تصور کنید در مسیری قدم می‌زنید که زمانی اجداد ما در آن حرکت کرده‌اند، و به طور تصادفی ردپای انسانی را کشف می‌کنید که حدود ۱۱۵,۰۰۰ سال پیش باقی مانده است.
این دقیقاً همان چیزی است که برای گروهی از باستان‌شناسان رخ داد وقتی که قدیمی‌ترین ردپای شناخته‌شده انسان را در شبه‌جزیره عربستان کشف کردند.
این ردپاها که در میان آثار حیوانات ماقبل تاریخ پیدا شده‌اند، کشفی مهم در مطالعه مهاجرت انسان‌ها و زندگی قبل از عصر یخبندان به شمار می‌آیند.
ردپاهای انسان اولیه در شبه‌جزیره عربستان
در سال ۲۰۱۷، این آثار فسیلی در بستر یک دریاچه ویژه در منطقه شمالی عربستان سعودی کشف شد. این آثار شامل هفت ردپای جداگانه بودند.
محققان گزارش دادند:
«ما در اینجا به ردپاهای انسان‌تباران و پستانداران غیر انسان‌تبار از رسوبات دریاچه‌ای “العثر” در صحرای غربی نفود، عربستان سعودی اشاره می‌کنیم.»
آنها افزودند:
«ما استدلال می‌کنیم که این ردپاها که به آخرین دوره بین یخبندان تعلق دارند و بنابراین با مهاجرت انسان خردمند از آفریقا هم‌زمان هستند، احتمالاً قدیمی‌ترین شواهد حضور گونه ما در شبه‌جزیره عربستان را نشان می‌دهند.»
ردپاهای انسانی با شرایط مشابه
به نظر می‌رسد که این بستر دریاچه که در عربی “العثر” نامیده می‌شود، حدود ۱۰۰,۰۰۰ سال پیش مکانی پررفت‌وآمد بوده است.
دانشمندان اشاره کردند که این ردپاها که در وضعیت حفاظتی مشابه پیدا شده‌اند، احتمالاً در بازه زمانی بسیار کوتاهی ایجاد شده‌اند.
محققان توضیح دادند:
«یک مطالعه آزمایشی روی ردپاهای انسان مدرن در باتلاق‌های گلی نشان داد که جزئیات دقیق در عرض دو روز از بین می‌روند و ردپاها در چهار روز کاملاً غیرقابل شناسایی می‌شوند. مشاهدات مشابهی برای آثار پستانداران غیر انسان‌تبار نیز انجام شده است.»
گل، به نظر می‌رسد که بوم طبیعی مناسبی برای ثبت تاریخ است، هرچند این اثرات روی سطوح نرم به سرعت از بین می‌روند.
ردپای اجداد ما
اگرچه گذشته پیچیده است، شواهد متعددی نشان می‌دهند که این ردپاها توسط اعضای گونه ما یعنی انسان خردمند برجای مانده‌اند.
محققان اظهار داشتند:
«هفت ردپای انسان‌تبار به طور قطعی شناسایی شدند. با توجه به شواهد فسیلی و باستان‌شناسی برای پراکندگی H. sapiens به شام و عربستان در بازه ۱۳۰,۰۰۰ تا ۸۰,۰۰۰ سال پیش، و عدم حضور H. neanderthalensis در شام در آن زمان، ما استدلال می‌کنیم که H. sapiens مسئول این ردپاها در العثر بوده است.»
علاوه بر این، آنها اشاره کردند که اندازه‌های ردپاهای العثر بیشتر با انسان خردمند اولیه تطابق دارد تا نئاندرتال‌ها.
بازدیدهای کوتاه از دریاچه
دانشمندان هیچ اثری از ابزارها یا نشانه‌های شکار روی استخوان‌های حیوانات کشف‌شده در این منطقه نیافتند.
به عبارت دیگر، هیچ شواهدی از شکار وجود نداشت.
آیا این بدین معناست که انسان‌ها فقط برای نوشیدن آب به آنجا آمده بودند؟
محققان خاطرنشان کردند:
«نبود شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که دریاچه العثر تنها برای مدت کوتاهی توسط انسان‌ها بازدید شده است.» به نظر می‌رسد این بازدیدها بیشتر با نیاز به آب آشامیدنی مرتبط بوده‌اند.
آخرین گام‌ها قبل از عصر یخبندان
ردپاهای فسیلی سوال آشکاری را به ذهن متبادر می‌کنند: چه کسی آنها را برجای گذاشته است؟ اما همچنین سوال دیگری را برمی‌انگیزند: چرا این ردپاها توسط ردپای گروه دیگری پوشیده نشده‌اند؟
یکی از نظریات این است که این ردپاها ممکن است آخرین آثار کسانی باشند که در شرایط آب‌وهوایی معتدل مهاجرت کرده‌اند، پیش از اینکه عصر یخبندان آنها را نابود کند.
ردپاهای انسان و حیوانات ماقبل تاریخ
ردپاهای کشف‌شده در دریاچه العثر نه‌تنها حضور انسان‌های اولیه را نشان می‌دهند، بلکه نمایی از اکوسیستم ۱۱۵,۰۰۰ سال پیش ارائه می‌دهند.
دانشمندان ردپای حیواناتی مانند فیل‌ها، شترها و آهوان را در اطراف ردپای انسان‌ها شناسایی کردند. این تحقیق تصویری واضح از محیطی سرسبز ترسیم می‌کند که بسیار متفاوت از صحرای خشک امروزی است.
محیطی پویا با منابع مشترک
با تجزیه‌وتحلیل چیدمان مکانی و عمق ردپاها، پژوهشگران می‌توانند جزئیاتی درباره رفتار و تعاملات انسان‌ها و حیوانات در این دوره استخراج کنند.
به عنوان مثال، نزدیکی ردپاهای انسان و حیوانات نشان‌دهنده محیطی پویا است که در آن منابعی مانند آب گونه‌های مختلفی را جذب کرده و امکان برخوردهای کوتاه اما مهم را فراهم کرده است.
این یافته‌ها به دانشمندان کمک می‌کنند نه‌تنها تاریخ انسان‌ها، بلکه بافت اکولوژیکی گسترده‌تر این منطقه را پیش از تغییرات شدید اقلیمی عصر یخبندان بازسازی کنند.
این تحقیق در مجله Science Advances منتشر شده است.
