آیا تا به حال به آسمان شب خیره شده‌اید و به این فکر کرده‌اید که ستاره‌ها چگونه تشکیل می‌شوند؟ تولد یک ستاره تعادلی فریبنده از گاز، غبار و انرژی است. گذار از ذرات آرام کیهانی به اجرام درخشان آسمانی فرایندی است که به همان اندازه خارق‌العاده و باشکوه بودن، پیچیده است. در ادامه همراه با ما باشید تا با مراحل شکل‌گیری ستاره‌ها آشنا شوید.
از ابرهای گازی تا توپ‌های آتشین
در فضا، سحابی فضایی از ابرهای غول‌پیکر گاز و غبار است که در سرما و یکنواختی به سر می‌برند. آن‌ها را به‌عنوان شهرهای آرام و خواب‌آلود کهکشان راه شیری در نظر بگیرید. اکنون یک تازه‌وارد شاید یک دنباله‌دار یا موج ضربه‌ای از یک ابرنواختر دوردست را تصور کنید که در حال حرکت است. دقیقاً همانند یک موتورسیکلت که یک بلوک ساختمان را از خواب بیدار می‌کند، این اختلالات باعث تشکیل ستاره می‌شوند چراکه همه چیز را به هم می‌ریزند.
درون این سحابی‌های فعال شده، ذرات به هم برخورد می‌کنند و شروع به تشکیل توده‌ها می‌کنند. همان طور که این توده‌ها مواد بیشتری را انباشته می‌کنند، حجم آن‌ها افزایش می‌یابد. به لطف گرانش خود نیز آن‌ها گاز و غبار بیشتری را از ناحیه اطراف جذب خود می‌کنند. در طول بیش از یک میلیون سال، این توده‌ها به اجرام‌ی متراکم تبدیل می‌شوند که به‌عنوان پیش ستاره‌ها شناخته می‌شوند.
با گرما و فشار کافی، قلب پیش‌ستاره مشتعل می‌شود و همجوشی هسته‌ای شروع می‌شود. اتم‌های گاز هیدروژن شروع به ذوب شدن می‌کنند و هلیوم ایجاد می‌کنند و مقدار زیادی انرژی را آزاد می‌کنند. در این مقطع، نیروی بیرونی این همجوشی برای مقابله با کشش گرانش به داخل کافی نیست. این مانند تلاش برای روشن کردن آتش با چوب مرطوب است؛ گرما وجود دارد اما هنوز آن شعله‌ای که انتظارش را دارید، شکل نگرفته است.
قانون تعادل ستاره‌ای
با گذشت زمان، همان طور که پیش‌ستاره مواد بیشتری را جذب می‌کند و بیشتر گرم می‌شود، همه چیز به نقطه اوج خودش می‌رسد. هنگامی که جرم کافی (حدود ۰.۱ برابر جرم خورشید خودمان) به درون پیش‌ستاره فرو می‌ریزد، گذاری شگرف و آتشین را تجربه می‌کند. فوران‌های عظیم گاز شکل می‌گیرند و گاز و غبار باقی مانده را از بین می‌برند. در نهایت، ستاره به حالت پایداری می‌رسد، جایی که انرژی ساطع شده از آن کشش گرانشی را متعادل می‌کند. حالا یک ستاره کامل و اصلی شکل گرفته است.
زندگی و عمر ستارگان
طول عمر ستاره‌ها یک اندازه نیست. برای ستارگانی مانند خورشید ما، حدود ۵۰ میلیون سال طول می‌کشد تا به مرحله توالی اصلی برسند، جایی که حدود ۱۰ میلیارد سال درخشان باقی می‌مانند. از طرف دیگر، ستاره‌های پر جرم همانند ستاره‌های Wolf-Rayet، سریع زندگی می‌کنند و سریع‌تر می‌سوزند. با جرمی حداقل ۲۰ برابر خورشید، آن‌ها به شدت داغ می‌شوند اما تنها در چند میلیون سال پس از رسیدن به توالی اصلی به ابرنواختر تبدیل می‌شوند.
کهکشان راه شیری ماه خانه ستاره‌های مختلفی از ستارگان کم جرم گرفته تا ستارگان پر جرم، ستارگان نوترونی تا منظومه‌های چند ستاره‌ای است. هر کدام از آن‌ها مسیر منحصربه‌فرد تکامل ستاره‌ای خود را دارند که تحت تأثیر جرم، گاز و محیط اطرافشان است.
مناطق معروف ستاره‌ساز
یکی از مشهورترین مناطق ستاره‌زایی که با چشمان ما و تلسکوپ‌ها قابل مشاهده است، سحابی Orion نام دارد. اینجا به‌عنوان مهدکودک ستارگان، محلی برای ستاره‌های تازه متولد شده است و نگاهی اجمالی از مراحل مختلف تولد ستاره‌ها را ارائه می‌دهد. چه در حال نگاه کردن به تصویری از هابل باشید و چه از طریق تلسکوپ این سحابی را نگاه کنید، اینجا منظره‌ای فوق‌العاده دارد.
یکی دیگر از مناطق نمادین سحابی Eagle است که به‌خاطر «ستون‌های آفرینش» معروف است. این ستون‌های عظیم از ابرهای گازی و غباری پر از فعالیت‌های شکل‌گیری ستاره هستند.
همان طور که ستارگان عمر خود را سپری می‌کنند و می‌میرند، آن‌ها محیط بین ستاره‌ای را با عناصر سنگین‌تر غنی می‌کنند و باعث می‌شوند تا نسل بعدی ستارگان و منظومه‌های سیاره‌ای دارای مواد لازم برای شیمی پیچیده و شاید حیات باشند. رقص شکل‌گیری ستاره، زندگی و مرگ آن در کهکشان راه شیری ما و دیگر کهکشان‌ها ادامه دارد و باعث می‌شوند تا کیهان مکانی پویا و همیشه در حال تکامل باشد.
