قارچ‌ها اغلب در میان شبکه پیچیده حیات نادیده گرفته می‌شوند، اما نقش حیاتی در اکوسیستم‌های سراسر جهان دارند. از تجزیه مواد آلی گرفته تا ایجاد روابط همزیستی با گیاهان و جانوران، قارچ‌ها معماران خاموش طبیعت هستند.
اخیراً، کشف یک قارچ که روی یک عنکبوت رشد کرده است، لایه‌ای جدید به درک ما از این موجودات شگفت‌انگیز افزوده است.
کشف یک گونه جدید: Gibellula attenboroughii
دکتر هری ایوانز، یکی از محققان ارشد در مؤسسه CAB International، همراه با تیمی از پژوهشگران از موزه تاریخ طبیعی دانمارک و باغ‌های گیاه‌شناسی سلطنتی کیو، این تحقیق را انجام دادند.
ماجرا زمانی آغاز شد که در حین فیلم‌برداری از مجموعه مستند BBC Winterwatch در ایرلند شمالی، دانشمندان یک قارچ غیرمعمول را که روی یک عنکبوت رشد کرده بود، کشف کردند.
پس از بررسی‌های مورفولوژیکی (ریخت‌شناسی) و آزمایش‌های مولکولی، دانشمندان تأیید کردند که این قارچ گونه‌ای کاملاً جدید است. در نهایت، این تیم به افتخار سر دیوید اتنبرو، یکی از برجسته‌ترین مستندسازان تاریخ طبیعی، این گونه را Gibellula attenboroughii نام‌گذاری کردند.
دکتر ایوانز در این‌باره گفت:
«این گونه به نام سر دیوید اتنبرو، مستندساز و تاریخ‌نگار طبیعت که به عنوان یکی از پیشگامان برنامه‌های مستند حیات وحش بی‌بی‌سی شناخته می‌شود، نام‌گذاری شده است. نقش او در توسعه واحد تاریخ طبیعی بی‌بی‌سی به‌طور غیرمستقیم منجر به تولید همین مجموعه مستند شد که در جریان آن این گونه جدید کشف گردید.»
ارتباط قارچ Gibellula attenboroughii و عنکبوت‌ها
عنکبوتی که میزبان این قارچ بود، Metellina merianae نام داشت که یک گونه از عنکبوت‌های شبکه‌ساز غاری از خانواده Tetragnathidae است.
با کمک یک غارنورد محلی، محققان تحقیقات خود را گسترش دادند و نمونه‌های بیشتری از این گونه تازه کشف‌شده را در غارهای سراسر ایرلند شمالی و جمهوری ایرلند یافتند.
جالب اینجاست که این قارچ همچنین توانایی آلوده کردن گونه دیگری از عنکبوت‌ها به نام Meta menardi را نیز دارد. این عنکبوت در زیستگاه‌های متفاوتی درون غارها زندگی می‌کند، اما به همان شیوه آلوده شده و رفتار مشابهی را نشان می‌دهد.
تمامی عنکبوت‌های آلوده، مانند نمونه اولیه که روی سقف یک انبار باروت پیدا شد، در سقف یا دیوارهای غار مشاهده شدند. این موجودات معمولاً منزوی، پناهگاه‌های خود را ترک کرده و به مناطق در معرض دید مهاجرت کرده بودند، سپس در همان مکان‌ها جان خود را از دست دادند.
ارتباط با قارچ‌های زامبی‌کننده مورچه‌ها
این رفتار شباهت زیادی به رفتار مورچه‌های آلوده به قارچ‌های جنس Ophiocordyceps در جنگل‌های بارانی آتلانتیک برزیل دارد. در آن موارد، قارچ‌ها میزبان خود را وادار می‌کنند تا به موقعیت‌هایی ایده‌آل برای پراکندگی هاگ‌ها حرکت کند.
همین موضوع باعث شده که این قارچ‌ها به “قارچ‌های زامبی‌کننده مورچه‌ها” شهرت پیدا کنند، پدیده‌ای که الهام‌بخش کتاب‌ها، بازی‌های ویدیویی و حتی سریال محبوب The Last of Us شده است.
دانشمندان از طریق بررسی این قارچ‌ها، متابولیت‌هایی مانند دوپامین را شناسایی کرده‌اند که در کنترل رفتار میزبان نقش دارند. شباهت رفتاری مشاهده‌شده در عنکبوت‌های آلوده به Gibellula attenboroughii نشان می‌دهد که این قارچ نیز ممکن است از سازوکارهای مشابهی برای کنترل میزبان خود استفاده کند.
قارچ‌ها و عنکبوت‌ها در جزایر بریتانیا
این پژوهش که در مجله سیستماتیک و تکامل قارچ‌ها (Fungal Systematics and Evolution) منتشر شده، فراتر از معرفی یک گونه جدید رفته است.
محققان با بررسی سوابق قدیمی گیاه‌شناسی و منابع علمی، تنوع پنهانی را در جنس Gibellula در جزایر بریتانیا آشکار کردند.
علاوه بر این، آن‌ها شواهدی از شیوع گسترده بیماری‌های قارچی در میان عنکبوت‌ها در مناطقی از نورفک و ولز پیدا کردند.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که قارچ‌هایی مانند Gibellula attenboroughii ممکن است نقش مهمی در تنظیم جمعیت عنکبوت‌ها داشته باشند.
یکی از محققان این پژوهش بیان کرد:
«نقش آن‌ها در دینامیک جمعیت عنکبوت‌ها نیازمند مطالعات بیشتری است، همان‌طور که متابولیت‌هایی که تولید می‌کنند و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا این زیستگاه خاص را اشغال کنند، باید بررسی شوند.»
چگونه قارچ زامبی‌کننده عنکبوت‌ها را کنترل می‌کند؟
کشف Gibellula attenboroughii اهمیت مطالعه قارچ‌ها را نه‌تنها از نظر نقش‌های زیست‌محیطی، بلکه از نظر کاربردهای بالقوه آن‌ها برجسته می‌کند.
بررسی نحوه تأثیر این قارچ بر عنکبوت‌ها می‌تواند بینش‌هایی درباره پویایی‌های زیست‌بومی گسترده‌تر ارائه دهد.
برای مثال، اگر برخی از قارچ‌ها تعداد عنکبوت‌ها را کنترل کنند، ممکن است به‌طور غیرمستقیم بر سایر گونه‌های اکوسیستم نیز تأثیر بگذارند.
علاوه بر این، مطالعه متابولیت‌های تولیدشده توسط این قارچ‌ها می‌تواند به کشف ترکیباتی با کاربردهای دارویی یا صنعتی منجر شود که این حوزه تحقیقاتی را بسیار امیدوارکننده می‌سازد.
ادای احترام به سر دیوید اتنبرو
نام‌گذاری این قارچ به افتخار سر دیوید اتنبرو ادای احترامی شایسته به تلاش‌های مادام‌العمر او در کشف و به اشتراک‌گذاری شگفتی‌های دنیای طبیعی است.
کارهای او الهام‌بخش بسیاری از دانشمندان، از جمله اعضای این پژوهش، برای مطالعه رازهای طبیعت بوده است.
با این نام‌گذاری، پژوهشگران نه‌تنها از دستاوردهای علمی اتنبرو تجلیل کرده‌اند، بلکه بر ارتباط میان کشف‌های علمی و مشارکت عمومی تأکید کرده‌اند.
این موضوع یادآور این حقیقت است که علم زمانی رشد می‌کند که کنجکاوی به اشتراک گذاشته و پرورش داده شود.
چرا Gibellula attenboroughii مهم است؟
شناسایی این گونه جدید فرصت‌های تحقیقاتی بسیاری را ایجاد می‌کند.
دانشمندان مشتاق‌اند بررسی کنند که چگونه این قارچ‌ها میزبانان خود را کنترل می‌کنند و چه ترکیبات شیمیایی برای این کنترل دقیق تولید می‌کنند.
علاوه بر این، درک نقش قارچ‌ها در تنظیم جمعیت عنکبوت‌ها می‌تواند بینش‌های ارزشمندی درباره ثبات اکوسیستم‌ها ارائه دهد.
در دورانی که تنوع زیستی تحت تهدید است، پژوهش‌هایی مانند این مطالعه به ما یادآوری می‌کنند که حفظ اکوسیستم‌ها و گونه‌های درون آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
🔬 این تحقیق در مجله سیستماتیک و تکامل قارچ‌ها منتشر شده است.
📷 اعتبار تصویر: CABI
