در آب‌های جنوب شرقی آسیا، ماهی مرکب پهن‌بازو (Broadclub Cuttlefish) روش منحصربه‌فردی برای غافلگیر کردن خرچنگ‌های بی‌خبر دارد. این شکارچیان با قابلیت تغییر رنگ، مرز میان مخفی‌کاری و نمایش را با عبور دادن نوارهای تیره از سر و بازوهای خود در لحظات پایانی شکار از بین می‌برند.
کشف تازه در مورد استتار ماهی مرکب
این یافته از مطالعه‌ای تازه به رهبری دکتر ماتئو سانتون از دانشکده علوم زیستی دانشگاه بریستول به دست آمده است. محققان در این تحقیق به بررسی یک تاکتیک پویای استتار پرداختند که دیدگاه‌های قبلی درباره نحوه پنهان ماندن جانوران در حال حرکت را به چالش می‌کشد.
«حفظ استتار هنگام حرکت، چالشی است که بسیاری از شکارچیان با آن روبرو هستند. برخی از آن‌ها برای پنهان شدن از حرکت پس‌زمینه استفاده می‌کنند و برخی دیگر با استفاده از رنگ‌آمیزی و رفتارهای خاص، نویز حرکتی ایجاد می‌کنند تا شناسایی شدن‌شان سخت‌تر شود.» — تیم تحقیق
چگونه استتار ماهی مرکب، طعمه را گیج می‌کند
محققان هنگام ثبت رفتار شکار، متوجه نمایش بصری جالبی شدند که به نظر می‌رسد سیستم تشخیص حرکت طعمه را گیج می‌کند. آن‌ها الگوی متحرکی با کنتراست بالا را مشاهده کردند که از بدن ماهی مرکب به سمت پایین حرکت می‌کند و زمانی شروع می‌شود که فاصله‌اش با خرچنگ به حدود یک متر می‌رسد.
این الگو با ایجاد نشانه‌های حرکتی قوی رو به پایین، سیگنال‌هایی را که معمولاً خرچنگ‌ها برای شناسایی خطر دریافت می‌کنند، تضعیف می‌کند.
چرا خرچنگ‌ها حمله ماهی مرکب را نمی‌بینند؟
اکثر خرچنگ‌ها برای تشخیص حمله، به سرنخ‌هایی مانند بزرگ شدن سایه یا شکل نزدیک‌شونده متکی هستند. اما ماهی مرکب پهن‌بازو با اعمال نوارهای رو به پایین بر بدن خود، این سرنخ‌ها را می‌پوشاند و باعث سردرگمی در سیستم بینایی خرچنگ می‌شود.
نوارها شاید برای چشم انسان واضح باشند، اما برای خرچنگ‌هایی با دقت بینایی محدود، این جریان یکنواخت به‌صورت نوعی نویز عمل می‌کند که سرعت و موقعیت واقعی شکارچی را مبهم می‌سازد.
تأیید علمی از طریق آزمایش‌های آزمایشگاهی
دانشمندان این اثر را با نمایش شکل‌های متحرک روی صفحه‌نمایش در آزمایشگاه بررسی کردند. نتایج نشان داد که این الگوهای حرکتی واکنش دفاعی خرچنگ‌ها را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهند.
حرکت استتارآمیز: ترکیبی از پنهان‌کاری و تهاجم
«اغلب ماهی‌های مرکب برای نزدیک شدن به طعمه از مخفی‌کاری استفاده می‌کنند. به دلیل پوست تغییررنگ‌دهنده‌شان، این حیوانات شگفت‌انگیز در مقایسه با بیشتر موجودات، گزینه‌های بیشتری برای استتار هنگام حرکت دارند.» — دکتر مارتین هاو، نویسنده ارشد
ماهی‌های مرکب قادرند به‌سرعت رنگ خود را تغییر دهند تا با بافت کف دریا تطبیق پیدا کنند یا طعمه را با نمایش‌های بصری گیج‌کننده خیره کنند. این انعطاف‌پذیری به آن‌ها امکان می‌دهد تا بسته به شرایط، استراتژی مناسبی را انتخاب کنند.
در هنگام حمله نهایی، ماهی مرکب پهن‌بازو بازوهای خود را باز نگه می‌دارد. این حالت پهن، سیگنال‌های شعاعی مورد انتظار برای تشخیص شکل نزدیک‌شونده را کاهش می‌دهد. جریان نوارهای منظم رو به پایین، هرگونه نشانه‌ای از مسیر واقعی حمله را می‌پوشاند.
بینش‌هایی درباره استتار ماهی مرکب
برخی شکارچیان با هم‌رنگ شدن با حرکت جلبک‌ها یا سایه‌های معلق در آب، خود را پنهان می‌کنند. برخی دیگر به حرکات سریع و الگوهای آشفته متکی هستند تا دقت هدف‌گیری طعمه را کاهش دهند.
ماهی مرکب پهن‌بازو با افزودن الگویی با حرکت جهت‌دار، گامی فراتر گذاشته است. این الگو برخلاف آن چیزی است که طعمه معمولاً از یک تهدید نزدیک‌شونده انتظار دارد.
استتار مبتنی بر حرکت: آینده‌ای در حال بررسی
محققان گمان دارند که دیگر سرپایان (cephalopods) نیز ممکن است از ترفندهای مشابه استفاده کنند. همچنین بررسی شده است که گونه‌هایی از خرچنگ‌ها در اثر مواجهه مکرر با این الگوها، نسبت به آن‌ها حساسیت کمتری پیدا می‌کنند.
تحقیقات آینده می‌تواند روشن کند که این استراتژی‌های مبتنی بر حرکت، تا چه اندازه در میان شکارچیان دریایی که به تغییر رنگ متکی هستند، رایج است.
محققان میدانی مشتاق‌اند بدانند که آیا عواملی مانند میزان نور، شفافیت آب یا حضور شکارچیان رقیب باعث می‌شود ماهی مرکب در لحظه، نحوه استتار خود را تغییر دهد یا نه. چنین انعطافی می‌تواند نحوه واکنش طعمه و توانایی آن‌ها در توسعه دفاع‌های جدید را تحت تأثیر قرار دهد.
این تحقیق در نشریه Science Advances منتشر شده است.
