مطالعه‌ای پیشگامانه به رهبری دانشگاه لیسبون، احتمال حیرت‌انگیز ناپدیدشدن اقیانوس اطلس را در آینده‌ای دور مطرح می‌کند. این اقیانوس ممکن است توسط گسترش یک منطقه فرورانش (زیر رانش) شناخته شده به‌عنوان «حلقه آتش» بلعیده شود.
طبق این تحقیق، منطقه فرورانشی که در حال حاضر در زیر تنگه جبل‌الطارق قرار دارد (نوار باریکی از دریا که اسپانیا را از مراکش جدا می‌کند)، می‌تواند به سمت غرب به داخل اقیانوس اطلس گسترش یابد و به طور بالقوه باعث بسته‌شدن تدریجی حوزه اقیانوس شود.
این تغییر زمین‌شناسی قابل‌توجه پیش‌بینی می‌شود که «به‌زودی» از نظر زمین‌شناسی رخ دهد، تقریباً در ۲۰ میلیون سال آینده که نشان می‌دهد بشر ممکن است شاهد این تغییر عظیم باشد.
مناطق فرورانش، جایی که یک صفحه تکتونیکی زیر صفحه دیگر فرو رانده می‌شود، نقاط داغ رویدادهای لرزه‌ای شدید هستند. این مطالعه به رهبری پروفسور ژائو دوآرت در دانشکده علوم دانشگاه لیسبون، بر این نکته تأکید می‌کند که تشکیل مناطق فرورانش جدید می‌تواند ناپدیدشدن نهایی کل اقیانوس‌ها را به دنبال داشته باشد، فرایندی که ممکن است در حال حاضر با اقیانوس اطلس در جریان باشد.
دوآرت گفت: «ما دلیل خوبی برای این باور داریم که اقیانوس اطلس شروع به بسته‌شدن کرده است. مناطق فرورانش باعث بسته‌شدن اقیانوس‌ها می‌شوند، با کشیدن کف اقیانوس به داخل گوشته زمین و نزدیک‌کردن قاره‌ها به هم.»
احتمال حمله فرورانش
تنگه جبل‌الطارق که تنها ۱۰ مایل عرض دارد، محل اتصال صفحات اوراسیا و آفریقا است. در درون این منطقه فرورانش، صفحه آفریقا در زیر صفحه اوراسیا فرومی‌رود و فعالیت‌های لرزه‌ای را برانگیخته و خطرات زمین‌لرزه را افزایش می‌دهد.
در حال حاضر، فعالیت منطقه فرورانش به‌عنوان «خواب» توصیف می‌شود و حرکت صفحه به داخل گوشته زمین با سرعتی به طور قابل‌توجهی کند انجام می‌شود. بااین‌حال، دوآرت و تیمش گمان می‌کنند که مناطق فرورانش پتانسیل گسترش دارند، پدیده‌ای که آنها آن را «حمله فرورانش» می‌نامند.
اقیانوس اطلس ممکن است به‌تدریج ناپدید شود
اگرچه منطقه فرورانش جبل‌الطارق در حال حاضر حدود ۱۲۵ مایل طول دارد و به اعماق بیش از ۳۵۰ مایل می‌رسد، اما یکی از کوچک‌ترین مناطق در سطح جهان است. بااین‌حال، دوآرت پیشنهاد می‌کند که این منطقه می‌تواند در ۲۰ میلیون سال آینده به حدود ۵۰۰ مایل برسد.
محققان با استفاده از شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای که توسعه منطقه فرورانش را از دوران الیگوسن (۳۴ تا ۲۳ میلیون سال پیش) تا آینده ردیابی می‌کند، پیش‌بینی می‌کنند که این منطقه در ۲۰ میلیون سال آینده به سمت غرب از طریق تنگه باریک جبل‌الطارق مهاجرت کند.
این مدل‌ها ظهور یک سیستم فرورانش جدید اقیانوس اطلس را پیش‌بینی می‌کنند، مشابه حلقه آتش اقیانوس آرام که به‌تدریج کف اقیانوس را کاهش داده و قاره‌ها را به هم نزدیک می‌کند و به طور بالقوه منجر به ناپدیدشدن اقیانوس اطلس می‌شود.
فرایند بنیادی در تکامل زمین
نویسندگان نوشتند: «نتایج نشان می‌دهند که این قوس پس از دوره‌ای از سکون، بیشتر به داخل اقیانوس اطلس نفوذ خواهد کرد.» این مدل‌ها همچنین نشان می‌دهند که چگونه یک منطقه فرورانش که در یک اقیانوس در حال بسته‌شدن شروع می‌شود، می‌تواند از طریق یک گذرگاه اقیانوسی باریک به یک اقیانوس باز جدید مهاجرت کند.»
«حمله فرورانش به‌احتمال زیاد یک مکانیسم رایج برای شروع فرورانش در اقیانوس‌های نوع اطلس و یک فرایند بنیادی در تکامل زمین‌شناسی اخیر زمین است.»
این کشف همچنین بر ماهیت فعال فرورانش جبل‌الطارق و پیامدهای آن برای خطرات لرزه‌ای منطقه‌ای تأکید می‌کند. زمین‌لرزه بزرگ لیسبون در سال ۱۷۵۵ که تقریباً لیسبون را نابود کرد و جان حدود ۱۲۰۰۰ نفر را گرفت، یادآوری تلخی از آسیب‌پذیری لرزه‌ای این منطقه است و ضرورت تلاش‌های مداوم برای آمادگی را نشان می‌دهد.
شواهد جدیدی از سیستم فرورانش اقیانوس اطلس
این تحقیق اولین نمونه از مشاهده مستقیم چنین حمله‌ای است. یک مدل سه‌بعدی پیشرفته مبتنی بر جاذبه، گسترش منطقه فرورانش زیر تنگه جبل‌الطارق به داخل اقیانوس اطلس را پیش‌بینی می‌کند و زمینه را برای یک سیستم فرورانش اقیانوس اطلس فراهم می‌کند.
دوآرت پیشرفت‌های تکنولوژیکی را که این کشف را ممکن کرده است، برجسته کرد: «حمله فرورانش ذاتاً یک فرایند سه‌بعدی است که به ابزارهای مدل‌سازی پیشرفته و ابررایانه‌هایی نیاز دارد که چند سال پیش در دسترس نبودند.»
«ما اکنون می‌توانیم تشکیل قوس جبل‌الطارق را با جزئیات دقیق شبیه‌سازی کنیم و همچنین ببینیم چگونه ممکن است در آینده عمیق تکامل یابد.»
این مطالعه در مجله Geology منتشر شده است.
