ارزهای دیجیتال به‌عنوان یکی از نوآوری‌های نوین فناوری و مالی در سال‌های اخیر، توجه بسیاری از کشورها را به خود جلب کرده‌اند. در ایران، این فناوری همزمان با گسترش تحریم‌های بین‌المللی، به‌عنوان راه‌حلی بالقوه برای دور زدن محدودیت‌های مالی و بانکی مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، خرید ارز دیجیتال و استفاده از آن با اینکه فرصتی برای مقابله با تحریم‌ها به شمار می‌روند، اما نگرانی‌هایی نیز در مورد تأثیرات منفی آن‌ها بر اقتصاد کشور، از جمله افزایش نوسانات مالی و خروج سرمایه، وجود دارد.
ارز دیجیتال چیست و چه کاربردی دارد؟
ارز دیجیتال یک نوع دارایی مجازی است که به شکل الکترونیکی یا دیجیتال ذخیره و منتقل می‌شود. برخلاف ارزهای سنتی که توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی صادر و کنترل می‌شوند، بسیاری از ارزهای دیجیتال بر پایه تکنولوژی بلاک چین ساخته شده‌اند که نوعی دفتر کل غیرمتمرکز است. این سیستم اجازه می‌دهد تراکنش‌ها به صورت مستقیم و بدون واسطه انجام شوند و به واسطه رمزنگاری، امنیت آن‌ها تضمین شود.
ارزهای دیجیتال کاربردهای گسترده‌ای در دنیای امروز پیدا کرده‌اند. یکی از مهمترین کاربردهای آن‌ها در نقل و انتقال پول به‌صورت سریع و با هزینه پایین است، به‌ویژه در تراکنش‌های بین‌المللی که نیاز به استفاده از سیستم‌های سنتی بانکی و پرداخت کارمزدهای بالا نیست. همچنین، ارزهای دیجیتال به‌عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ به‌طوری که بسیاری از افراد از این ارزها برای حفظ ارزش سرمایه خود در برابر نوسانات اقتصادی و تورم استفاده می‌کنند.
در سطح کلان، ارزهای دیجیتال به‌عنوان یک نوآوری انقلابی شناخته می‌شوند که می‌توانند ساختارهای مالی سنتی را تغییر دهند. با افزایش پذیرش این ارزها توسط شرکت‌ها و حتی برخی دولت‌ها، اهمیت آن‌ها در اقتصاد جهانی رو به افزایش است. برخی کشورها استفاده از ارزهای دیجیتال را به‌عنوان جایگزینی برای سیستم‌های مالی متمرکز در نظر می‌گیرند و حتی به صدور ارزهای دیجیتال ملی (CBDCs) پرداخته‌اند. از سوی دیگر، عدم نظارت کامل بر این بازار، موجب نگرانی‌هایی از جمله استفاده از ارزهای دیجیتال برای فعالیت‌های غیرقانونی یا پولشویی شده است که این موضوع‌ها نیاز به تنظیم مقررات جدید و هماهنگی‌های بین‌المللی را برجسته می‌کند.
ارز دیجیتال و اقتصاد ایران
ارزهای دیجیتال می‌توانند برای اقتصاد ایران در شرایط تحریم‌های بین‌المللی فرصتی ویژه ایجاد کنند. یکی از مهمترین مزایای آن‌ها، امکان دور زدن سیستم‌های بانکی و مالی تحت کنترل کشورهای تحریم‌کننده است. این ارزها به افراد و کسب‌وکارها اجازه می‌دهند تا پرداخت‌ها و مبادلات مالی خود را به صورت بین‌المللی و بدون نیاز به سیستم‌های مالی سنتی مانند سوئیفت انجام دهند.
با وجود مزایای بالقوه، استفاده از ارزهای دیجیتال در ایران به دلیل نبود قوانین و مقررات شفاف می‌تواند مشکلات و تهدیداتی برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد. یکی از بزرگترین چالش‌ها، فرار مالیاتی است؛ زیرا تراکنش‌های دیجیتال ناشناس هستند و ردیابی آن‌ها به‌سختی انجام می‌شود. این موضوع می‌تواند دولت را از درآمدهای مالیاتی که برای توسعه اقتصادی نیاز است، محروم کند. همچنین، عدم نظارت کافی می‌تواند باعث افزایش فعالیت‌های غیرقانونی مانند پولشویی و تأمین مالی تروریسم شود که این مسائل فشارهای بین‌المللی بر اقتصاد ایران را افزایش می‌دهند.
برای بهره‌مندی از مزایای ارزهای دیجیتال و کاهش خطرات مرتبط با آن‌ها، ضروری است که ایران قوانین و مقررات جامعی برای این حوزه تدوین کند. نبود چارچوب‌های قانونی مشخص، نه تنها به اقتصاد رسمی کشور آسیب می‌زند، بلکه می‌تواند به تضعیف سیستم بانکی و مالی کشور نیز منجر شود. از طرف دیگر، با تنظیم مقررات مناسب، می‌توان از ارزهای دیجیتال برای جلب سرمایه‌های خارجی، تسهیل تجارت بین‌المللی و افزایش شفافیت در تراکنش‌های مالی استفاده کرد، که در نهایت به تقویت اقتصاد کشور در شرایط تحریم‌ها کمک می‌کند.
