چگونه خرگوش‌ها از حیوانات خانگی نرم و پشمالو به مهاجمان مخرب تبدیل می‌شوند؟ خرگوش‌ها در کشورهای مختلف گسترش یافته و اغلب خسارات اقتصادی و زیست‌محیطی شدیدی ایجاد کرده‌اند، اما راز موفقیت آن‌ها تا کنون نامشخص بوده است – تا به امروز.
یک تیم تحقیقاتی بین‌المللی ژنوم‌های تقریباً ۳۰۰ خرگوش از سه قاره را تعیین توالی کرده است تا تغییرات ژنتیکی که این حیوانات را به کلنی‌کنندگان استثنایی تبدیل می‌کند، کشف کند.
حیوانات اهلی و اجداد وحشی آن‌ها
در طول تاریخ، انسان‌ها طیف گسترده‌ای از حیوانات را اهلی کرده‌اند. «برخی از آن‌ها آنقدر از اجداد وحشی خود تغییر کرده‌اند که تصور اینکه با آن‌ها ارتباط دارند دشوار است، مثل شی هوا هواهایی که از گرگ‌ها منشأ می‌گیرند»، نویسنده اصلی، پدرو آندراده، محقق در BIOPOLIS-CIBIO گفت.
«تغییرات اغلب آنقدر شدید هستند که اگر حیوان خانگی خود را به حیات وحش بازگردانید، زنده ماندن آن بسیار دشوار خواهد بود.»
با این حال، برخی از حیوانات اهلی موفق می‌شوند دوباره با طبیعت سازگار شوند و به آنچه به عنوان حیوانات وحشی شناخته می‌شوند تبدیل شوند. خرگوش‌ها نمونه‌ای برجسته هستند.
آن‌ها به‌طور مکرر به نقاط مختلف جهان معرفی شده‌اند و با وجود تحقیقات گسترده، دانشمندان مدت‌هاست با یک سوال کلیدی درگیر بوده‌اند: چگونه خرگوش‌های خانگی که هزاران سال برای زندگی در اسارت پرورش یافته‌اند، نه تنها زنده می‌مانند بلکه پس از رها شدن در طبیعت رشد می‌کنند؟
رهاسازی خرگوش‌ها در طبیعت
«در یک مطالعه قبلی توسط تیم ما درباره کلنی‌سازی خرگوش‌ها در استرالیا، ما متوجه شدیم که رهاسازی‌های متعدد خرگوش‌های خانگی طی چندین دهه انجام شده است، اما تنها یک معرفی از ۲۴ خرگوش با اجداد وحشی در سال ۱۸۵۹ توسط یک انگلیسی به نام توماس آستین باعث رشد گسترده جمعیت شد که منجر به یکی از بزرگ‌ترین فاجعه‌های زیست‌محیطی تاریخ شد»، گفت جوئل آلوش، دانشمند در BIOPOLIS-CIBIO و دانشگاه آکسفورد.
آیا این می‌تواند سرنخی برای درک این باشد که چرا خرگوش‌ها به‌طور مکرر جمعیت‌های وحشی را تشکیل می‌دهند؟ برای بررسی، تیم تحقیقاتی ژنوم‌های تقریباً ۳۰۰ خرگوش را تعیین توالی کرد، از جمله شش جمعیت وحشی از اروپا، آمریکای جنوبی و اقیانوسیه، همچنین خرگوش‌های خانگی و وحشی از جنوب غربی اروپا، محدوده بومی آن‌ها.
این مجموعه داده عظیم – بزرگ‌ترین مجموعه ژنتیکی خرگوش‌ها که تاکنون گردآوری شده است – به محققان امکان داد تا مشخص کنند که چه چیزی این خرگوش‌ها را در طبیعت موفق می‌کند.
منشأ ترکیبی خرگوش‌ها
«خرگوش‌های خانگی آنقدر رایج هستند که ما در ابتدا انتظار داشتیم این جمعیت‌های وحشی از خرگوش‌های خانگی تشکیل شده باشند که به نوعی موفق به بازگشت به طبیعت شده‌اند، اما یافته‌های ما به یک سناریوی پیچیده‌تر اشاره دارد»، توضیح داد میگل کارنیرو، یکی از نویسندگان ارشد این مطالعه.
کارنیرو خاطرنشان کرد که با وجود بررسی شش کلنی‌سازی عمدتاً مستقل، همه این خرگوش‌های وحشی دارای منشأ ترکیبی خانگی و وحشی هستند.
تحقیقات نشان داد که در طول انتقال به طبیعت، صفات ژنتیکی مرتبط با اهلی شدن اغلب از بین می‌روند زیرا در طبیعت مضر هستند و حیوانات را در برابر شکارچیان آسیب‌پذیرتر می‌کنند. این اثر بسته به شدت تغییرات اهلی شدن بیشتر به چشم می‌خورد.
انتخاب طبیعی در عمل
لیف آندرسون، استاد دانشگاه اوپسالا و یکی دیگر از نویسندگان ارشد این مطالعه است.
«در این جمعیت‌های وحشی معمولاً خرگوش آلبینو یا کاملاً سیاه نخواهید دید، حتی اگر این رنگ‌های پوششی شیک در خرگوش‌های خانگی بسیار رایج باشند»، گفت آندرسون.
«با این حال، ممکن است خرگوش‌هایی را ببینید که جهش برای رنگ پوششی رقیق شده را دارند، یک نوع خانگی که تأثیر کمی بر استتار دارد. این یک مثال ملموس از انتخاب طبیعی در عمل است.»
فرآیند انتخاب طبیعی تنها به صفات قابل مشاهده مانند رنگ پوشش محدود نمی‌شود. تیم همچنین شواهد قوی از انتخاب طبیعی بر روی ژن‌های مرتبط با رفتار و توسعه سیستم عصبی پیدا کرد.
«رامی برای حیوانات خانگی که در نزدیکی انسان‌ها زندگی می‌کنند بسیار حیاتی است، اما برای یک خرگوش که دوباره در طبیعت قرار می‌گیرد کمکی به زنده ماندن نمی‌کند، بنابراین انتخاب طبیعی واریانت‌های ژنتیکی مرتبط با رامی را حذف می‌کند»، آندراده توضیح داد.
پیامدهای گسترده‌تر مطالعه
این مطالعه پیامدهای مهمی برای درک تکامل دارد و مورد توجه سیاست‌گذاران و حفاظت‌کنندگان محیط زیست قرار خواهد گرفت.
خرگوش‌های وحشی اغلب به آفات مهاجم تبدیل می‌شوند و خسارات اقتصادی قابل توجهی ایجاد می‌کنند، و حیوانات دیگری که از خانگی به وحشی تبدیل می‌شوند، مانند خوک‌ها یا گربه‌های وحشی، مشکلات مشابهی ایجاد می‌کنند.
«بهترین استراتژی برای کاهش تأثیرات گونه‌های مهاجم جلوگیری از معرفی آن‌ها در وهله اول است، بنابراین امیدواریم مطالعه ما شواهد مهمی برای کمک به ارزیابی و شناسایی خطرات آینده کلنی‌سازی فراهم کند»، کارنیرو نتیجه‌گیری کرد.
این مطالعه در مجله Nature Ecology and Evolution منتشر شده است.
