یک تیم تحقیقاتی بین‌المللی زیردریایی بدون سرنشینی به نام “ران” را زیر یخ‌های ضخیم قطب جنوب به کار گرفت. پس از آن، اتفاقات شگفت‌انگیزی رخ داد.
این تیم برای اولین بار نقشه‌های دقیقی از قسمت زیرین یک یخچال طبیعی تهیه کرد و سرنخ‌های مهمی درباره افزایش سطح دریا در آینده به دست آورد.
آن‌ها زیردریایی ران را برای ورود به حفره یخی داتسون در غرب قطب جنوب برنامه‌ریزی کردند تا با استفاده از سونار پیشرفته یخ را اسکن کند.
در مدت ۲۷ روز، این زیردریایی بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر را در زیر یخچال طی کرد و تا ۱۷ کیلومتر به درون حفره نفوذ کرد. پیش‌تر، دانشمندان برای مطالعه تغییرات یخچال‌ها از داده‌های ماهواره‌ای و نمونه‌های یخی استفاده می‌کردند.
آنا واولین، استاد اقیانوس‌شناسی در دانشگاه گوتنبرگ و نویسنده اصلی این پژوهش، می‌گوید:
«با ورود زیردریایی به حفره، توانستیم نقشه‌هایی با وضوح بالا از قسمت زیرین یخ تهیه کنیم. این تجربه مانند دیدن پشت ماه برای اولین بار است.»
ذوب شدن قفسه یخی داتسون در قطب جنوب
قفسه یخی داتسون در غرب قطب جنوب، عامل مهمی در افزایش سطح دریا در آینده است.
برخلاف تصور رایج که قفسه‌های یخی را سطحی صاف و بدون تغییر می‌دانند، این سازه‌ها پویاتر و متغیر هستند. آن‌ها از یخ‌های یخچالی تشکیل شده‌اند که روی سطح دریا شناورند.
در زیر این قفسه‌ها حفره‌های یخی وجود دارد که یکی از آن‌ها، هدف مأموریت اخیر ران بود. این تحقیق اسرار جدیدی را درباره ساختار و الگوهای ذوب شدن این قفسه‌های یخی آشکار کرد.
قفسه یخی داتسون نقش مهمی در پایداری کل ورقه یخی غرب قطب جنوب دارد و به دلیل اندازه و موقعیت آن، بر سطح دریا تأثیر مستقیم می‌گذارد.
رازهای پنهان زیر یخ‌های قطب جنوب
یافته‌های این کاوش، نتایجی قابل پیش‌بینی داشت: جریان‌های قوی زیرآبی باعث ذوب سریع‌تر یخ در قسمت‌های خاصی شدند.
اما چیزی که محققان را شگفت‌زده کرد، ناهمواری‌های عجیب در کف یخی بود.
به‌جای سطحی صاف، ساختاری شامل قله‌ها، دره‌ها، فلات‌ها و اشکالی شبیه به تپه‌های شنی مشاهده شد.
«چرخش‌ها و فرورفتگی‌های بی‌سابقه»، مسیر جریان آب‌های ذوب شده را نشان می‌دهند که در زیر یخ حرکت می‌کنند. محققان معتقدند این ویژگی‌ها تحت تأثیر جریان آب و چرخش زمین شکل گرفته‌اند.
این کشف، باورهای علمی پیشین را به چالش کشیده و پرسش‌های جدیدی درباره مکانیزم‌های پیچیده ذوب یخچال‌ها ایجاد کرده است.
دیدگاهی جدید درباره ذوب یخ‌های قطب جنوب
آنا واولین در این رابطه می‌گوید:
«با هدایت زیردریایی به داخل حفره، توانستیم نقشه‌هایی با وضوح بالا از قسمت زیرین یخ تهیه کنیم. این تجربه مانند دیدن پشت ماه برای اولین بار است.»
زیردریایی خودکار ران به گونه‌ای برنامه‌ریزی شد که زیر قفسه یخی حرکت کند. از سونار چند پرتویی پیشرفته برای نقشه‌برداری از کف یخ در فاصله حدود ۵۰ متری استفاده شد.
این کاوش بخشی از پروژه TARSAN است که هدف آن مطالعه تأثیرات جوی و اقیانوسی بر رفتار یخچال‌های داتسون و “یخچال روز قیامت” توایتس است.
ترک‌ها، چرخش‌ها و الگوهای عجیب
با دریافت نخستین تصاویر از زیر یخ، محققان شگفت‌زده و گیج شدند.
بافت‌ها و الگوهایی که مشاهده کردند، بیشتر شبیه آثار هنری بودند تا پدیده‌های طبیعی!
در سمت شرقی قفسه یخی داتسون، آب چندین لایه یخ را فرسایش داده و ساختارهای پیچیده‌ای ایجاد کرده است.
با مشاهده این الگوهای غیرمنتظره، تیم تحقیقاتی تلاش کرد تا نیروهای مؤثر در شکل‌گیری آن‌ها را درک کند.
در این مسیر، آن‌ها برای اولین بار، فرآیندهایی را که باعث ذوب شدن قسمت زیرین قفسه‌های یخی می‌شود، کشف کردند.
پیامدهای ذوب شدن قفسه‌های یخی قطب جنوب
ذوب شدن این قفسه‌ها به‌طور مستقیم سطح دریا را افزایش نمی‌دهد، اما اثرات غیرمستقیم آن نگران‌کننده است.
با ذوب شدن قفسه‌های یخی، یخچال‌های مستقر روی خشکی سریع‌تر حرکت می‌کنند و دچار بی‌ثباتی می‌شوند که این امر در نهایت منجر به افزایش سطح دریا خواهد شد.
داده‌های جدید به مدل‌سازی‌های یخی کمک می‌کند تا عدم قطعیت‌های پیش‌بینی سطح دریا در آینده کاهش یابد.
اگرچه این پژوهش، اکتشافات جدیدی را ارائه داد، اما همچنان فرآیندهای بسیاری برای درک کامل باقی مانده است.
مدل‌های فعلی قادر به توضیح این الگوهای پیچیده نیستند و مطالعات بیشتری برای ترکیب داده‌های میدانی و تصاویر ماهواره‌ای نیاز است.
آنا واولین تأکید می‌کند:
«این کشف نه‌تنها یک یافته جدید است، بلکه هشداری است که نشان می‌دهد بسیاری از فرضیات قبلی درباره ذوب شدن قسمت زیرین یخچال‌ها ناکافی بوده‌اند.»
آینده ذوب شدن یخ‌های قطب جنوب
این تیم تحقیقاتی قصد داشت در ژانویه ۲۰۲۴ دوباره این بررسی را تکرار کند، اما متأسفانه ران پس از اولین مأموریت در زیر یخ ناپدید شد!
آنا واولین در این رابطه می‌گوید:
«اگرچه داده‌های ارزشمندی به دست آوردیم، اما تمام اطلاعات مورد انتظار را نتوانستیم جمع‌آوری کنیم.»
با وجود این شکست، تیم تحقیقاتی همچنان به ادامه این پژوهش حیاتی امیدوار است.
در بحران تغییرات اقلیمی، هر یافته‌ای اهمیت دارد. با کشف رازهای این سرزمین‌های یخی، گامی به‌سوی درک آینده سیاره زمین برمی‌داریم.
این پژوهش مهم و هشداردهنده، توسط دانشگاه آنگلیای شرقی و دانشگاه گوتنبرگ انجام شده و ما بی‌صبرانه منتظر سفر تحقیقاتی بعدی آن‌ها به دنیای ناشناخته هستیم.
