شبه‌جزیره عربستان، که به شرایط اقلیمی شدید و خشک خود شهرت دارد، ممکن است در گذشته آب‌وهوایی کاملاً متفاوت داشته باشد.
مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که عربستان در گذشته میزان بارش بسیار بیشتری دریافت می‌کرده است و این یافته، تصورات پیشین درباره پایداری طولانی‌مدت اقلیم خشک این منطقه را به چالش می‌کشد.
این پژوهش توسط کارشناسان مدرسه علوم دریایی، جوی و زمین‌شناسی روزنستیل دانشگاه میامی انجام شده است.
نتایج این تحقیق پیامدهای مهمی برای روند شهرنشینی در خاورمیانه دارد و نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی جامع برای مقابله با خطرات احتمالی ناشی از تغییرات شدید آب‌وهوایی ضروری است.
این پژوهش بر اهمیت استفاده از داده‌های گذشته برای پیش‌بینی و آماده‌سازی آینده تأکید دارد.
زمانی که عربستان باران فراوان داشت
برخلاف وضعیت کنونی که بیابان‌های خشک سراسر این منطقه را فرا گرفته است، هزاران سال پیش عربستان از پوشش گیاهی سرسبز و بارندگی‌های مداوم بهره‌مند بود.
این منطقه که میزبان گونه‌های متنوعی از حیات وحش، از جمله شیرها، پلنگ‌ها و گرگ‌ها بود، در دو هزار سال گذشته بسیار مرطوب‌تر از شرایط کنونی‌اش بوده است.
پژوهشگران الگوهای بارش تاریخی این منطقه را بررسی کردند و دریافتند که میزان بارندگی در ۲۰۰ سال گذشته دو برابر وضعیت کنونی بوده است، و در ۴۰۰ سال گذشته حتی پنج برابر بیشتر از امروز بوده است.
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که این منطقه همواره تحت تغییرات شدید آب‌وهوایی قرار داشته است.
پیامدهای تغییرات اقلیمی
سرعت بالای شهرنشینی در خاورمیانه نگرانی‌هایی را در مورد پیامدهای احتمالی تغییرات ناگهانی در الگوهای بارش به وجود آورده است. زیرساخت‌هایی که با فرض ثبات اقلیمی طراحی شده‌اند، ممکن است توانایی مقاومت در برابر تغییرات ناگهانی آب‌وهوا را نداشته باشند.
سام پورکیس، نویسنده اصلی این مطالعه و استاد مدرسه روزنستیل دانشگاه میامی، تأکید می‌کند:
«با ادامه پروژه‌های توسعه‌ای بزرگ مانند نئوم در عربستان سعودی که به تغییر چشم‌انداز این منطقه می‌پردازد، این یافته‌ها بر نیاز حیاتی به تقویت تاب‌آوری اقلیمی و آمادگی برای مقابله با تهدیدات فزاینده ناشی از رویدادهای شدید آب‌وهوایی تأکید دارند.»
رسوبات اعماق دریا و تاریخ بارندگی عربستان
پژوهشگران از رسوبات اعماق دریا در یک حوضچه آب‌شور در خلیج عقبه، که بخشی از شمال دریای سرخ است، برای بازسازی الگوهای بارندگی گذشته استفاده کردند.
ویژگی شیمیایی منحصربه‌فرد این آب‌شور، لایه‌های رسوبی را برای قرن‌ها به‌خوبی حفظ کرده است. این لایه‌ها اطلاعات دقیقی از الگوهای بارش گذشته ارائه می‌دهند و درک دقیق‌تری از روندهای اقلیمی در بلندمدت فراهم می‌کنند.
در سال‌های اخیر، افزایش رویدادهای شدید آب‌وهوایی در خاورمیانه، آسیب‌پذیری این منطقه در برابر تغییرات اقلیمی را تشدید کرده است.
زمستان ۲۰۲۴ شاهد سیلاب‌های فاجعه‌باری در سراسر شبه‌جزیره عربستان بود و این رویداد بر اهمیت اولویت‌بندی سازگاری با تغییرات اقلیمی توسط سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان شهری و دانشمندان تأکید کرد.
امی کلمنت، استاد مدرسه روزنستیل دانشگاه میامی، در این زمینه می‌گوید:
«این پژوهش بخش مهمی از تاریخ اقلیمی خاورمیانه را روشن می‌کند. یافته‌های ما نشان می‌دهد که هم میانگین و هم نوسانات شدید اقلیمی می‌توانند در این منطقه به‌شدت تغییر کنند، و این تصور که اقلیم در آینده پایدار خواهد ماند، اشتباه است.»
آمادگی برای آینده‌ای غیرقابل پیش‌بینی
این مطالعه بر نیاز به بهبود برنامه‌ریزی و سازگاری تأکید دارد، زیرا توسعه انسانی در این منطقه به‌طور فزاینده‌ای در معرض پیامدهای شدید آب‌وهوایی قرار گرفته است.
همچنین این پژوهش بر اهمیت در نظر گرفتن الگوهای اقلیمی بلندمدت در طراحی زیرساخت‌ها و شهرهای جدید تأکید دارد.
پیشرفت‌های علمی به‌طور چشمگیری تحقیقات اقلیمی را تقویت کرده‌اند و امکان درک دقیق‌تری از الگوهای تاریخی آب‌وهوا را فراهم ساخته‌اند.
متی رودریگو، مدیر برنامه علمی OceanX، خاطرنشان می‌کند:
«با استفاده از فناوری‌های پیشرفته کشتی OceanXplorer و همکاری میان‌رشته‌ای میان متخصصان اقیانوس‌شناسی و اقلیم‌شناسی، می‌توانیم درک بهتری از ارتباط بین سیستم‌های اقیانوسی و روندهای بلندمدت آب‌وهوا داشته باشیم و مناطق در معرض خطر را برای آینده آماده کنیم.»
درس‌هایی از تاریخ بارش در عربستان
این مطالعه، که با عنوان «یک رکورد ۱۶۰۰ ساله از بارش‌های شدید در شمال عربستان» منتشر شده است، نقش اساسی در درک تحول اقلیم شبه‌جزیره عربستان طی قرون گذشته دارد.
اگرچه ما نمی‌توانیم تغییرات طبیعی اقلیم را کنترل کنیم، اما می‌توانیم نحوه سازگاری مؤثر با این تغییرات را تعیین کنیم.
بنابراین، ضروری است که دولت‌ها، پژوهشگران و برنامه‌ریزان شهری با همکاری یکدیگر آینده‌ای را ایجاد کنند که به‌طور مؤثر چالش‌های ناشی از تغییرات سریع اقلیمی را مدیریت کند و از درس‌های ارزشمند گذشته بهره ببرد.
این مطالعه در مجله Science Advances منتشر شده است.
