گزارش‌های علمی جدید نشان می‌دهند که برخی آفت‌کش‌های پرمصرف کشاورزی تنها حشرات را هدف قرار نمی‌دهند بلکه ممکن است به‌تدریج سلامت باروری مردان را نیز تهدید کنند. یک مرور پژوهشی مبتنی بر ۲۱ مطالعه حیوانی نشان داده است که گروهی محبوب از آفت‌کش‌ها اثر منفی قابل توجهی بر اسپرم موش‌ها و رت‌ها دارند.
این بررسی روی نئونیکوتینوئیدها تمرکز دارد؛ ترکیباتی برگرفته از ساختار نیکوتین که در مزارع و محصولات کشاورزی به‌طور گسترده برای کنترل آفات استفاده می‌شوند.
پژوهش جدید چه موضوعی را بررسی کرد؟
محققان دانشگاه جورج میسون مطالعاتی را که بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۵ انجام شده بودند ارزیابی کردند تا اثر این ترکیبات بر سیستم تولیدمثل نر در جوندگان را مشخص کنند.
آفت‌کش‌ها چگونه بر باروری تأثیر می‌گذارند؟
بسیاری از محصولات کشاورزی با آفت‌کش‌های سیستمیک پوشش داده می‌شوند؛ موادی که به تمام بخش‌های گیاه نفوذ می‌کنند. پس از استفاده، رد این مواد می‌تواند در برگ، میوه، شهد گیاه، خاک و حتی منابع آب اطراف مشاهده شود.
«سومایا اس. عرفان» سرپرست این پژوهش بررسی می‌کند که چگونه قرارگیری روزمره انسان در معرض مواد شیمیایی محیطی ممکن است بر سلامت باروری اثرگذار باشد.
در یک مطالعه ملی در آمریکا، نمونه‌های ادرار افراد بررسی شد و مشخص گردید که تقریباً نیمی از آن‌ها حداقل یک نشانگر از نئونیکوتینوئیدها را در بدن خود دارند. این شیوه با عنوان بیومونیتورینگ شناخته می‌شود که طی آن خون یا ادرار برای یافتن آثار مواد شیمیایی بررسی می‌گردد.
بررسی دیگری نیز نشان داد که این آفت‌کش‌ها در مواد غذایی، گرد و غبار، آب و حتی در بدن افرادی یافت می‌شوند که هیچ ارتباط مستقیمی با کشاورزی ندارند؛ نشانه‌ای از استفاده گسترده این ترکیبات در مزارع بزرگ و همچنین محصولات کنترل آفات خانگی و حیوانات خانگی.
قرارگیری در معرض آفت‌کش‌ها و کیفیت اسپرم
این مرور پژوهشی مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را شامل می‌شد که روی موش‌ها و رت‌های نر انجام شده بود و در آن‌ها انواع نئونیکوتینوئیدها، دوزهای مختلف و زمان‌های متفاوت قرارگیری در معرض بررسی شدند.
هر آزمایش بخشی از سیستم تولیدمثل نر را ارزیابی می‌کرد مانند تعداد اسپرم، میزان تحرک اسپرم، شکل اسپرم، سطح هورمون‌ها و وضعیت بافت بیضه.
«بسیاری از افراد ممکن است ندانند که باقی‌مانده آفت‌کش‌ها روی غذا می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در ناباروری باشد. تمام مطالعات بررسی‌شده در این مرور نشان می‌دهند که قرارگیری در معرض نئونیکوتینوئیدها به کیفیت اسپرم آسیب می‌زند.» — ورونیکا سانچز، دانشگاه جورج میسون
در بسیاری از آزمایش‌ها، تعداد اسپرم کاهش یافته بود، اسپرم‌ها کندتر حرکت می‌کردند یا شکل غیرطبیعی بیشتری داشتند.
برخی مطالعات نیز از آسیب DNA و تغییر در سلول‌های تولیدکننده تستوسترون خبر دادند که می‌تواند به اختلال در شبکه هورمونی منجر شود.
آیا این یافته‌ها درباره انسان هم صدق می‌کند؟
فرآیند تشکیل اسپرم در پستانداران مشابه است. بنابراین هنگامی که این روند در موش یا رت مختل شود می‌تواند نشان‌دهنده حساسیت احتمالی مسیرهای مشابه در بدن انسان نیز باشد.
ناباروری در سطح جهانی رو به افزایش است و بر اساس گزارش‌ها تقریباً یک ششم بزرگسالان در سنین باروری با آن مواجه هستند. در بسیاری از زوج‌ها مشکلاتی مانند کاهش تعداد اسپرم، شکل‌گیری غیرطبیعی یا کاهش تحرک اسپرم عامل اصلی به شمار می‌رود.
یک مطالعه انسانی نشان داد که وجود نشانگرهای نئونیکوتینوئیدها در ادرار با سطح پایین‌تر تستوسترون در مردان، زنان و کودکان مرتبط است؛ الگویی که با رفتار مواد مختل‌کننده غدد درون‌ریز مطابقت دارد.
در مطالعه دیگری که متابولیت‌های این آفت‌کش‌ها در پلاسما و مایع منی اندازه‌گیری شد مشخص گردید که یکی از محصولات تجزیه «ایمیداکلوپراید» با کاهش تحرک اسپرم ارتباط دارد؛ یافته‌ای مشابه با الگوهای مشاهده‌شده در آزمایش‌های حیوانی.
قرارگیری روزمره انسان در معرض آفت‌کش‌ها
در زندگی روزمره، افراد از راه‌های مختلفی در تماس با آفت‌کش‌ها قرار می‌گیرند مانند باقی‌مانده روی میوه و سبزی، انتشار مواد شیمیایی از مزارع، گرد و غبار خانه و محصولات ضدکک و کنه حیوانات خانگی.
اگرچه هر بار این تماس‌ها کم به نظر می‌رسند اما بدن ممکن است طی سال‌های طولانی با مقدار قابل توجهی از این مواد مواجه شود.
مطالعات حیوانی نشان می‌دهند که استرس اکسیداتیو یکی از مکانیسم‌های آسیب این ترکیبات به بافت‌های تولیدمثل است؛ وضعیتی که در آن مولکول‌های فعال اکسیژن از توان دفاعی سلول فراتر می‌روند و آسیب رسان هستند.
«این یافته‌ها نیازمند توجه جدی هستند چون آثار نئونیکوتینوئیدها بر سلامت انسان هنوز به‌طور کامل روشن نشده است. پژوهش‌های بیشتری لازم است تا بتوان درباره راهکارهای کاهش آسیب صحبت کرد.» — سانچز
ملیسا پری، نویسنده همکار این مقاله نیز هشدار می‌دهد که استفاده از نئونیکوتینوئیدها در کشاورزی آمریکا افزایش یافته است. او تأکید می‌کند که بسیاری از افراد بدون ارتباط با کشاورزی نیز به‌طور معمول در معرض این ترکیبات قرار می‌گیرند.
راهکارهای کاهش خطرات مرتبط با آفت‌کش‌ها
اگرچه نمی‌توان قرارگیری در معرض این ترکیبات را به‌طور کامل متوقف کرد اما برخی اقدامات ساده می‌توانند میزان تماس را کاهش دهند:
- شست‌وشوی کامل میوه و سبزی زیر آب جاری
- کاهش استفاده از آفت‌کش‌ها در محیط خانه
- بررسی برچسب محصولات کشاورزی و خانگی
- انتخاب محصولات ارگانیک یا مزارعی که از روش‌های غیرشیمیایی استفاده می‌کنند
با این حال چون نئونیکوتینوئیدها در بافت گیاه نفوذ می‌کنند شست‌وشو تنها سطح میوه را پاکسازی می‌کند. به همین دلیل انتخاب آگاهانه محصولات اهمیت بیشتری دارد.
پژوهش‌های آینده باید داده‌های حیوانی را با مطالعات انسانی گسترده‌تر و ارزیابی‌های طولانی‌مدت ترکیب کند تا رابطه میان قرارگیری در معرض آفت‌کش‌ها و نتایج باروری به‌طور دقیق‌تر مشخص شود.
این پژوهش در مجله Environmental Research منتشر شده است.
