تا به حال کسی به شما گفته: «به سنت نمی‌خوری!»؟ معمولاً این جمله تعریفی دلپذیر است، اما به نظر می‌رسد که این موضوع تنها به ظاهر جسمانی محدود نمی‌شود. معلوم شده که مغز ما نیز می‌تواند پیرتر یا جوان‌تر به نظر برسد و هوش مصنوعی (AI) به ما کمک می‌کند تا علت این موضوع را بهتر درک کنیم.
مطالعه‌ای جدید که میان هوش مصنوعی و علوم اعصاب ارتباط برقرار کرده است، توسط محققان مؤسسه کارولینسکا صورت گرفته و به بینش‌های جذابی درباره پیر شدن مغز منجر شده است.
تحقیقات نشان می‌دهند که کلید حفظ جوانی مغز ممکن است در سلامت رگ‌های خونی ما نهفته باشد.
چرا سن مغز اهمیت دارد؟
با توجه به اینکه هر سال هزاران بیمار جدید در سوئد – بیش از ۲۰,۰۰۰ نفر – به زوال عقل مبتلا می‌شوند و بیماری آلزایمر حدود دو سوم از این موارد را تشکیل می‌دهد، درک روند پیری مغز هرگز به این اندازه مهم نبوده است.
این مطالعه جدید بینش‌های عملی درباره چگونگی حفظ سلامت شناختی با افزایش سن ارائه می‌دهد.
روش نوآورانه مطالعه
محققان از هوش مصنوعی برای تحلیل تصاویر مغزی ۷۳۹ فرد ۷۰ ساله که از نظر شناختی سالم بودند استفاده کردند. در این گروه، زنان اندکی بیش از نیمی از شرکت‌کنندگان را تشکیل می‌دادند.
تیم تحقیقاتی الگوریتم پیشرفتهای طراحی کرد که قادر بود سن زیستی مغز را از روی تصاویر MRI تخمین بزند.
پروفسور اریک وستمن، سرپرست تحقیق و استاد علوم اعصاب در مؤسسه کارولینسکا، توضیح داد:
«این الگوریتم دقیق، قوی و در عین حال آسان برای استفاده است.»
او افزود که اگرچه این ابزار فعلاً در مراحل تحقیقاتی است و نیاز به ارزیابی‌های بیشتر دارد، امید می‌رود که در نهایت در محیط‌های بالینی، به ویژه برای بررسی زوال عقل، به کار گرفته شود.
ارتباط سلامت رگ‌ها با سن مغز
یکی از یافته‌های برجسته این مطالعه، ارتباط قوی میان سلامت رگ‌ها و سن مغز بود.
محققان دریافتند که چندین عامل مضر برای سلامت رگ‌های خونی، با مغزهایی که پیرتر از سن واقعی شرکت‌کنندگان به نظر می‌رسیدند، مرتبط بودند. این عوامل شامل دیابت، سکته‌های قبلی، بیماری عروق کوچک مغزی و التهاب بودند.
دکتر آنا مارسگلیا، نویسنده اصلی مطالعه، توضیح داد:
«نتیجه اصلی این است که عواملی که به رگ‌ها آسیب می‌زنند، می‌توانند با مغزهایی که پیرتر به نظر می‌رسند مرتبط باشند. این نشان می‌دهد که چقدر مهم است که رگ‌های خونی خود را سالم نگه داریم تا از مغزمان محافظت کنیم، مثلاً با ثابت نگه داشتن سطح قند خون.»
قدرت انتخاب‌های سبک زندگی
این پژوهش تنها به عوامل خطرزا نپرداخته است، بلکه اخبار امیدوارکننده‌ای در مورد قدرت انتخاب‌های سالم سبک زندگی ارائه می‌دهد.
ورزش منظم به‌عنوان یک عامل مهم مرتبط با مغزهای جوان‌تر شناخته شد و نشان داد که فعالیت بدنی ممکن است یکی از بهترین دفاع‌ها در برابر پیری شناختی باشد.
این یافته به‌ویژه حائز اهمیت است زیرا نشان می‌دهد که ما تا حدی کنترل روند پیری مغز خود را در دست داریم.
در حالی که نمی‌توانیم ژنتیک خود را تغییر دهیم یا از تمام شرایط سلامتی جلوگیری کنیم، می‌توانیم انتخاب‌های سبکی کنیم که سلامت رگ‌ها و در نتیجه سلامت مغز را تقویت کند.
تفاوت‌های جنسیتی در پیری مغز
یکی دیگر از یافته‌های جالب این پژوهش، تفاوت‌های جنسیتی احتمالی در روند پیری مغز بود.
محققان دریافتند که عواملی که باعث پیرتر یا جوان‌تر به نظر رسیدن مغز می‌شوند، بین مردان و زنان متفاوت هستند. این امر نشان می‌دهد که مسیرهای تقویت مقاومت مغز ممکن است میان جنسیت‌ها متفاوت باشد.
این کشف باعث آغاز ابتکارات تحقیقاتی بیشتری شده است.
مارسگلیا گفت: «سال آینده مطالعه‌ای را آغاز خواهیم کرد تا درک کنیم چگونه سلامت اجتماعی – شامل تعامل اجتماعی، ارتباطات و حمایت – در میان‌سالی و سالخوردگی، به همراه خواب و استرس، بر مقاومت مغز تأثیر می‌گذارد، با تمرکز بر عوامل سلامت زنان.»
تقویت مقاومت مغز
زمان‌بندی این تحقیق بسیار مهم است.
مارسگلیا می‌افزاید:
«با وجود معرفی داروهای جدید برای آلزایمر، این داروها برای همه مبتلایان به زوال عقل مؤثر نخواهند بود. بنابراین می‌خواهیم بررسی کنیم چه چیزهایی می‌توانند مقاومت مغز را در برابر فرآیندهای پیری پاتولوژیک تقویت کنند.»
این دیدگاه بر اهمیت پیشگیری و درک عواملی که به پیری مغز کمک می‌کنند، تأکید می‌کند.
در حالی که درمان‌های پزشکی برای کاهش شناختی همچنان پیشرفت می‌کنند، حفظ سلامت خوب رگ‌ها از طریق انتخاب‌های سبک زندگی ممکن است بهترین خط دفاعی اولیه ما در برابر پیری مغز باشد.
گام‌های عملی برای سلامت مغز
یافته‌های این مطالعه چند گام عملی برای ارتقای سلامت مغز پیشنهاد می‌کنند:
- ثابت نگه داشتن سطح قند خون از طریق رژیم غذایی و چکاپ‌های منظم
- انجام ورزش منظم
- کنترل التهاب از طریق رژیم غذایی و سبک زندگی
- توجه به سلامت رگ‌ها از طریق معاینات منظم پزشکی
- در نظر گرفتن عوامل جنسیتی در حفظ سلامت مغز
پژوهش‌های آینده درباره سن مغز
گام‌های بعدی تیم تحقیقاتی – با تمرکز بر عوامل سلامت اجتماعی، خواب و استرس – نوید درک عمیق‌تری از چگونگی محافظت از سلامت شناختی با افزایش سن را می‌دهند.
این رویکرد جامع به تحقیقات سلامت مغز می‌تواند به توصیه‌های شخصی‌تری برای حفظ عملکرد شناختی در طول زندگی منجر شود.
درک پیری مغز با افزایش جمعیت سالمند جهان اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
این تحقیق از مؤسسه کارولینسکا نه تنها بینش‌های ارزشمندی درباره عوامل مؤثر بر سن مغز ارائه می‌دهد، بلکه امید می‌دهد که از طریق حفظ سلامت رگ‌ها و انتخاب‌های سبک زندگی، بتوانیم مغز خود را برای مدت طولانی‌تری جوان نگه داریم.
نتیجه‌گیری
پیام روشن است: مراقبت از رگ‌های خونی فقط برای قلب مفید نیست – برای حفظ مغزی جوان و مقاوم نیز ضروری است.
در حالی که منتظر پیشرفتهای بیشتر در این زمینه هستیم، از جمله استفاده بالقوه از ابزارهای ارزیابی سن مغز مبتنی بر هوش مصنوعی در محیط‌های بالینی، می‌توانیم گام‌هایی برای محافظت از سلامت رگ‌ها و آینده شناختی خود برداریم.
این مطالعه در مجله «Alzheimer’s & Dementia: The Journal of the Alzheimer’s Association» منتشر شده است.
