درست زیر گام‌هایتان در خیابان‌های پاریس
یک تونل به طول بیش از ۳۲ کیلومتر در زیر شهر پاریس، شهر نور و روشنایی، ساخته شده است. برخی از راهروها و سقف‌های این تونل از اسکلت و استخوان پوشانده شده.
پاریس با بزرگ‌تر شدن و تبدیل شدن به عنوان قطب سرگرمی اروپا، به تدریج با معضل بزرگی مواجه شد: تا قرن هفدهم، تعداد مرگ و میرها به اندازه‌ای شد که قبرستان‌ها دیگه پر شده و برای حفر قبور و دفن اموات ظرفیت نداشتند؛ وضعیت طوری شد که آنقدر قبرها از مردگان پر شد که دیگر اجساد اموات نمایان بودند.
راه حل جدیدی پیدا شد که اموات را در تونلی قدیمی که مربوط به قرن‌ها قبل بود دفن کنند. این تونل از قرن سیزدهم درست زیر خیابان‌های پاریس ساخته شده بود. تونل زیرزمینی پاریس بازمانده زمان‌های قدیم و بقایای معدن سنگ بود و برای ساخت شهر پاریس و تبدیل آن به یک شهر مدرن حفاری شده بود. تا زمانی که تدفین در این تونل رواج داشت، استخوان‌های ۶ میلیون شهروند پاریسی در منزلگاه آخرت خود در شهر دخمه‌های قبور آرام گرفته‌اند.
آنهایی که در محله Les Halles در مجاورت Les Innocents، قدیمی‌ترین و بزرگترین قبرستان این شهر، زندگی می‌کردند جزو اولین نفراتی بودند که از بوی مشمئزکننده تجزیه اجساد که از این قبرستان منتشر می‌شد گلایه داشتند. حتی عطرفروشی‌ها نیز بر این باور بودند که کسب و کار آنها به دلیل همین بوی بد از رونق افتاده است. در سال ۱۷۶۳، لویی پانزدهم قانون منع دفن و خاکسپاری در پایتخت را ممنوع کرد اما به دلیل مخالفت کلیسا و عدم رضایت برای پخش یا انتقال اجساد هیچ اقدامی صورت نگرفت. لویی شانزدهم، پس از لویی پانزدهم، جنگ صلیبی را ادامه داد و اعلام کرد که همه قبرستان‌ها باید به بیرون از شهر پاریس منتقل شوند. با این حال، باز هم تا سال ۱۷۸۰ هیچ گونه اقدامی صورت نگرفت. در آن سال، دوره طولانی باران بهاری منجر به فروریختن دیوار اطراف قبرستان Les Innocents و پخش شدن اجساد فاسد به املاک مجاور شد. این شهر واقعاً به جای دیگری برای دفن مردگان نیاز داشت.
دیگر نوبت به تونل‌ها می‌رسید. انتقال استخوان‌ها از قبرستان که ۵ طبقه زیر زمین در معدن سنگ پیشین پاریس واقع شده بود ایده جدید بود. در سال ۱۷۸۶، تخلیه قبرستان‌ها آغاز شد و قبرستان Les Innocents سرآغاز آن بود. ۱۲ سال طول کشید که همه استخوان‌ها که از اجساد ۶ الی ۷ میلیون جسد برجای مانده بود به این دخمه انتقال پیدا کنند. قدیمی‌ترین این استخوان‌ها به بیش از ۱۲۰۰ سال پیش و دوران مرووِنژی‌ها (Merovingian era) بازمی‌گردد.
در آغاز انقلاب فرانسه، مردگان مستقیماً در این دخمه دفن می‌شدند. چندین نفر از افراد و شخصیت‌های مشهور تاریخ نیز این دخمه را آرامگاه ابدی خود کردند. اما در نهایت، شهر پاریس از سال ۱۸۶۰ انتقال استخوان‌ها به این مقبره را متوقف کرد.
امروزه، کمی بیش از یک‌ونیم کیلومتر از این مقبره برای بازدید گردشگران باز است و ورودی عمومی آن در منطقه چهارده پاریس قرار دارد. بازدید از این مقبره حدود ۴۵ دقیقه طول می‌کشد. راهنما هم وجود دارد اما الزامی نیست. بازدیدکنندگان می‌توانند راهنمای صوتی را به قیمت ۴ دلار بخرند. این تونل بیش از یک‌ونیم کیلومتر وسعت دارد اما بازدید از آن برای عموم غیرقانونی و ممنوع است.
قبل از ورود به محل اصلی نگهداری استخوان‌ها، زیرزمینی برای نمایش موضوعی به کار رفته است که تاریخ زمین شناسی پاریس را به عنوان یک دریای باستانی به نمایش می‌گذارد. وقتی گردشگران به محل اصلی استخوان‌ها می‌رسند، از درگاهی رد می‌شوند که نوشته‌ای آویزان از سقف توجهشان را جلب می‌کند:
“Arrête, c’est ici l’empire de la mort!”
یعنی: “ایست! اینجا امپراتوری مردگان است!”
در این محوطه، استخوان‌ها بر حسب محلی که از آنجا منتقل شده‌اند گروه‌بندی و در راهروها مرتب و منظم کنار هم چیده شده‌اند. برخی دیگر با الگوهای خاص مثلاً شبیه به صلیب و تصاویر دیگر کنار هم قرار گرفته‌اند. بازدیدکنندگان می‌توانند از مجسمه‌های راهروی پورت ماهون (Port-Mahon) نیز دیدن کنند. این راهرو را کهنه‌سرباز ارتش لویی پانزدهم، یک سال قبل از انتقال اجساد، ساخته بود. مجسمه اصلی مدل قلعه پورت ماهون، یکی از جزایر بزرگ فرانسه، است که به عقیده خالق این اثر، Décure، زندانیان را در زمان جنگ هفت ساله با انگلیس در آن محل نگه می‌داشتند.
بازدید از این تونل‌ها از ساعت ۱۰ صبح تا ۵ عصر سه شنبه تا یک شنبه است و هزینه آن برای بزرگسالان ۱۱ دلار است. حتماً با خودتان کاپشن یا ژاکت ببرید. این تونل‌ها خیلی سرد هستند و دمای همیشگی آنها ۱۳ درجه سانتی‌گراد است.
