آب عنصر حیاتی زندگی است که اقتصادها را به حرکت درمی‌آورد و پایه و اساس اکوسیستم‌ها را حمایت می‌کند. با این حال، علی‌رغم نقش حیاتی آن، بسیاری از مناطق جهان با کمبود شدید آب مواجه هستند.
افزایش دمای زمین این مشکل را تشدید کرده و بحران جهانی اضطراری را به وجود آورده که نیازمند راهبردهای مؤثر مدیریت آب است.
بحران آب در سناریوهای مختلف اقلیمی
تحقیقات انجام‌شده توسط لورنتزو روزا از مؤسسه علوم کارنگی و ماتئو سانجورجیو از دانشگاه پلی‌تکنیک میلان، بحران رو به رشد آب را تحت سناریوهای مختلف تغییرات اقلیمی بررسی کرده است.
این کارشناسان بر ضرورت سیاست‌های قوی در حوزه مدیریت آب تأکید دارند، چرا که یافته‌های آنان می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های آینده نقش اساسی ایفا کند.
مشکل شکاف آبی
«شکاف آبی» زمانی رخ می‌دهد که نیاز انسان‌ها به آب بیشتر از مقدار موجود آن باشد. این مشکل میلیاردها نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار داده است.
آب مورد نیاز برای نوشیدن، کشاورزی و صنعت اغلب بیش از مقداری است که طبیعت می‌تواند تأمین کند. هنگامی که افراد مقدار زیادی آب مصرف می‌کنند بدون آنکه فرصت بازیابی آن را بدهند، منابع طبیعی مانند رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی شروع به خشک شدن می‌کنند.
در طول زمان، این استفاده بی‌رویه باعث کمبود جدی آب می‌شود و دسترسی جوامع، مزارع و کسب‌وکارها به منابع آبی را دشوار می‌کند.
روز در این باره می‌گوید:
“کمبود آب یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بشر در این قرن است. حدود ۴ میلیارد نفر در مناطقی زندگی می‌کنند که حداقل یک ماه در سال با بحران کمبود آب مواجه‌اند و نیمی از کشاورزی آبی جهان در این مناطق قرار دارد.”
تغییرات اقلیمی و کمبود آب
مسئله کمبود آب با تغییرات اقلیمی پیچیده‌تر می‌شود. افزایش دما الگوهای بارندگی را بی‌ثبات می‌کند، چرخه‌های آبی را دگرگون می‌سازد و منابع آب شیرین طبیعی را کاهش می‌دهد.
این مسئله فشار زیادی بر سیستم‌های آبی شکننده وارد کرده و خطر کمبود آب را در مناطق شهری و روستایی افزایش می‌دهد.
به گفته روزا، افزایش دما باعث افزایش نرخ تبخیر شده و حتی در مناطقی که قبلاً منابع آب پایدار داشتند، موجب کاهش ذخایر آبی می‌شود. علاوه بر این، الگوهای آب‌وهوایی غیرقابل پیش‌بینی که منجر به خشکسالی و سیلاب می‌شوند، مدیریت منابع آب را دشوارتر کرده‌اند.
افزایش تقاضای آب با رشد جمعیت
رشد سریع جمعیت فشار بیشتری بر منابع آب وارد می‌کند. شهرهای در حال گسترش به آب بیشتری برای آشامیدن، بهداشت و صنعت نیاز دارند.
علاوه بر این، تولیدات کشاورزی نیز برای تغذیه جمعیت در حال رشد باید افزایش یابد که این امر اهمیت حفاظت و مدیریت آب را دوچندان می‌کند.
روز در این خصوص می‌گوید:
“ما باید بین حفظ پایداری محیط‌زیست و نیاز فزاینده به آب در جهانی گرم‌تر و با جمعیت رو به رشد، تعادل برقرار کنیم.”
افزایش دما و کمبود آب
این تحقیقات تصویری نگران‌کننده از آینده بحران آب ارائه می‌دهد. در حال حاضر، شکاف آبی جهانی حدود ۴۵۸ میلیارد مترمکعب (۱۲۱ تریلیون گالن) در سال است.
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که با افزایش ۱.۵ درجه سانتی‌گراد (۲.۷ درجه فارنهایت) دما، این شکاف ۶ درصد افزایش خواهد یافت و در صورت افزایش ۳ درجه سانتی‌گراد (۵.۴ درجه فارنهایت) این میزان به ۱۵ درصد خواهد رسید.
روز هشدار می‌دهد:
“حتی افزایش نسبتاً کم در شکاف آبی می‌تواند فشار زیادی بر اکوسیستم‌ها وارد کند و کمبود شدید آب برای کشاورزی ایجاد کند که در نهایت به ناامنی غذایی منجر خواهد شد.”
مدیریت منابع آب نیازمند اقدامات فوری و برنامه‌ریزی برای آینده است. توسعه سیستم‌های پیشرفته ذخیره و توزیع آب می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد. فناوری‌های جدید مانند شیرین‌سازی آب دریا و تصفیه و بازیافت فاضلاب نیز فرصت‌های نوینی برای مقابله با بحران آب فراهم کرده‌اند.
از سوی دیگر، کشاورزی که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب در جهان است، باید تغییراتی در شیوه‌های خود ایجاد کند، از جمله روی آوردن به کشت محصولات کم‌آب‌بر و استفاده از روش‌های آبیاری پیشرفته.
یافتن راه‌حل‌هایی برای کمبود آب
تحقیقات روزا نقش مهمی در یافتن راه‌حل‌هایی برای بحران آب ایفا می‌کند. او در حال بررسی روش‌هایی برای افزایش کارایی آبیاری است تا میزان هدررفت آب کاهش یابد.
او همچنین بر روش‌هایی برای حفظ رطوبت خاک برای مدت طولانی‌تر تمرکز دارد که به کشاورزان کمک می‌کند تا با آب کمتر، محصولات بیشتری پرورش دهند. یکی دیگر از بخش‌های مهم تحقیقات او، بهبود روش‌های ذخیره‌سازی آب است تا دسترسی به آن در مواقع ضروری تسهیل شود.
علاوه بر مدیریت آب، روزا تأثیرات مخرب تولید کودهای شیمیایی بر محیط‌زیست را نیز بررسی می‌کند و تلاش دارد تا کشاورزی را پایدارتر کند، به‌گونه‌ای که نسل‌های آینده بتوانند بدون آسیب رساندن به منابع طبیعی، به تولید مواد غذایی ادامه دهند.
با تشدید تغییرات اقلیمی، بحران آب در سراسر جهان به یکی از مهم‌ترین چالش‌های آینده تبدیل خواهد شد. بنابراین، ضروری است که سیاست‌گذاران، محققان و جوامع محلی برای یافتن راه‌حل‌های کارآمد با یکدیگر همکاری کنند.
با درک بهتر بحران آب و استفاده از رویکردهای نوآورانه، می‌توان به سمت آینده‌ای پایدار برای منابع آبی حرکت کرد.
این مطالعه در مجله Nature Communications منتشر شده است.
