چطور می‌توان ساختمان‌های بلند، آسمان‌خراش‌ها یا برج‌های چندده طبقه را در برابر آتش‌سوزی مقاوم و ایمن کرد؟
آتش‌سوزی امروزِ اولین و قدیمی‌ترین برج بلند تهران، ساختمان تجاری پلاسکو، یک واقعه بسیار دردآور بود که آمار خسارات مالی و جانی آن در عین تأسف‌انگیز بودن زنگ خطری برای دیگر آسمان‌خراش‌های تهران و شهرهای صنعتی بزرگ به شمار می‌رود.
این آتش‌سوزی برج ۵۶ ساله تهران صبح امروز رخ داد و به گفته معاون امنیتی تهران، سهل‌انگاری انسانی عامل آتش‌سوزی این مجتمع بوده است. در حالی که به گزارش‌های آتش‌نشانان در ساعات اولیه، اتصال سیم‌های برق یا روشن بودن پیک‌نیک را عامل آغاز آتش‌سوزی بود.
آتش‌سوزی از ساعت ۷:۰۹ روز ۳۰ دی ۱۳۹۵ از طبقات ۸ و ۹ این برج آغاز شد. پس از نشاندن نسبی آتش در ساعات اولیه، تعدادی از مغازه‌داران این پاساژ برای خارج کردن کالاهای خود به داخل هجوم بردند. همچنین تعداد قابل توجهی آتش‌نشان در آن هنگام در ساختمان حضور داشتند. اما متأسفانه، پس از ۴ ساعت، کل ساختمان فرو ریخت و فاجعه‌ای غم‌انگیز را به بار آورد.
به گفته مدیر روابط عمومی مرکز اورژانس تهران، تا ساعت ۲۰ پنج‌شنبه شب، تعداد مصدومان حادثه ساختمان پلاسکو به ۸۸ نفر رسید. ۳۳ نفر به بیمارستان‌ها منتقل شدند که از این تعداد ۲۳ نفر مرخص و تنها ۱۰ مصدوم در بیمارستان‌ها تحت درمان قرار دارند.
در همین رابطه بخوانیم: تاریخچه ساختمان پلاسکو؛ از ۱۳۳۹ تا ۱۳۹۵
مقایسه آتش‌سوزی در برج مشعل دوبی با پلاسکوی تهران
حدود دو سال پیش، برج مشعل دوبی آتش‌سوزی مهیبی را تجربه کرد که بر خلاف سهمگین بودنش هیچ صدمه جانی در پی نداشت. حتماً می‌پرسید چرا؟
این آتش‌سوزی در برجی رخ داد که روزی عنوان افتخارآمیز “بلندترین آسمانخراش مسکونی دنیا” را با خود به یدک می‌کشیده است؛ درست مثل ساختمان پلاسکو که روزی اولین و بلندترین آسمانخراش تهران را داشت. اما نکته‌ای که در این آتش‌سوزی از همه شگفت‌انگیزتر بود درجه امنیت این برج بلند بود که واقعاً توجه همه جهانیان را به خود جلب کرد.
این آتش که در طبقه ۵۲ رخ داد قبل از سرایت به طبقات دیگر فوراً توسط آتش‌نشانان مهار شد. بر خلاف تصاویر دلخراش و وحشتناکی که از آتش‌سوزی در این برج می‌بینید، نه کسی در اثر این حادثه کشته شد و نه هیچ گونه صدمه جانی دیگری در پی داشت.
برج مشعل دوبی یک نمونه بارز از ساخت آسمانخراش است که طلایه‌دار طراحی معماری در میان دیگر برج‌های بلند است.
پس از واقعه ۱۱ سپتامبر برج‌های دوقلوی مرکز تجارت جهانی امریکا، امکانات امنیتی و تخلیه ساختمان در ساختمان‌های بلند توجه ویژه‌ای به خود گرفت.
خطرات آتش‌سوزی در برج‌ها
آتش‌سوزی در برج‌های بلند مرتبه چالش‌ها و دشواری‌های زیادی را برای آتش‌نشانان و نیروهای امدادی به همراه دارد. اول از همه و واضح‌تر از همه، ارتفاع بلند این ساختمان‌های سر به فلک کشیده است که دسترسی نیروهای امدادی آتش‌نشانی را به شلنگ‌های آب محدود می‌کند و آتش‌نشانان قادر نیستند به زبانه‌های آتش که در طبقات بالا می‌سوزند و می‌سوزانند دسترسی داشته باشند.
نهایت طول یک شلنگ آتش‌نشانی حدود ۱۵ متر است؛ این در حالی است که معمولاً برج‌ها یا آسمان‌خراش‌ها به ساختمان‌هایی می‌گویند که بیش از ۲۲ متر ارتفاع دارند؛ در این مورد خاص، ارتفاع برج دوبی بیش از ۳۰۴ متر بود!
بنابراین، آتش‌نشانان مجبور شدند وارد ساختمان شوند و تمامی ورودی‌ها، خروجی‌ها، راه‌پله‌ها را قبل از شروع به اطفاء حریق شناسایی و موقعیت‌یابی کنند. همین دقایقی که هدر می‌رود می‌تواند باعث شعله‌ورتر شدن و سرایت بیشتر آتش به طبقات فوقانی گردد و اجازه ندهد آتش‌نشان‌ها و نیروهای امدادی شدت آتش‌سوزی را برآورد کنند یا منشأ و مکان اصلی را شناسایی نمایند.
مهار آتش‌سوزی در برج‌ها
برای فائق آمدن با چنین معضلی، مهندسان و طراحان ساختمان‌ها را باید طوری طراحی کنند که آتش سرایت نکند و شعله‌ها، دود یا گاز آن در فرایندی به نام دهلیز آتش‌سوزی به همه جا سرایت نکند.
قانون مهم این است که در هر سانحه آتش‌سوزی باید بتوان آتش را بدون هیچ دخالت خارجی خاموش و مهار کرد؛ بدون اینکه ساختمان فرو بریزد و افرادی که در طبقات فوقانی و زیرین آتش‌سوزی هستند بتوانند ساختمان را به سرعت تخلیه کنند.
این راهکار به این معنی است که مثلاً از ساکنان مُسن و ناتوان در طبقه دویستمی که آتش‌سوزی رخ داده است محافظت شود. یک مسئله مهمی که باید به آن توجه شود نیز این است که اگر در یک برج بلند بودید و آتش‌سوزی رخ داد، بهترین راه حل این است که در همان طبقه‌ای که هستید بمانید و مکان امنی برای خود انتخاب کنید.
راهبرد دهلیز آتش‌سوزی
برج‌های بلند و آسمان‌خراش‌ها را طوری می‌سازند که در برابر آتش‌سوزی مقاوم باشد؛ مثلاً از درب‌های اتوماتیک استفاده می‌شود. این درب‌ها طوری طراحی شده‌اند که در زمان وقوع آتش‌سوزی، موقعیت را تشخیص داده و درب‌ها یا دیواره‌های تمام طبقه را ببندند تا آتش‌سوزی کُند شود.
یکی در خطرناک‌ترین موارد آتش‌سوزی در واحدهای تجاری و اداری اتفاق می‌افتد که طبقات آنها فضای بزرگ زیادی دارد و زبانه‌های آتش به راحتی و با سرعتی وحشتناک به همه جا سرایت می‌کند.
بسیاری از آسمان‌خراش‌ها درست مثل جعبه فلزی درون یک جعبه فلزی دیگر طراحی و ساخته شده‌اند. (در حال حاضر، این طراحی تغییر کرده و مدل‌های مبتکرانه‌تر و پیشرفته‌تری رواج پیدا کرده‌اند.) هر جعبه توسط مواد محافظ در برابر آتش یا ضدحریق پشتیبانی می‌شود و به مهار آتش‌سوزی کمک می‌کند.
تصاویر آتش‌سوزی برج مشعل دوبی در ۲ اسفند ۱۳۹۳
تصاویر آتش‌سوزی ساختمان پلاسکوی تهران در ۳۰ دیماه ۱۳۹۵
اطلاعات مهم است!
این درسی است که از حادثه ۱۱ سپتامبر باید گرفت…
یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین درس‌هایی که باید از سانحه ۱۱ سپتامبر برج‌های دوقلوی مرکز تجارت جهانی امریکا در سال ۲۰۰۱ گرفت این است که نیروهای امدادی به اطلاعات کمی دسترسی داشتند. با این که ساختمان مملو از سیستم‌های اطفاء حریق، دوربین‌های امنیتی و سیستم‌های تهویه مطبوع بود اما هیچ کدام از این اطلاعات برای ارائه به نیروهای آتش‌نشان در دسترس نبود.
اکنون فناور‌های جدیدی توسعه یافته است که به نیروهای امدادی و آتش‌نشانان امکان دسترسی به اطلاعات را می‌دهد.
