گرامی‌داشت یاد مافی، میناچی و حری
به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در این مراسم که شامگاه چهارشنبه (هفتم اسفندماه) در حسینیه ارشاد برگزار شد،نوش‌آفرین انصاری – دبیر شورای کتاب کودک – با زنده کردن یاد یحیی مافی، دکتر عباس حری و دکتر ناصر میناچی که در سال جاری از دنیا رفته‌اند، اظهار کرد: یحیی مافی به داشتن جامعه‌ای پرسشگر و دانایی‌محور علاقه‌مند بود. او تمام تلاش خود را برای ترویج فرهنگنامه انجام می‌داد. همچنین دکتر ناصر میناچی صدای جامعه مدنی از حسینیه ارشاد بود و ما بسیاری از جلسات خود را در کتابخانه حسینیه ارشاد برپا می‌کردیم و امیدوارم مدیران جدید این کتابخانه همچنان روش او را ادامه دهند. در بن‌مایه نگاه عباس حری نیز موضوع کلیدی کتابداری که همان رعایت احترام به مخاطب بود، نهفته شده بود.
کار فرهنگنامه داستانی بی‌پایان است
همچنین توران میرهادی – بنیان‌گذار شورای کتاب کودک و سرپرست «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان – با اشاره به این‌که شکل‌گیری «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» براساس محبت، فداکاری و احساس خدمت به نسل‌های کشور است، گفت: در حال حاضر چهار جلد این فرهنگنامه منتشر شده و بناست چهار جلد دیگر آن به صورت هم‌زمان پیش روند. من به ۸۶ سالگی رسیده‌ام و نمی‌دانم تا چند روز و چه زمان دیگری در خدمت فرزندان هستم، بنابراین باید هر آن‌چه را می‌دانم و می‌آموزم با دوستانم در فرهنگنامه تقسیم کنم.
او همچنین از همه کسانی که در کار فرهنگنامه با او همکاری داشته‌اند، قدردانی کرد و گفت: کار فرهنگنامه داستان بی‌پایانی است از نشر و تولید مجموعه‌ای باارزش برای کودکان ایرانی.
اهدای تندیس «یمینی شریف»
در این مراسم تندیس جایزه ادبی «عباس یمینی شریف» نیز توسط هومن یمینی شریف – پسر این شاعر فقید – به سه شعر برگزیده تعلق گرفت. مژگان عباسلو با کتاب شعر «از لب برکه‌ها»، حدیث لزرغلامی با کتاب شعر «اگر زن نبودم، قطار بودم» و هدی حدادی با کتاب شعر «دختری به زیبایی روباهی که ترسیده باشد» افرادی بودند که تندیس جایزه «یمینی شریف» را دریافت کردند.
هومن یمینی شریف در سخنانی گفت: شورای کتاب کودک با بیش از ۵۰ سال تلاش مداوم امروز توانسته است در کشور ما و در عرصه بین‌المللی به شدت تأثیرگذار باشد. زحمات این تشکل غیرانتفاعی در جامعه‌ای که ماندن یک چنین نهادی بعید به نظر می‌رسد چه برسد به این‌که بتواند در حوزه تألیف، ترجمه و… موثر باشد، خود رخدادی است ارزنده و مهم.
پسر عباس یمینی شریف گفت: این نهاد توانسته است کودکی را در جامعه‌ای زنده نگه دارد که در گذشته فاقد معنی بود. در حال حاضر فعالیت‌های شورا سه نسل را در برمی‌گیرد و بی‌جهت نیست علی‌رغم همه مشکلات ایران توانسته است در عرصه ادب و هنر همچنان پیش‌رو باشد. رمز این موفقیت در خلق‌وخو و منش مدیران و هیأت‌مدیره شورای کتاب کودک نهفته است که مشی خود را از خصلت‌های انسانی افرادی چون یحیی منافی آموزگار خوب کودکی به ارث بردند. او الگوی تعادل و پشتکار بود.
در پنجاه و یکمین سالگرد بزرگداشت شورای کتاب کودک و در واپسین روزهای پایان سال ۹۲ از کتاب‌های برگزیده و شایسته تقدیر سال ۹۱ به انتخاب شورا قدردانی شد که به شرح زیر هستند:
آثار برگزیده
داستان-ترجمه
دیوید آلموند. «اسم من میناست» مترجم مریم رفیعی. تهران :ایران‌بان.
ماری دپلوشن. «پُم. بهترین اتفاق زندگی» ترجمه الهام هاشمی. تهران: آفرینگان.
سوس. «کتاب کارزار کَره و یک قصه دیگر» مترجم رضی هیرمندی. تهران: گام.
گریس لین. «جایی که کوه بوسه می‌زند بر ماه» ترجمه پروین علی‌پور. تهران: افق.
اولف نیلسون. «تک و تنها توی دنیای به این بزرگی!» تصویرگر اوا اریکسون. ترجمه فریده خرمی. تهران: آفرینگان.
روت وایت. «پسرخاله وودرو» ترجمه محبوبه نجف‌خانی. تهران: افق.
ژاکلین ولسون. «طولانی‌ترین آواز نهنگ» ترجمه نسرین وکیلی. تهران: افق.
تصویر
علی شجاعی. «نیم من بوق» تصویرگر علیرضا گلدوزیان. تهران: کتاب نیستان.
مرجان فولادوند. «آرش، حکاست تیرانداختن مرد قصه‌گو» تصویرگر پژمان رحیمی‌زاده. تهران: افق.
محمدرضا یوسفی. «اولین پادشاه جهان: داستان‌های شاهنامه» تصویرگر میترا عبداللهی. تهران: خانه ادبیات.
شعر
هدی حدادی. «دختری به زیبایی روباهی که ترسیده باشد» تهران: چکه، شهر قلم.
مژگان عباسلو. «از لب برکه‌ها» تهران: چکه، شهر قلم.
حدیث لزرغلامی. «اگر زن نبودم، قطار بودم» تهران: چکه، شهر قلم.
دانش اجتماعی
مانیا اولتن. «چرا باید دست‌هایم را بشویم وقتی کثیف نیستند؟» تصویرگر مانوئلا اولتن، مترجم کیقباد یزدانی. تهران: کتاب نیستان.
آنت لنگن. «نامه‌های فلیکس: خرگوش کوچولو به سفر دور دنیا می‌رود» تصویرگر کنستانزا دروپ. مترجم محبوبه نجف‌خانی. تهران: کتاب‌های زعفرانی، واحد کودک انتشارات زعفران.
آثار شایسته تقدیر:
داستان-ترجمه
جین یولن. «در پی شباویز» تصویرگر جان شوئنهر. ترجمه شهاب‌الدین عباسی. تهران: مهاجر.
شعر
سودابه امینی. «فصل آهو و کبوتر». تصویرگر لیلا قیطرانی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
زیتا ملکی. «جنگ دختر دستکش پوش با سرما» تصویرگر مریم طباطبایی. تهران: قطره.
انسیه موسویان. «بی‌تویی» تهران: چکه، شهر قلم.
علوم تجربی
علی گلشن. «فریاد یوزپلنگ» تصویرگر مانلی منوچهری. تهران: مولف، موسسه حیات وحش میراث پارسیان.
هنر، بازی و سرگرمی
فرشته قبادی. «بازی‌های سنتی روزآمد شده» تصویرگر سالار حسین‌پور. تهران: مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان، انتشارات مدرسه.
تصویر
احمدرضا احمدی. «عروس و داماد در باران» تصویرگر نگین احتسابیان. تهران: نشر نظر، کتاب خروس.
فروزنده خداجو. «سنگ مردم‌آزار و شش قصه دیگر». تصویرگر لیدا طاهری. تهران: قدیانی، کتاب‌های بنفشه.
فروزنده خداجو. «طنز تاریخ» تصویرگر رودابه خائف. تهران: امیرکبیر، کتاب‌های شکوفه.
علی گلشن. «فریاد یوزپلنگ» تصویرگر مانلی منوچهری. تهران: مولف، موسسه حیات وحشن میراث پارسیان.
نشریات
نشریه «همشهری بچه‌ها (برای کودکان ۵ تا ۷ سال)» مدیرمسئول محمد مشاری. سردبیران حامد سلیمانی، مرجان فولادوند.
نشریه «بچه‌های بشری (برای کودکان نابینا و کم‌بینا ۷ تا ۱۲ سال)». صاحب امتیاز و مدیرمسئول نسرین اطیابی.
به برگزیدگان این جشنواره نشان «ماهی سیاه کوچولو» با طرحی از فرشید مثقالی تعلق گرفت.
سخنرانی رییس شعبه فلسطین IBBY
سخنرانی جهان حلو – رییس شعبه فلسطین دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان – از دیگر بخش‌های این برنامه بود.
حلو در این مراسم با موضوع «ادبیات کودک در کشورهای عربی‌زبان»، با رساندن سلام کودکان فلسطینی به دوستداران کودک در ایران گفت: از شورای کتاب کودک به خاطر دعوت من به این مراسم سپاسگزارم. این اولین‌باری است که من به ایران سفر کرده‌ام، اگرچه آرزوی آن را سال‌ها در سر داشتم، اما خوشحالم که با وجود پیری‌ام بالأخره توانستم به این آرزو برسم.
رییس شعبه فلسطین IBBY اظهار کرد: این پویایی و علاقه به کتاب من را شگفت‌زده کرده است و مطمئنم با چنین علاقه‌ای راه‌های دانایی بیش‌تر فراهم خواهد شد. اگرچه بسیاری از منابع از جمله «هزار و یک شب» در جهان انگیزه‌ای برای تألیف بودند، اما کشورهای عربی‌زبان با تأخیر قابل ملاحظه‌ای کار تألیف را شروع کرده‌اند. آن‌ها از یک ادبیات شفاهی بسیار غنی و متنوع کارشان را آغاز کردند.
حلو تصریح کرد: قصه‌گویان در سرزمین‌های مختلف قصه‌ها را با روایت‌های گوناگون می‌گفتند و همیشه قهرمان‌های سازنده در یک طرف و با کمال تأسف دشمنی در طرف دیگر آن بود. همین قصه‌های عامیانه و دینی شفاهی بودند که اولین نسخ چاپی را تشکیل دادند. این میراث تاریخی شفاهی بیش‌تر جنبه تعلیمی و اخلاقی داشت و بیش‌تر به کتاب‌های درسی شبیه بود و جایی برای خلاقیت نداشت.
او در ادامه گفت: از اوایل قرن بیستم جریان ترجمه از جهان غرب الگوهای تازه‌ای را در بحث کتاب وارد کشورهای عربی کرد. این کتاب‌ها بیش‌تر جنبه تاریخی دارند و سعی می‌کنند غرور ملی را در بچه‌ها زنده کنند، ولی تصاویر آن‌ها عمدتا ضعیف است. در دهه ۳۰ و ۴۰ رادیو به منعکس کردن ادبیات کودک و نوجوان در سرزمین فلسطین پرداخت و یکی از متخصصان به اهمیت ادبیات در آموزش تأکید کرد. اولین نقطه عطف چنین حرکتی جبهه آزادی‌بخش فلسطین بود.
رییس Pbby تأکید کرد: دارالفتح یکی از ناشران فعال و اولین ناشری بود که به بحث ترجمه بهترین‌ها برای کودکان فلسطینی اقدام کرد و حدود ۲۲۰ عنوان تألیفی داشت که یکی از آن‌ها کتاب «خانه» بود. این کتاب با زبانی روان و ساده به کودکان فلسطینی می‌پردازد؛ هر کسی خانه‌ای دارد به جز کودکان فلسطینی.
او در ادامه گفت: ما در فلسطین ناشر خاصی نداریم، اما مؤسسات مدنی همچون تامر در بحث کتاب در تیراژ‌های بالا فعال هستند و کارگاه‌های متعددی برای آموزش نویسندگی و تصویرگری برای تربیت علاقه‌مندان به کتاب کودک برپا می‌شود.
جهان حلو تأکید کرد: شبکه در رشد ادبیات بسیار مهم است. مردم مصر، لبنان و عراق تا مدت‌های مدیدی ادبیات کودک داشتند، ولی هیچ‌کدام همدیگر را نمی‌شناختند. دفتر بین‌المللی ایران و عضویت این کشورها و همچنین فلسطین در شورای بین‌المللی کتاب برای نسل جوان در سال ۲۰۰۳ توانست این شبکه را تا حدودی سامان دهد. به دنبال نشان دادن این توجه در سال‌های اخیر نمایشگاه‌هایی در کشورهای عربی رشد کرده است و ناشران زیادی به صورت تخصصی وارد حیطه کتاب کودک شده‌اند، اگرچه در میان آن‌ها خوب و بدها در کنار هم قرار دارند.
رییس Pbby گفت: جریانی در جهان عرب شکل گرفته و آن ترویج خواندن با ادبیات باکیفیت است. در حال حاضر در شارجه امارات دفتر بین‌المللی توسعه برای خواندن در منطقه به این امر کمک می‌کند. امیدوارم بتوانیم با حمایت‌های مالی که این مؤسسه انجام می‌دهد در این زمینه موفق‌تر باشیم. من امروز نمی‌توانم شما را به فلسطین دعوت کنم، اما امیدوارم روزی بتوانم شما را در سرزمین خود ببینم.
اولین هدف شورای کتاب کودک
همچنین فروغ‌الزمان جمالی در سخنانی گفت: اولین هدف شورای کتاب کودک کمک به شکوفایی ادبیات اصیل ایرانی برای کودکان بوده است و در همین راستا به ادبیات کهن با قریب به ۵۰ سال عمر خود توجه ویژه‌ای داشته و این ضرورت را به خوبی درک کرده است.
او تبدیل بهره‌گیری از ادبیات کهن به یک جریان تألیفی مداوم تولید کتاب برای کودکان، روشمند کردن بهره‌گیری از ادبیات کهن با توجه به استادان بنام این حوزه، تشویق بازنویسان و بازآفرینان به انتخاب بهترین کتاب‌های سال برای این منظور، همکاری با نهادها و مؤسسات فعال همچون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در زمینه بازنویسی و بازآفرینی و نیز گزارش سالانه کیفیت بازنویسی و بازآفرینی و ارائه هشدارهای لازم در بزنگاها و بالأخره تشکیل کارگروهی برای تدوین آثار بازآفرینی‌شده را از جمله مهم‌ترین فعالیت‌های انجام‌شده برای رونق آثار بازآفرینی‌شده تلقی کرد.
جمالی اظهار کرد: به نظر نمی‌رسد در حوزه ادبیات بزرگسال چنین عنایتی به ادبیات کهن در این سطح و مرتبه شده باشد، از همین‌رو جایزه نقدی، تندیس و لوح ادبی «جعفر پایور» به پاس انجام چنین خدماتی به شورای کتاب کودک تعلق می‌گیرد.
فرهنگنامه کودکان و نوجوانان
پروین فخارنیا – نویسنده و عضو هیأت مدیره شورای کتاب کودک – نیز در این مراسم با اشاره به انتشار ۱۴ جلد از «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» گفت: «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» در قیاس با همتایان خارجی خود که هر کدام بیش از دو سه مقاله در مورد ایران ندارند با برخورداری از ۲۷۷ مقاله تألیفی که بیش از ۶۰۰ مقاله آن درباره ایران است بهترین کتاب برای معرفی ایران به کودکان ایران‌زمین است.
او اظهار کرد: همه ما باید تلاش کنیم تا این کتاب بتواند به مدارس کودکان و نوجوانان راه یابد و در اختیار بچه‌های‌مان باشد.
این مراسم با نمایش نماآهنگ و اهدای شالی توسط جهان حلو به نوش‌آفرین انصاری همراه بود. همچنین تعداد حاضران در مراسم قابل ملاحظه بود.
