میلیاردها سال پیش، ماه ما یک جسم جوشان و پرآشوب از سنگ مذاب مایع بود. این سنگ مذاب، که به ماگما نیز معروف است، به تدریج سرد شده و سطح ماه را شکل داد.
این فرضیه‌ای است که دانشمندان به آن نظریه “اقیانوس ماگمایی ماه” می‌گویند. مأموریت اخیر چاندرایان-۳، که توسط سازمان پژوهش‌های فضایی هند (ISRO) انجام شد، شواهدی را در حمایت از این نظریه به دست آورد.
بقایای این اقیانوس ماگما در منطقه‌ای ناشناخته – قطب جنوب ماه – یافت شد. این منطقه که پیشتر مرموز و منزوی بود، برای اولین بار توسط مأموریت چاندرایان-۳ کاوش شد – یک دستاورد تاریخی در حماسه اکتشافات قمری بشریت.
چاندرایان-۳ و سطح ماه
با آغاز خنک شدن ماه، یک ماده معدنی سبک به نام آنازورتیت آهنی به سطح آمد.
این ماده معدنی زمانی که ماگما سرد می‌شود، شکل می‌گیرد و در واقع هنرمندی بود که سطح ماه را مجسمه‌سازی کرد. تیم چاندرایان-۳ شواهدی از وجود این آنازورتیت آهنی را در قطب جنوب ماه پیدا کردند.
دکتر سانتوش وداوال، از آزمایشگاه پژوهش‌های فیزیکی و نویسنده همکار مقاله مربوط به این کشفیات، اشاره کرد: “نظریه تکامل اولیه ماه در پرتو مشاهدات ما بسیار قوی‌تر می‌شود.”
کنترل مأموریت و سفر کاوشگر
کاوشگر چاندرایان-۳ که پراگیان نام دارد، ما را به جایی برد که قبلاً کسی به آن نرسیده بود.
پروفسور وداوال می‌گوید: “این دوران بسیار هیجان‌انگیز بود. نشستن در اتاق کنترل و هدایت کاوشگر بر روی سطح ماه – آن یک تجربه منحصر به فرد در تمام عمر بود.”
با فرود نرم و موفقیت‌آمیز ویکرام، فضاپیمایی که پراگیان را حمل می‌کرد، یک فصل جدید آغاز شد. در حالی که پراگیان به سطح ناهموار و غبارآلود ماه می‌پرداخت، برای مقاومت در برابر تغییرات شدید دما طراحی شده بود.
در همین حین، پروفسور وداوال و همکارانش به‌طور خستگی‌ناپذیری کار می‌کردند و پراگیان را در مأموریت قمری‌اش هدایت می‌کردند.
تحلیل علمی سطح ماه
پراگیان با استفاده از یک طیف‌سنج ایکس با ذرات آلفا ۲۳ اندازه‌گیری انجام داد. این ابزار منحصر به فرد می‌تواند اتم‌ها را تحریک کرده و سپس انرژی حاصل را برای شناسایی مواد معدنی خاک تجزیه و تحلیل کند.
اما شگفتی‌ها به همین جا ختم نشد. تیم همچنین شواهدی از برخورد عظیم یک شهاب سنگ در چهار میلیارد سال پیش پیدا کرد.
آن‌ها منیزیمی را کشف کردند که باور دارند در اثر این برخورد کیهانی از اعماق ماه به بیرون پرتاب شده است.
پروفسور آنیل باردواج، مدیر آزمایشگاه پژوهش‌های فیزیکی هند، گفت: “این به دلیل برخورد بزرگی از یک سیارک بوده که موادی را از این حوضه بزرگ بیرون پرتاب کرده است. در این فرآیند، بخش عمیق‌تری از ماه نیز کشف شد.”
چشم‌اندازهای زمین‌شناسی چاندرایان-۳ در ماه
یافته‌های چاندرایان-۳ فراتر از کنجکاوی‌های صرفاً زمین‌شناسی است؛ آن‌ها سرنخ‌هایی را درباره تاریخ پرتلاطم ماه و دینامیک گسترده‌تر منظومه شمسی ما آشکار می‌کنند.
با تحلیل مواد سطح ماه، دانشمندان می‌توانند فرآیندهایی را که هم ماه و هم تعاملات آن با زمین را شکل داده‌اند، بازسازی کنند.
این شامل درک چگونگی تأثیرگذاری دو جسم آسمانی بر تاریخ‌های زمین‌شناسی یکدیگر است، که برای درک داستان گذشته کیهانی مشترک ما حیاتی است.
با ادامه تفسیر داده‌ها، بافت غنی سال‌های اولیه شکل‌گیری ماه روشن‌تر می‌شود و بینش‌هایی را نه تنها درباره تکامل آن بلکه درباره شرایط محیطی که در دوران طفولیت آن غالب بوده است، ارائه می‌دهد.
شکل‌گیری سطح ماه و آینده اکتشافات
پیروزی چاندرایان-۳ علاقه به مأموریت‌های اکتشافی بیشتر ماه را هم توسط هند و هم دیگر کشورها برانگیخته است.
فرود موفق و دستاوردهای عملیاتی پراگیان در منطقه‌ای ناشناخته، پتانسیل اکتشافات هیجان‌انگیز آینده را نشان می‌دهد.
مأموریت‌های آینده می‌توانند بر نمونه‌برداری گسترده‌تر از مواد قمری و حتی امکان سکونت انسان بر روی ماه متمرکز شوند و به عنوان پله‌ای برای اکتشافات عمیق‌تر فضایی عمل کنند.
همکاری میان کشورها و شرکت‌های خصوصی نیز در افق است و دوره‌ای جدید از همکاری‌های بین‌المللی در علم فضا را به ارمغان می‌آورد.
همان‌طور که به آینده نگاه می‌کنیم، هر کشف از ماه، انسانیت را نه تنها به سوی درک همسایه کیهانی‌مان، بلکه به سوی اکتشافات فراتر از آن، به سمت مریخ و فراتر از آن هدایت می‌کند.
چاندرایان-۳: گامی رو به جلو برای اکتشافات قمری
یافته‌های این مأموریت گام‌های مهمی به سوی یک رؤیای آینده است – ساخت یک پایگاه انسانی بر روی ماه. در حالی که چاندرایان-۳ به جمع‌آوری داده‌ها ادامه می‌دهد، امیدوار است که در نهایت آب یخ در قطب جنوب را نیز کشف کند.
ISRO قصد دارد این سفر اکتشافی را با یک مأموریت قمری دیگر در سال‌های آینده ادامه دهد. امیدهای آن‌ها حول جمع‌آوری نمونه‌های بیشتر از سطح ماه و بازگرداندن آن‌ها به زمین برای تجزیه و تحلیل دقیق می‌چرخد.
