در اعماق کوه‌های ناهموار آپنین در مرکز ایتالیا، موجودی نادر و گریزان در میان جنگل‌های انبوه و دامنه‌های سنگی پرسه می‌زند. خرس قهوه‌ای آپنینی، که با نام خرس قهوه‌ای مارسیکان (Ursus arctos marsicanus) نیز شناخته می‌شود، یکی از در معرض انقراض‌ترین جمعیت‌های خرس در جهان است.
جمعیتی ایزوله و آینده‌ای نامطمئن
این زیرگونه، که قرن‌ها از دیگر خرس‌های قهوه‌ای جدا بوده، ویژگی‌های منحصربه‌فردی پیدا کرده که آن را از سایر خرس‌ها متمایز می‌کند. با این حال، با باقی ماندن تنها حدود ۵۰ فرد از این گونه در طبیعت، آینده آن در معرض تهدیدی جدی قرار دارد.
تلاش‌ها برای حفاظت از این گونه شگفت‌انگیز مدت‌هاست در جریان است، اما تحقیقات جدید یک نقص ژنتیکی نگران‌کننده را آشکار کرده که می‌تواند بقای آن را بیش از پیش به خطر بیندازد.
مطالعه‌ای که توسط پروژه ایتالیایی Endemixit انجام شده، نشان داده است که یک جهش ژنتیکی بر توانایی خرس‌ها در تولید انرژی تأثیر می‌گذارد و نگرانی‌های فوری در میان متخصصان حفاظت از محیط زیست برانگیخته است.
خرس قهوه‌ای آپنینی در آستانه انقراض
این خرس برای زندگی در کوهستان سازگار شده و در مقایسه با سایر خرس‌های قهوه‌ای، اندازه بدنی کوچک‌تر، رژیم غذایی گیاهی‌تر و رفتار کمتر تهاجمی دارد.
با وجود این سازگاری‌ها، همچنان به شدت در برابر تهدیدهایی مانند تخریب زیستگاه، شکار غیرقانونی و افزایش حضور انسان‌ها آسیب‌پذیر است.
بر خلاف سایر گونه‌های خرس که در قلمروهای وسیع زندگی می‌کنند، خرس قهوه‌ای آپنینی در منطقه‌ای کوچک و پراکنده محدود شده است. این انزوا منجر به گلوگاه ژنتیکی شده و این گونه را مستعد اختلالات ارثی کرده است.
اکنون دانشمندان جهشی را کشف کرده‌اند که ممکن است این گونه را از درون تضعیف کند و بقای آن را بیش از پیش در معرض خطر قرار دهد.
جهشی که تولید انرژی را مختل می‌کند
یافته‌های اخیر، که قرار است در شصت‌ونهمین نشست سالانه انجمن بیوفیزیک در لس‌آنجلس ارائه شود، به یک مشکل ژنتیکی حیاتی اشاره دارد.
محققان یک جهش در زیرواحد ND5 از مجموعه تنفسی I را شناسایی کرده‌اند که نقش مهمی در عملکرد میتوکندری دارد. میتوکندری‌ها که اغلب به عنوان «نیروگاه‌های سلولی» شناخته می‌شوند، انرژی موردنیاز برای بقا را تولید می‌کنند.
زمانی که این سیستم از کار بیفتد، پیامدهای آن می‌تواند شدید باشد. این جهش تولید انرژی را مختل کرده و باعث افزایش تولید گونه‌های اکسیژن واکنشی (ROS) می‌شود.
این مولکول‌های مخرب می‌توانند به سلول‌ها آسیب رسانده و روند پیری را تسریع کنند، که ممکن است طول عمر خرس‌ها را کاهش دهد و توانایی آنها را برای مقابله با استرس‌های محیطی تضعیف کند.
جهش، خرس قهوه‌ای را تضعیف می‌کند
نونزیو پرتّا، دانشجوی تحصیلات تکمیلی در آزمایشگاه دانیله دی مارینو در دانشگاه پلی‌تکنیک مارکه ایتالیا، توضیح می‌دهد:
«این جهش به نظر می‌رسد تأثیر قابل‌توجهی روی این خرس‌ها داشته باشد. می‌توان گفت آنها دائماً با باتری کم کار می‌کنند. این مسئله می‌تواند زنده ماندنشان را سخت‌تر کند، به‌ویژه در محیطی چالش‌برانگیز.»
خرس قهوه‌ای آپنینی باید زمستان‌های سخت، دوره‌های طولانی کمبود غذا و تهدیدهای انسانی را تحمل کند. کاهش سطح انرژی ممکن است توانایی ذخیره چربی کافی برای خواب زمستانی، دفاع از قلمرو یا یافتن منابع غذایی مناسب را مختل کند.
این ضعف ممکن است بر تولیدمثل آنها نیز تأثیر بگذارد و به کاهش بیشتر جمعیت دامن بزند.
راهکاری احتمالی در رژیم غذایی
با وجود تهدید جدی ناشی از این جهش ژنتیکی، محققان معتقدند که ممکن است راه‌هایی برای کمک به این خرس‌ها وجود داشته باشد. یکی از رویکردهای امیدوارکننده شامل اصلاح رژیم غذایی آنها است.
از آنجا که جهش مذکور باعث افزایش گونه‌های اکسیژن واکنشی می‌شود، دانشمندان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا برخی غذاها می‌توانند به کاهش این آسیب کمک کنند.
یکی از راهکارهای احتمالی، افزایش دسترسی به گیاهان غنی از آنتی‌اکسیدان در زیستگاه این خرس‌ها است. پرتّا پیشنهاد می‌دهد که کاشت انواع توت‌های بومی ممکن است مفید باشد. این گیاهان می‌توانند منابع طبیعی آنتی‌اکسیدان را برای خرس‌ها فراهم کنند و به خنثی‌سازی مولکول‌های مضر و بهبود سلامت کلی آنها کمک کنند.
او توضیح می‌دهد:
«با درک مبنای مولکولی این مشکلات ژنتیکی، امیدواریم بتوانیم برنامه‌ای برای محافظت از این خرس‌ها در زیستگاه طبیعی‌شان ایجاد کنیم. این خرس‌ها بخش مهمی از یک اکوسیستم بسیار منحصربه‌فرد در ایتالیا هستند.»
نقش اکولوژیکی خرس قهوه‌ای
علاوه بر بقای خود، این خرس‌ها نقش حیاتی در حفظ سلامت اکوسیستم خود ایفا می‌کنند.
به عنوان پستانداران بزرگ، آنها به تنظیم جمعیت شکار، انتشار بذرها و تأثیرگذاری بر رشد گیاهان کمک می‌کنند. حضور آنها تعادل جنگل‌های کوهستانی را شکل می‌دهد و بر گونه‌های بی‌شماری تأثیر می‌گذارد.
اگر خرس قهوه‌ای آپنینی ناپدید شود، پیامدهای اکولوژیکی آن می‌تواند عمیق باشد. از بین رفتن یک شکارچی رأس هرم غذایی اغلب باعث اثرات زنجیره‌ای می‌شود که منجر به افزایش بیش از حد جمعیت برخی گونه‌ها و تغییر در پویایی گیاهان می‌شود.
حفاظت از این خرس‌ها به معنای حفظ یک شبکه حیاتی از حیات است که به وجود آنها وابسته است.
لزوم تغییر در تلاش‌های حفاظتی
فعالان محیط زیست برای حفاظت از این جمعیت باقی‌مانده، از احیای زیستگاه گرفته تا اقدامات ضد شکار و کمپین‌های آگاهی عمومی، تلاش‌های فراوانی انجام داده‌اند. اما این کشف جدید ژنتیکی نیاز به رویکردی هدفمندتر را نشان می‌دهد.
درک تأثیر جهش میتوکندری می‌تواند به اصلاح استراتژی‌های حفاظتی کمک کند. اقداماتی مانند بهبود رژیم غذایی خرس‌ها، کاهش مزاحمت‌های انسانی و حفظ تنوع ژنتیکی ممکن است برای نجات این گونه ضروری باشد.
با توجه به جمعیت بسیار کوچک این گونه، هر خرس اهمیت دارد و هر اقدام حفاظتی می‌تواند آینده این گونه را تغییر دهد.
رقابتی با زمان
سرنوشت خرس قهوه‌ای آپنینی همچنان نامشخص است، اما هنوز امید وجود دارد. تحقیقات علمی، مشارکت جوامع محلی و تغییرات سیاستی می‌توانند تفاوتی واقعی در تضمین بقای این خرس‌ها ایجاد کنند.
کشف این جهش ژنتیکی ممکن است نگران‌کننده باشد، اما فرصتی نیز فراهم می‌کند تا پیش از آنکه دیر شود، اقدام کنیم.
حفاظت از این خرس نه‌تنها به معنای نجات یک گونه است، بلکه به معنای حفظ یک اکوسیستم غنی و شکننده‌ای است که قرن‌ها وجود داشته است. با اقدام فوری، خرس قهوه‌ای آپنینی می‌تواند برای نسل‌های آینده، نمادی از حیات وحش ایتالیا باقی بماند.
