جیرجیرک‌های انگلی که اندازه‌ای کوچک‌تر از یک دانه برنج دارند، به روشی شگفت‌انگیز برای زنده ماندن در قلب کلونی‌های مورچه‌ها دست یافته‌اند. این موجودات نفوذگر ماهر نه‌تنها زنده می‌مانند، بلکه در شرایطی که هر موجود مزاحمی باید کشته شود، به خوبی رشد می‌کنند.
پژوهشگران دانشگاه ناگویا به سرپرستی ریویا تاناکا، استراتژی‌های جالبی را که جیرجیرک‌های انگلی در کلونی‌های مورچه‌ها به کار می‌برند، کشف کرده‌اند.
این مطالعه که در مجله Communications Biology منتشر شده است، به بررسی ابزارهای رفتاری این «مهمانان مورچه» می‌پردازد که چگونه در میان شکارچیان بالقوه زندگی می‌کنند.
جیرجیرک‌ها: مهمانان ناخوانده مورچه‌ها
برخی از حیوانات که به نام «مهمانان مورچه» شناخته می‌شوند، داخل کلونی‌های مورچه زندگی می‌کنند تا از منابع موجود، مانند غذا و سرپناه، استفاده کنند. این موجودات بخشی از کلونی مورچه‌ها نیستند اما روش‌هایی برای بقای خود در کنار مورچه‌ها پیدا می‌کنند.
با این حال، این سبک زندگی بسیار پرخطر است. مورچه‌ها قلمرویی بسیار محافظه‌کارانه دارند و به شدت به هر مهاجمی که تهدیدی برای کلونی‌شان باشد، حمله می‌کنند و آن را از بین می‌برند. زندگی در میان مورچه‌ها یعنی تلاش دائمی برای دور ماندن از توجه آن‌ها به منظور زنده ماندن.
یکی از نمونه‌های جالب مهمانان مورچه، جیرجیرک Myrmecophilus است. این مهمانان در کلونی‌های مورچه زندگی می‌کنند و همیشه در معرض خطر حمله یا کشته شدن توسط میزبان خود هستند.
با وجود این خطرات، آن‌ها رفتارهای ویژه‌ای تکامل داده‌اند که به آن‌ها کمک می‌کند از حملات فرار کنند و از شناسایی شدن جلوگیری کنند. این استراتژی‌های بقا به آن‌ها امکان می‌دهد با میزبانان بالقوه مرگبار خود همزیستی کنند و به نمونه‌های شگفت‌انگیزی از انطباق در طبیعت تبدیل شوند.
استراتژی‌های جیرجیرک‌ها در کلونی‌های مورچه
تاناکا و تیمش مطالعه دقیقی بر رفتار گونه‌ای از جیرجیرک انگلی به نام Myrmecophilus tetramorii انجام دادند که در کلونی‌های مورچه زندگی می‌کند.
این جیرجیرک به‌عنوان «انگل پرورش» طبقه‌بندی می‌شود، زیرا با تغذیه از منابع موجود در کلونی، مانند حشرات مرده و لاروهای مورچه، زنده می‌ماند. در حالی که این جیرجیرک‌ها از محیط مورچه‌ها بهره می‌برند، باید همزمان از شناسایی و حملات میزبان خود نیز جلوگیری کنند.
پژوهشگران دو استراتژی خاص فرار را شناسایی کردند که این جیرجیرک‌ها در هنگام تهدید توسط مورچه‌ها استفاده می‌کنند:
- استراتژی فاصله گرفتن: جیرجیرک مستقیماً از مورچه نزدیک‌شونده در یک خط مستقیم دور می‌شود. این روش به جیرجیرک امکان می‌دهد فاصله‌ای سریع بین خود و مورچه ایجاد کند و از یک تهدید فوری فرار کند.
- استراتژی جاخالی دادن: این روش پیچیده‌تر است. جیرجیرک در مسیری دایره‌ای حرکت می‌کند که آن را پشت سر مورچه قرار می‌دهد. با این کار، جیرجیرک از آرواره‌های مورچه که ابزار اصلی حمله آن است، اجتناب می‌کند.
جاخالی دادن آهسته‌تر و حساب‌شده‌تر از فاصله گرفتن است، اما به جیرجیرک امکان می‌دهد بدون جلب توجه سایر مورچه‌ها از تهدید فرار کند.
تاکتیک‌های بقا برای جیرجیرک‌های انگلی
این دو تاکتیک فرار برای بقای جیرجیرک‌ها در محیط خصمانه کلونی‌های مورچه حیاتی هستند. هر استراتژی هدف خاصی را دنبال می‌کند و بسته به سطح تهدید مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تاناکا توضیح داد: «در حالی که رفتار فاصله گرفتن می‌تواند جیرجیرک را به‌سرعت از مورچه نزدیک‌شونده دور کند، این حرکت سریع ممکن است دشمنان احتمالی اطراف را به حضور جیرجیرک آگاه کند و یک تعقیب تهاجمی توسط مورچه دیگری را تحریک کند.»
او افزود: «جیرجیرک‌های مورچه‌ای از واکنش آهسته و دقیق جاخالی دادن سود می‌برند که احتمال حمله مورچه‌ها را کاهش می‌دهد.»
جالب اینجاست که تیم تحقیقاتی متوجه شد جیرجیرک‌ها بیشتر از جاخالی دادن استفاده می‌کنند و استراتژی فاصله گرفتن را برای شرایط پرخطر نگه می‌دارند.
چگونه جیرجیرک‌ها از شناسایی توسط مورچه‌ها جلوگیری می‌کنند
علاوه بر تاکتیک‌های فرار، جیرجیرک‌ها موقعیت‌یابی استراتژیک در کلونی را نیز نشان دادند.
آن‌ها تمایل داشتند در مناطق خاصی مانند گوشه‌ها، مکان‌های پر از زباله و نواحی دارای کاغذ خیس بمانند. این نقاط امنیت بیشتری فراهم کرده و برخورد با مورچه‌ها را کاهش می‌دادند.
تاناکا توضیح داد: «رفتار جاخالی دادن برای ماندن در مناطق جذاب و در عین حال اجتناب از مورچه‌ها مفید است.»
او افزود: «ویژگی منحصربه‌فرد رفتار جاخالی دادن ممکن است روشی برای ماندن مؤثر در یک مکان امن باشد، در حالی که از رویارویی متوالی با مورچه‌های نزدیک جلوگیری کرده و خطر حمله را کاهش می‌دهد.»
انطباق جیرجیرک‌ها و نبوغ طبیعت
این تحقیق به توانایی شگفت‌انگیز تطبیق‌پذیری جیرجیرک‌های انگلی می‌پردازد. با استفاده از تکنیک‌های دقیق فرار و انتخاب مکان‌های مناسب، این حشرات توانسته‌اند در محیطی خصمانه جایگاهی برای خود ایجاد کنند.
برای تاناکا، این سفر به کشف این رفتار شگفت‌انگیز با یک مشاهده ساده آغاز شد.
او به یاد آورد: «من اغلب در اطراف دانشگاه ناگویا قدم می‌زنم تا حشرات را ببینم. هنوز لحظه‌ای را به یاد دارم که جیرجیرکی را دیدم که به‌طور ماهرانه‌ای از مورچه‌ها فرار می‌کرد، با وجود اینکه توسط آن‌ها احاطه شده بود. از آن لحظه، کاملاً مجذوب این رفتار شدم.»
با تحقیقات دقیق خود، تاناکا و تیمش استراتژی‌های ظریف اما شگفت‌انگیزی را که این موجودات کوچک برای بقا استفاده می‌کنند، آشکار کردند.
این یافته‌ها نه‌تنها درک ما از رفتار حشرات را عمیق‌تر می‌کند، بلکه روش‌های خارق‌العاده‌ای را نشان می‌دهد که طبیعت برای بقا در برابر تمامی چالش‌ها ارائه داده است.
این مطالعه در مجله Communications Biology منتشر شده است.
