آیا تا به حال به گذشته نگاه کرده‌اید و حس کرده‌اید که سال‌ها در یک شب ناپدید شده‌اند؟ شما تنها نیستید. بسیاری از ما متوجه می‌شویم که با بالا رفتن سن، درک ما از زمان تغییر می‌کند.
روزها و سال‌ها به نظر می‌رسد که با سرعت بیشتری می‌گذرند و ما با خود فکر می‌کنیم که چه چیزی تغییر کرده است. آیا تنها به خاطر زندگی شلوغ ماست یا چیز عمیق‌تری در مغز ما رخ می‌دهد؟
دانشمندان در حال بررسی این معمای قدیمی هستند تا کشف کنند چرا زمان به نظر می‌رسد که با سرعت در برابر ما می‌دود.
ادراک انسان از زمان
از تغییراتی که در نحوه پردازش اطلاعات ذهن ما رخ می‌دهد گرفته تا روتین‌هایی که زندگی روزمره ما را شکل می‌دهند، موارد زیادی پشت صحنه در حال رخ دادن است.
آدریان بژان، پژوهشگری از دانشگاه دوک با دهه‌ها تجربه، دیدگاه جالبی درباره این پدیده ارائه می‌دهد.
او پیشنهاد می‌کند که ادراک ما از زمان به دلیل تغییرات فیزیکی در مغز و بدن ما با افزایش سن تغییر می‌کند.
اما بیایید این ایده را مرحله به مرحله باز کنیم. چرا برخی روزها طولانی‌تر یا کوتاه‌تر از دیگر روزها به نظر می‌رسند؟ و چرا با بالا رفتن سن، زمان به نظر می‌رسد که سریع‌تر می‌گذرد؟
“زمان ساعتی” در مقابل “زمان ذهنی”
به گفته بژان، بین زمان قابل اندازه‌گیری و زمانی که ذهن ما درک می‌کند تفاوت وجود دارد.
او توضیح می‌دهد: «زمان قابل اندازه‌گیری با “زمان ذهنی” که ذهن انسان درک می‌کند یکسان نیست. “زمان ذهنی” دنباله‌ای از تصاویر است، یعنی بازتاب‌هایی از طبیعت که توسط محرک‌های حسی دریافت می‌شوند.»
به زبان ساده‌تر، مغز ما یک سری تصاویر ذهنی را بر اساس آنچه می‌بینیم، می‌شنویم و تجربه می‌کنیم، پردازش می‌کند.
وقتی جوان هستیم، مغز ما این تصاویر را سریع‌تر پردازش می‌کند. با افزایش سن، این پردازش به دلیل تغییرات فیزیکی مانند تخریب مسیرهای عصبی کند می‌شود.
چرا برخی روزها طولانی‌تر به نظر می‌رسند
آیا توجه کرده‌اید که روزهایی که پر از تجربیات جدید یا کارهای بهره‌ور هستند طولانی‌تر به نظر می‌رسند؟ این به این دلیل است که ذهن شما اطلاعات بیشتری را پردازش می‌کند و تصاویر ذهنی بیشتری ایجاد می‌کند.
وقتی استراحت کافی داشته باشید، مغز شما به طور کارآمدتر عمل می‌کند و به شما امکان می‌دهد بیشتر از دنیای اطراف خود بهره ببرید.
به عنوان مثال، ورزشکاران زمانی که استراحت کرده‌اند بهترین عملکرد را دارند. بژان می‌گوید: «کمبود استراحت باعث می‌شود که بازی‌ها را از دست بدهید، نتوانید پیش‌بینی کنید و توپ را قبل از رسیدن آن نبینید.»
همین مسئله برای دانش‌آموزانی که امتحان می‌دهند نیز صادق است؛ ذهن استراحت کرده می‌تواند مسائل را بهتر حل کند و باعث می‌شود که دوره امتحان طولانی‌تر به نظر برسد.
ادراک زمان بر اساس روتین
سیندی لوستیگ، استاد روان‌شناسی در دانشگاه میشیگان، زاویه دیگری ارائه می‌دهد. او اشاره می‌کند که با افزایش سن، زندگی ما اغلب ساختار بیشتری حول روتین‌ها پیدا می‌کند.
او می‌گوید: «وقتی که بزرگ‌تر می‌شویم، تمایل داریم زندگی‌هایی داشته باشیم که بیشتر بر اساس روتین‌ها ساختار یافته و رویدادهای بزرگ و نمادینی که برای مشخص کردن دوره‌های مختلف زندگی استفاده می‌کنیم کمتر است.»
با داشتن تجربیات کمتر جدید، مغز ما روزها و هفته‌های مشابه را با هم ادغام می‌کند. این می‌تواند باعث شود که زمان سریع‌تر به نظر برسد، زیرا رویدادهای کمتری برای متمایز کردن یک دوره از دوره دیگر وجود دارد.
تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر ادراک زمان
در دنیای دیجیتال امروز، استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی نیز می‌تواند ادراک ما از زمان را تغییر دهد. وقتی در اپلیکیشن‌های مورد علاقه‌مان غرق می‌شویم، با جریان بی‌پایانی از پست‌ها، ویدیوها و به‌روزرسانی‌ها روبرو می‌شویم که به طور مداوم حواس ما را تحریک می‌کنند.
این مشغولیت دائمی می‌تواند باعث شود که دقایق به ساعت‌ها تبدیل شوند بدون اینکه متوجه شویم. طراحی این پلتفرم‌ها اغلب استفاده طولانی‌تر را تشویق می‌کند، به خصوص با ویژگی‌هایی مانند پیمایش بی‌پایان و پخش خودکار ویدیوها، که می‌توانند ما را در چرخه‌ای گرفتار کنند که در آن متوجه گذر زمان نشویم.
علاوه بر این، استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند منجر به کمبود خواب شود، به ویژه زمانی که تا دیروقت به پیمایش در فیدهایمان مشغولیم.
کمبود خواب کافی بر عملکردهای شناختی ما تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود که پردازش اطلاعات برای ما سخت‌تر شود. این موضوع می‌تواند ادراک ما از زمان را تغییر داده و روزها را کوتاه‌تر و کمتر به یادماندنی کند.
تغییرات فیزیکی در مغز پیر
بژان تأکید می‌کند که تغییرات فیزیکی در مغز ما به طور قابل توجهی در این تغییر ادراک مؤثر است.
او توضیح می‌دهد: «نرخ تغییراتی که در تصاویر ذهنی درک می‌شود، با افزایش سن کاهش می‌یابد، به دلیل چندین ویژگی فیزیکی که با افزایش سن تغییر می‌کنند: فراوانی حرکات سریع چشم، اندازه بدن، تخریب مسیرهای عصبی و غیره.»
با تخریب مسیرهای عصبی، مغز ما زمان بیشتری برای پردازش اطلاعات جدید نیاز دارد.
این کاهش سرعت پردازش به این معناست که ما در همان مقدار زمان ساعتی، تصاویر ذهنی کمتری تولید می‌کنیم و این باعث می‌شود زمان سریع‌تر به نظر برسد.
بحث دوستانه بین کارشناسان
در حالی که نظریه بژان جذاب است، لوستیگ کاملاً متقاعد نشده است که همه چیز را توضیح می‌دهد.
او برخی از نکات او را به چالش می‌کشد، به ویژه در مورد تغییرات فیزیکی مانند اندازه سر که بر ادراک تأثیر می‌گذارد.
لوستیگ می‌گوید: «او استدلالی درباره طول عصب بینایی مرتبط با اندازه سر می‌کند، و من به شما اجازه می‌دهم قضاوت کنید که آیا یک فرد ۸۰ ساله سر بسیار بزرگ‌تری نسبت به یک فرد ۲۵ ساله دارد یا نه.»
چه اتفاقی برای زمان می‌افتد؟
حقیقت ممکن است ترکیبی از هر دو دیدگاه باشد. ادراک ما از زمان احتمالاً به دلیل ترکیبی از تغییرات فیزیکی در مغز و نحوه تجربه زندگی‌مان با افزایش سن تغییر می‌کند.
با داشتن تجربیات جدید کمتر و کاهش سرعت پردازش، زمان به نظر می‌رسد که سریع‌تر می‌گذرد.
اما یک چیزی برای تفکر وجود دارد: آیا می‌توانیم با جستجوی فعالانه تجربیات جدید و درگیر نگه داشتن ذهنمان، ادراک خود از زمان را کندتر کنیم؟ ارزش فکر کردن دارد.
شاید کلید ماجرا در آگاهی و خارج شدن از روتین‌ها باشد. با اضافه کردن تنوع به زندگی و به چالش کشیدن ذهنمان، ممکن است بتوانیم آن حس جوانی از گسترش زمان را دوباره به دست آوریم.
آیا اخیراً سعی کرده‌اید یک سرگرمی جدید را شروع کنید یا مکان جدیدی را کاوش کنید؟ این کار چه تأثیری بر درک شما از زمان داشت؟
زمان، ادراک و تجربه انسانی
برای جمع‌بندی، این حس که زمان با بالا رفتن سن سریع‌تر می‌گذرد، به نظر می‌رسد که هم ناشی از تغییرات فیزیکی در مغز و هم ناشی از روتین‌هایی باشد که با گذر سال‌ها در آن‌ها گیر می‌افتیم.
با بالا رفتن سن، مغز ما اطلاعات جدید را کندتر پردازش می‌کند، به دلیل تخریب مسیرهای عصبی.
این کاهش سرعت پردازش به این معناست که ما تصاویر ذهنی کمتری را در همان مقدار زمان ساعتی تولید می‌کنیم و این باعث می‌شود روزها و سال‌ها به نظر برسد که سریع‌تر می‌گذرند.
همچنین، با افزایش سن، زندگی‌های ما بیشتر ساختار یافته و پر از روتین‌ها می‌شود و تجربیات جدید کمتری داریم.
این کمبود رویدادهای جدید باعث می‌شود مغز ما روزها را از هم تشخیص ندهد و حس کند که زمان در حال سر خوردن است.
در حالی که دانشمندانی مانند بژان و لوستیگ همچنان به بررسی این موضوع جالب می‌پردازند، یک چیز مشخص است: درک ما از زمان بسیار شخصی و تحت تأثیر عوامل زیادی است.
با جستجوی فعالانه تجربیات جدید و درگیر نگه داشتن ذهن، ممکن است بتوانیم درک خود از زمان را کندتر کرده و هر لحظه را کمی باارزش‌تر کنیم.
این مطالعه کامل در مجله European Review منتشر شده است.
