بیش از ۵ سال از مرگ استیو جابز افسانه‌ای می‌گذرد و این رخداد به مدیرعاملی خارق‌العاده ۱۴ ساله وی در شرکت اپل پایان داد. مدیریتی که باعث شد این شرکت تکنولوژی از لبه نابودی به اوج افتخار برسد. البته جابز اپل را بی‌سرپرست نگذاشت و شخصا سمت مدیرعاملی را به مدیراجرایی خود، تیم کوک سپرد و البته ۶ هفته پس از این انتخاب، جان سپرد.
خب، فکر می کنید اپل در نیم دهه (۵ سال) ابتدای دوران تیم کوک چه تغییراتی داشته است؟ و اکنون اوضاع با دوران اوج عصر جابز چه تفاوتی دارد؟
پاسخ کوتاه این است که شرکت از نظر مالی و درآمد چنان اوج گرفته است که شاید جابز حتی خوابش را هم نمی‌دید. آنها همچنین خط تولیدات محبوب‌شان را سروسامانی داده و سرشاخه‌های اضافه را بریدند. و البته اغلب استعدادهای برتر خود را حفظ کردند.
البته برخی هم معتقدند که ۵ سال زمان بسیار کوتاهی است و نمی‌توان بر پایه ان دوران کوک را قضاوت کرد. اما با عرضه تازه‌ترین نسل آیفون در ماه‌های گذشته، به گمانم ارزشش را دارد که نگاهی به پشت سر بیندازیم و ببینیم که شرکت طی این ۵ سال چه تغییراتی کرده و به چه راهی رفته است.
دلارها و فروش محصولات
به عنوان یک مقاله نویس قدیمی، آنچه که بیش از وضعیت مالی شرکتها مرا به وجد می آورد، محصولات و تولیدات آن شرکت است. اما مسایل مالی و اقتصادی را هم نمی‌توان نادیده گرفت. به طور خلاصه کیفیت و کارایی سلطنت تیم را می‌توانید در پنج نمودار این مقاله مشاهده کنید.
اما در این میان برخی نکات مهم و قابل توجه به چشم می‌خورند. طی حاکمیت ۵ ساله بر اپل، مدیرعامل کوک تقریبا سود و درآمد اپل را دو برابر کرده و آن را به ۵۳ میلیارد و ۲۳۴ میلیارد دلار رسانده است. البته طی چند فصل گذشته با روند نزولی غریبی رخ داده، اما الگوی ۵ ساله همچنان جذاب و گیرا است. و در تابستان امسال کمتر از یک دهه پس از رونمایی از اولین آیفون، اپل یک میلیاردمین آیفون خود را فروخت. این تعداد از کل اسمارت‌فون‌های اندرویدی فروخته شده در جهان کمتر است، اما برای خط تولید تک محصولی و گران‌قیمت اپل واقعا فوق العاده است. تنها در فصل مالی منتهی به دسامبر گذشته فروش آیفون توانست کل تعداد فروش سالیانه استیو جابز در ۲۰۱۱ پشت سر بگذارد. البته مشخص نیست که چرا دوباره میزان فروش کاهش یافته است .
تکامل محصولات
کوک محصولات اصلی اپل را در مسیری از تکامل قرار داد که نمیدانیم آیا جابز همان راه را در پیش می‌گرفت یا خیر. اما نتیجه این انتخاب موفقیتی چشمگیر بوده است. در ۲۰۱۴ او دو مدل از آیفون ۶ را راهی بازار کرد که یکی از آنها به طور ویژه برای رقابت با نمایشگرهای بزرگ سامسونگ طراحی شده بود. این کار نتیجه خوبی داشت و میزان فروش شرکت را افزایش داد. سال گذشته هم مدل‌های ۶s با اندکی بازبینی در همان اندازه ها روانه بازار شدند و فروش خوبی را تجربه کردند. البته فراموش نکنیم که زمانی جابز می گفت دست های انسان آنقدر بزرگ نیستند که نمایشگرهای بزرگ به دردشان بخورد. کوک همچنین آیپد پرو غول‌آسای ۱۳ اینچی را رونمایی کرد که قابلیت اتصال کیبورد فیزیکی را هم داشت. چیزی که جابز آن را کاملاً غیر ضروری می‌دانست و البته یک قلم دیجیتال هم این آیپد پرو را همراهی می‌کرد. چیزی که جابز آن را مسخره می‌کرد و از آن متنفر بود. تا حدی که هنگام رونمایی اولین آیفون، به مذمت قلم های دیجیتال پرداخت.
امسال هم کوک راه خود را با رونمایی یک آیپد پرو کوچکتر دنبال کرد. اگرچه آیپد پرو در بازارهای تجاری-صنعتی جای خود را میان کاربران حرفه ای باز کرده، اما هنوز نتوانسته روند سقوط دنباله‌دار فروش آیپد را جبران کند. کوک همچنین نسخه پر و پیمان تر اپل تی‌وی را با اپلیکیشن های بیشتر عرضه کرد تا شاید بتواند در بازار شلوغ و گیج‌کننده ستاپ‌باکس ها و تلویزیون‌های هوشمند جای پایی برای خودش باز کند. اما در عمل این محصول تنها بازمانده ای از یک بسته تلویزیونی بزرگ بود و با سرویس های برنامه نویسی تازه ای انباشته شده بود که شرکت آرزوداشت زمانی آنها را ارائه کند. این محصولی جاه طلبانه بود، اما در بازار با فاصله زیادی از روکو و ابزارهای آمازون ایستاد است. بخشی از این مشکل به دلیل قیمت بالای اپل تی وی است. شما برای مدل پایه آن باید ۱۴۹ دلار بپردازید و برای حافظه بیشتر مجبورید ۱۹۹ دلار هزینه کنید.
محصولات تازه
هنگامی که جابز مدیرعامل بود با عرضه محصولات جدید جهان تکنولوژی را به خود خیره کرده بود. ستاره هایی که شرکت های دیگر را با عجله به زمین بازی می کشاند: آی‌مک، آیپاد، آیفون، مک بوک ایر و آیپد. این فعالیتی سخت و چشمگیر بود که دنباله روی آن هم کاری مشکل ناشدنی می‌نمود. اما اپل همه اینها را تنها در ۵ سال به سرانجام رسانده بود.
بزرگترین ریسک سخت افزاری کوک، اپل‌واچ بود که فروش آن از سال گذشته آغاز گشت. امااپل موفق شد به‌راحتی فرمانروایی خود را بر بازار جهانی کوچک ساعت های هوشمند تثبیت کرد. اما هنوز در تلاش است تا به محصولی تکنولوژیک تبدیل شود که همه با آن احساس نیاز کنند و همچنین یکی از ملزومات و ابزارهای مد روز تبدیل گردد.
این در حالی است که خط تولید مک هم با رکود مواجه شده است. و البته برخی مدل‌های آن هم سالها است که به روز نشده اند. اگرچه به تازگی مک‌بوک جدید اپل با نمایشگر فوق العاده و همچنین نمایشگر لمسی ثانویه عرضه شده است. اما گران قیمت است و برای استفاده از ابزارهای مختلف نیازمند آداپتور تبدیل های گوناگونی جهت اتصال به پورت یو اس بی نوع C است. این در حالی است که برخی احتمال می دهند نمایشگر دوم این محصول و کارایی عالی آن برگ برنده ای در بازار باشد. با این اوصاف خط تولید مک بوک دوباره به سمت تک‌محصولی شدن پیش می‌رود. زیرا مک بوک پرو از رده خارج شده و به مک بوک فعلی تبدیل گردیده است. و مک بوک ایر هم بدون تغییر چندانی فعلا تولید می شود.
سیستم پرداخت بدون تماس ApplePay هم با عرضه روی آیفون ها و اپل‌واچهای جدید توانست پیشرفت مداوم و دنباله‌داری را تجربه کند. اما این محصول هم به فاکتورهای بیرونی متعددی همچون پذیرش از سوی فروشندگان وابسته است.
اپل موزیک هم سرویس پخش موسیقی جدید این شرکت است که بر پایه تکنولوژی اکتسابی پس از خرید Beats بنا شده. این سرویس بر روی iOS 10 برای کاربران ابزارهای موبایل اپل عرضه گردیده. البته برخی آن را به دلیل رابطه کاربری پیچیده و مشکلاتش به باد انتقاد گرفته‌اند.
لمس سه بعدی هم ابزار تازه برای کار با ایفون است که میزان فشار روی صفحه نمایشگر را ثبت و پردازش می کند و برخی فعالیتهای سریع و لحظه ای را برای کاربر امکان پذیر سازد. در حقیقت با این ابزار شما میانبرهای جدیدی برای کار با اپلیکیشن های آیفون در اختیار خواهید داشت، مثلا بدون باز کردن اپلیکیشن ایمیل به نامه‌های‌تان پاسخ دهید. البته این تکنولوژی هنوز با پذیرش چندانی از سوی کاربران روبرو نشده است، زیرا هنوز اپلیکیشن های زیادی از آن پشتیبانی نمی‌کنند و روی آپدها عرضه نشده است و حتی آیفون محبوب SE هم فاقد آن است.
فاکتورهای مهم سد راه
اما در این میان فاکتورهای کاهنده مهمی هم دخیل هستند. اول اینکه اقتصاد جهانی کندترین سرعت بهبود اقتصادی را طی می کند که کسی به یاد دارد. دوم اینکه کوک باید با تعداد بسیار بیشتری تلفن اندرویدی و اسمارت فون های متفرقه در کنار محصولات بسیار زیاد سامسونگ رقابت کند؛ بسیار بیشتر از آنچه که جابز اصلا با آن روبرو نشده بود. به نظر می‌رسد که بازار اسمارت‌فون در کشورهای توسعه یافته اشباع شده باشد. همچنین جایگزینی و خرید دوباره کامپیوتر و تبلت طولانی تر شده است.
و در نهایت مهم است به خاطر داشته باشیم موفقیت های جابز یک شبه به دست نیامدند. برای مثال در حالی که آیپاد در سال ۲۰۱۱ معرفی شد تا سال ۲۰۰۴-۲۰۰۵ نتوانست موفقیت چندانی کسب کنند. و چند سال پس از ۲۰۰۷ بود که اپل توانست آمار فروش فصلی آیفون را دو رقمی می کند. لذا سفر اپل‌واچ هنوز ادامه دارد.
توسعه بازار
شاید قدرت ابداع اصلی کوک در تلاش‌هایش برای گسترش بازارهای شرکت نهفته باشد. او به شکل خستگی ناپذیری برای حضور اپل در چین تلاش می کند و خود را برای رویارویی با موبایل های عالی تولید چین هم آماده کرده است. و در حرکتی که شاید جابز آن را مسخره می‌کرد، او با شرکتهای بزرگی چون IBM، سیسکو و Box وارد همکاری شده تا با تولید اپلیکیشن ها و ابزارهای اختصاصی برای آنها فروش محصولات اپل را در این شرکتها به شکل چشمگیری افزایش دهند. این تلاش به شکل ویژه‌ای بر آیپد متمرکز شده است. محصولی که اپل در فروش آن به مصرف کنندگان با مشکل روبرو است.
اما دوباره باید گفت هنوز خیلی زود است که دریابیم این قمارها در طولانی‌مدت برنده یا بازنده‌اند.
حریم خصوصی و امنیت
کوک نشان داده که در زمینه امنیت و حفظ حریم خصوصی کاربران کاملا خود را مسئول و متعهد می‌داند. به همین دلیل سعی کرده تمام داده های کاربران را روی آیفون بر روی خود دستگاه ها رمزنگاری کند، به شکلی که حتی خود اپل هم قادر به رمزگشایی آنها نیست. او تعهد عملی خود به این امر را هم هنگامی نشان داد که با جرأت مقابل درخواست FBI برای باز کردن قفل ایفون یک مظنون کشته شده، یا راهنمایی در زمینه نقاط ضعف امنیتی آیفون ایستاد. دلیل این مخالفت هم آن بود که کوک می‌گفت هریک از نرم افزارهای اپل به گونه ای تولید شده تا در دست گروه های خطرناک و دولتهای دیکتاتوری به ابزار فشار و تهدید تبدیل نشوند.
البته استیو جابز هم شخصا به حریم خصوصی و امنیت معتقد و متعهد بود. اما نمیدانیم که آیا شرکتش را در خط مقدم جبهه نبرد قرار می داد یا خیر. اما کوک با قدرت از ارزش‌های اپل حمایت و محافظت می کند.
و آینده چگونه است؟
طی چند فصل گذشته میزان فروش آیفون و کل شرکت سیر نزولی داشته است. و به نظر می‌رسد بار دیگر زمان آن رسیده که اپل محصولی تازه و پیشتاز عرضه کند و این چیزی است که کوک نمی تواند از آن طفره رود. لذا دیر یا زود باید به آن تن دهد.
اپل با جدیت مشغول کار در زمینه واقعیت افزوده است. البته هنوز کسی از جزئیات آن خبر ندارد. این تکنولوژی به شکل گسترده ای به هوش مصنوعی و یادگیری ماشین وابسته است و درگیر محدودیت‌های آنها است. اما به نظر می‌رسد اپل بر عرضه امکانات هوشمند روی ابزارهای اختصاصی تمرکز کرده و مانند بسیاری از رقبا به دنبال راه‌حل ارائه خدمات اینچنینی در فضای ابری (کلود) نرفته است.
اپل همچنین با جدیت مشغول کار روی تکنولوژی اتومبیل ها است. البته هنوز نمیدانیم که قصد عرضه یک ماشین کامل را دارد یا داستان چیز دیگری است.
ولی همه این راه حل های بالقوه پایان مشخصی ندارند. در حال حاضر به نظر می‌رسد اپل آیفون جدید بهتری نیاز دارد. هرچند که با گذشت چند ماه از عرضه آیفون ۷ هنوز مشخص نیست که این محصول ناجی جداول فروش اپل خواهد بود یا خیر.
