الگوهای اقلیمی در قطب شمال در حال تغییر هستند و این تغییرات نگرانی بسیاری از پژوهشگران را برانگیخته است. یکی از مسائل جدی، ذوب پرمافراست در این مناطق شمالی است.
پرمافراست چیست؟
پرمافراست به زمین‌هایی گفته می‌شود که حداقل برای دو سال به صورت یخ‌زده باقی مانده‌اند، اما اغلب این زمین‌ها برای قرن‌ها یا حتی هزاره‌ها منجمد بوده‌اند. این زمین‌های یخ‌زده زیرساخت‌هایی نظیر جاده‌ها، ساختمان‌ها و دیگر سازه‌ها را پشتیبانی می‌کنند و به نوعی پایه و اساس زندگی جوامع محلی هستند. اگر این پایه به سرعت از بین برود، حدود سه میلیون نفر ممکن است در معرض خطر قرار گیرند.
ذوب پرمافراست با سرعتی بی‌سابقه
پرمافراست در بخش‌های وسیعی از آلاسکا، کانادا، گرینلند، روسیه و کشورهای شمال اروپا گسترده شده است. اما با افزایش دمای جهانی، این خاک سریع‌تر از پیش‌بینی‌های قبلی گرم می‌شود.
یکی از نگرانی‌های اصلی، آزاد شدن دی‌اکسیدکربن و متان از این خاک‌های ذوب‌شده است؛ گازهایی که به اثرات گلخانه‌ای و گرم شدن جو زمین دامن می‌زنند.
علاوه بر این، پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که اقتصاد محلی و سیستم‌های بهداشتی جوامع قطب شمال نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند.
میلیون‌ها نفر در معرض خطر پرمافراست ذوب‌شده
دکتر سوزانا گارتلر، انسان‌شناس دانشگاه وین و مدیر مشترک یک پژوهش، به همراه تیمی بین‌المللی از متخصصان، در حال بررسی تأثیر ذوب پرمافراست بر زندگی روزمره در قطب شمال است.
این پروژه که بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۳ انجام شده، شامل مهندسان، فیزیکدانان، دانشمندان محیط‌زیست، علوم اجتماعی و متخصصان بهداشت از دانشگاه وین، دانشگاه فنی دانمارک و دانشگاه اومئا بوده است.
این تحقیق بر چهار منطقه قطب شمال تمرکز داشته است: لانگ‌یر‌بین (اسوالبارد، نروژ)، آواناتا (گرینلند)، منطقه دریای بوفورت و دلتای رودخانه مکنزی (کانادا)، و منطقه بولونسکی در جمهوری ساخا (روسیه).
زیرساخت‌ها در برابر گرما آسیب‌پذیر شده‌اند
یکی از خطرات اصلی که تیم پژوهش به آن اشاره کرده است، شکست احتمالی ساختمان‌ها، جاده‌ها و دیگر سازه‌هایی است که برای مقابله با تغییرات زمین طراحی نشده‌اند. زمین‌هایی که زمانی پایدار بودند، اکنون تضعیف شده‌اند و این مسئله باعث ترک‌خوردگی زیرساخت‌ها در مناطق ساحلی و رودخانه‌ای شده است.
یکی از ساکنان محلی می‌گوید:
«من در نزدیکی رودخانه یک اردوگاه دارم. این تابستان، یک تکه بزرگ از زمین کنار کابینم شکست و به داخل رودخانه افتاد. این ترسناک است.»
برخی از دلتاها در طول یک شب، بخش‌های بزرگی از زمین را از دست داده‌اند که بار سنگینی بر دوش جوامع محلی گذاشته است.
ذوب زمین، تنها به ترک‌خوردگی ساختمان‌ها محدود نمی‌شود؛ بلکه مسیرهای حمل‌ونقل را نیز مختل می‌کند. جاده‌هایی که در زمستان برف‌پوش و قابل عبور بودند، اکنون به گِل‌ولای تبدیل می‌شوند و دسترسی به برخی روستاها را برای ماه‌ها محدود می‌کنند.
حتی باندهای فرودگاه‌ها که به زمین‌های محکم وابسته هستند، ممکن است فرو بروند و هواپیماها مجبور به تغییر مسیر شوند. این تغییرات، تأمین مواد غذایی، تجهیزات پزشکی و کالاهای اساسی را به یک چالش بزرگ تبدیل می‌کند.
نگرانی‌های مربوط به آب و غذا
ساکنان برخی جوامع، مانند لانگ‌یر‌بین، نگران کمبود و آلودگی آب هستند. سد ایزدمن که بر روی پرمافراست قطب شمال ساخته شده، با خطر فروپاشی مواجه است زیرا زمین زیر آن در حال ذوب شدن است.
در بخش‌هایی از کانادا، تغییرات زمین دسترسی به کلبه‌های شکار و ماهیگیری را دشوار کرده و تهیه غذا را پیچیده‌تر کرده است. رانش‌های گلی که به «لغزش‌های ذوبی» معروف‌اند، به طور ناگهانی و بدون هشدار ظاهر می‌شوند.
آلودگی و عوامل بیماری‌زا
پژوهشگران هشدار می‌دهند که ذوب پرمافراست می‌تواند آلاینده‌ها و عوامل بیماری‌زایی را آزاد کند که در این زمین‌های یخ‌زده حبس شده بودند. ضایعات نفت و گاز که زمانی در اعماق خاک دفن شده بودند، اکنون ممکن است وارد آبراهه‌های محلی شوند.
دهه‌ها پیش، بسیاری از صنایع تصور می‌کردند که خاک برای همیشه یخ‌زده باقی می‌ماند و گودال‌های دفن زباله را در زمین باقی گذاشتند. نگرانی‌های مشابهی در مورد برخی عوامل بیماری‌زا، مانند باکتری‌ها یا ویروس‌هایی وجود دارد که ممکن است با افزایش دما دوباره فعال شوند.
این مواجهه بیشتر با بیماری‌ها، فشار زیادی بر زیرساخت‌های بهداشتی شهرها و سکونتگاه‌های دورافتاده قطب شمال وارد می‌کند.
راهکارهایی برای مقابله با فروپاشی پرمافراست در قطب شمال
دانشمندان پروژه Nunataryuk مسائل متعددی را برای سیاست‌گذاران برجسته کرده‌اند. آن‌ها بر ضرورت سازگاری محلی فوری تأکید دارند – از تثبیت جاده‌ها گرفته تا طراحی سیستم‌های جدید آب و پسماند.
فعالیت‌های مداوم، مانند ابتکار بعدی به نام ILLUQ، در حال بررسی ارتباط بین از دست دادن پرمافراست، رفاه جامعه و آلودگی محیطی است.
امید این است که با دانش بیشتر، جوامع کوچک ابزارهای بهتری برای آماده‌سازی در برابر تغییرات ناگهانی داشته باشند و دولت‌های بزرگ‌تر نیز در نحوه مدیریت عملیات صنعتی، برنامه‌های امنیت غذایی و برنامه‌ریزی بلندمدت زیرساخت‌ها تجدیدنظر کنند.
این مطالعه در مجله Communications Earth and Environment منتشر شده است.
