مواد شیمیایی موجود در کرم‌های ضد آفتاب به طور فزاینده‌ای در اقیانوس‌ها یافت می‌شوند، اما تأثیر آن‌ها بر حیات دریایی هنوز به‌طور کامل درک نشده است. این نتیجه یک مطالعه جدید از آزمایشگاه دریایی پلیموث و دانشگاه پلیموث است.
از آنجا که ضد آفتاب نه تنها بخشی جدایی‌ناپذیر از مراقبت‌های بهداشتی بلکه در محصولات مختلفی از جمله لوازم آرایشی و بهداشتی و مواد صنعتی نیز به کار می‌رود، کارشناسان نگران انتشار گسترده این ترکیبات در آب‌های ساحلی و پیامدهای بلندمدت آن بر اکوسیستم‌های آبی هستند.
ورود آلودگی کرم‌های ضد آفتاب به اقیانوس
کرم‌های ضد آفتاب از فیلترهای فرابنفش (UV) استفاده می‌کنند که به دو دسته آلی (شیمیایی) و معدنی (مبتنی بر مواد معدنی) تقسیم می‌شوند. علاوه بر کرم‌های ضد آفتاب، این فیلترها در محصولات متعددی مانند شامپوها، مرطوب‌کننده‌ها، رژ لب، پلاستیک، لاستیک، رنگ و سیمان نیز استفاده می‌شوند تا از آسیب‌های ناشی از نور خورشید جلوگیری کنند.
با سبک زندگی مدرن، این ترکیبات به‌طور اجتناب‌ناپذیری وارد محیط‌های دریایی می‌شوند، چه به‌صورت مستقیم و چه غیرمستقیم.
- آلودگی مستقیم: هنگام شنا یا غواصی، مواد ضد آفتاب از روی پوست افراد وارد آب دریا می‌شوند.
- آلودگی غیرمستقیم: این مواد هنگام دوش گرفتن، شستن حوله‌ها و حتی از طریق ادرار وارد سیستم فاضلاب می‌شوند.
- تصفیه‌خانه‌های فاضلاب و کشاورزی: برخی از روش‌های کشاورزی از آب تصفیه‌شده یا لجن استفاده می‌کنند که ممکن است آلاینده‌های فیلتر UV را به خاک وارد کرده و در نهایت به رودخانه‌ها و سواحل راه پیدا کنند.
ابعاد گسترده آلودگی کرم‌های ضد آفتاب
فرآیندهای سنتی تصفیه فاضلاب قادر به حذف بسیاری از مواد شیمیایی فیلتر UV نیستند. داده‌ها نشان می‌دهند که ۹۵٪ از فاضلاب‌های خروجی و ۸۶٪ از آب‌های سطحی در سراسر جهان حاوی این مواد هستند.
این ترکیبات نه تنها در مناطق ساحلی گردشگری، بلکه حتی در مناطق دورافتاده‌ای مانند قطب جنوب و قطب شمال نیز یافت شده‌اند، که نشان‌دهنده گستردگی این آلودگی است.
با توجه به پیش‌بینی رشد فروش کرم‌های ضد آفتاب تا ۱۳.۶۴ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۶، پژوهشگران تخمین می‌زنند که سالانه بین ۶,۰۰۰ تا ۱۴,۰۰۰ تن از فیلترهای UV وارد مناطق صخره‌های مرجانی می‌شود.
بسیاری از این فیلترها، به‌ویژه بنزوفنون‌ها، پایدار، انباشته‌شونده در بدن موجودات زنده و سمی شناخته شده‌اند. بنزوفنون-۳ به‌ویژه در فهرست هشدار آژانس مواد شیمیایی اروپا به‌عنوان یک عامل مختل‌کننده هورمونی قرار دارد.
پیچیدگی‌های شیمیایی با اثرات ناشناخته
یک کرم ضد آفتاب معمولاً حاوی سه تا هشت ترکیب فیلتر UV است که مجموعاً تا ۱۵٪ از وزن محصول را تشکیل می‌دهد.
- فیلترهای آلی: شامل ۵۵ نوع مختلف هستند و با جذب اشعه UV کار می‌کنند.
- فیلترهای معدنی: مانند دی‌اکسید تیتانیوم (TiO₂) و اکسید روی (ZnO)، با بازتاب نور UV عمل می‌کنند.
هر ترکیب دارای ویژگی‌ها، سمیت و حلالیت متفاوتی است که درک رفتار این مواد در اقیانوس را دشوار می‌کند.
مطالعه‌ای که در مجله Marine Pollution Bulletin منتشر شده، بیش از ۱۱۰ مقاله در زمینه کرم ضد آفتاب، فیلترهای UV و تأثیرات زیست‌محیطی و سم‌شناسی آن‌ها را بررسی کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که حداقل ۲۵٪ از فیلترهای UV یک کرم ضد آفتاب هنگام شنا وارد آب می‌شود و در یک ساحل شلوغ، روزانه تا ۳۵ کیلوگرم کرم ضد آفتاب در آب رسوب می‌کند.
نیاز فوری به تحقیقات بیشتر
با وجود استفاده گسترده از کرم‌های ضد آفتاب، اطلاعات کمی درباره اثرات بلندمدت این ترکیبات بر اکوسیستم‌های دریایی و میزان انباشت آن‌ها در زنجیره غذایی وجود دارد.
حیات دریایی از قبل تحت فشارهایی مانند گرمایش اقیانوس‌ها، اسیدی‌شدن آب دریا، موج‌های گرمایی دریایی و اتروفیکاسیون (افزایش مواد مغذی در آب و رشد بیش از حد جلبک‌ها) قرار دارد. افزودن ترکیبات شیمیایی ناشناخته می‌تواند این فشارها را افزایش دهد.
دانشمندان هشدار می‌دهند که باید بررسی شود که آیا این مواد شیمیایی بر هورمون‌ها، چرخه‌های تولیدمثل و رشد تأثیر می‌گذارند یا خیر و همچنین چگونه ترکیب این مواد با سایر عوامل استرس‌زا می‌تواند آسیب را تشدید کند.
لزوم اقدامات پیشگیرانه
محققان خواستار اقدامات سیاستی مبتنی بر علم برای مقابله با تهدیدات ناشی از آلودگی کرم‌های ضد آفتاب هستند.
- بهبود فناوری‌های تصفیه فاضلاب برای حذف مؤثرتر فیلترهای UV
- توسعه کرم‌های ضد آفتاب زیست‌تخریب‌پذیر
- افزایش پایش و ردیابی آلاینده‌های ناشی از ضد آفتاب در مناطق ساحلی سراسر جهان
این مطالعه تأکید می‌کند که در حالی که کرم‌های ضد آفتاب از سلامت انسان محافظت می‌کنند، در عین حال خطرات بالقوه‌ای برای مرجان‌ها، ماهی‌ها و دیگر موجودات دریایی ایجاد می‌کنند که نقش حیاتی در اکوسیستم دارند.
با توجه به اینکه اقیانوس‌ها به مخزن هزاران ترکیب شیمیایی تبدیل شده‌اند، کشف و درک تعاملات پیچیده بین فیلترهای UV و محیط‌های دریایی ضروری است. عدم اقدام می‌تواند فشارهای موجود بر زیستگاه‌های دریایی را تشدید کرده و پیامدهایی برای امنیت غذایی و سلامت جهانی آب‌ها داشته باشد.
