وقتی از راهکارهای مقابله با تغییرات اقلیمی صحبت می‌کنیم، معمولاً نگاهمان به بالا دوخته می‌شود؛ به سقف درختان انبوهی که کربن را از هوا جذب می‌کنند. اما در زیر این درختان، اتفاقی غیرمنتظره در حال رخ دادن است. تنه‌ها و شاخه‌های افتاده‌ای که در نهرهای جنگلی فرو می‌افتند، به‌صورت بی‌صدا در حال قفل کردن و ذخیره‌سازی کربن هستند.
کشفی مهم از دانشگاه ورمونت
دانشمندان دانشگاه ورمونت کشف کرده‌اند که درختان مرده بزرگ در نهرهای مناطق مرتفع، مقادیر چشمگیری از کربن را در خود نگه می‌دارند. شگفت‌آورتر آنکه، این میزان کربن ذخیره‌شده در چوب‌های غوطه‌ور، به مرور زمان در حال افزایش است.
مطالعه انجام‌شده بر روی سرشاخه‌های جنگلی در شمال‌شرقی ایالات متحده متمرکز بود. نتایج نشان داد که درختان بزرگ و کهن‌سال در کناره‌های نهرها نقش بسیار مهمی در تغذیه این مخزن طبیعی کربن ایفا می‌کنند.
راهکاری طبیعی برای بحران اقلیم
درختان، سد راه گازهای گلخانه‌ای
دکتر ویلیام کیتون، استاد دانشگاه ورمونت و یکی از نویسندگان این تحقیق می‌گوید:
«می‌دانیم حدود ۲۰٪ از انتشار سالانه گازهای گلخانه‌ای در جهان، ناشی از استفاده نادرست از زمین و جنگل‌زدایی است. اما می‌توانیم از جنگل‌ها و دیگر پوشش‌های زمینی به عنوان راه‌حلی طبیعی برای اقلیم استفاده کنیم؛ یعنی روش‌هایی برای جذب و ذخیره بیشتر کربن در پوشش‌های گیاهی.»
دکتر کیتون مدتی طولانی مشکوک بود که تنه‌های افتاده در آب می‌توانند کربن ذخیره کنند، اما مقیاس این ذخیره‌سازی حتی او را شگفت‌زده کرد.
درختان مرده؛ مخازنی از کربن
ذخیره‌سازی بیشتر از تصور ما
استیفن پیترز-کولر، نویسنده اصلی این مطالعه و دانشجوی تحصیلات تکمیلی در مدرسه روبنشتاین دانشگاه ورمونت می‌گوید:
«جنگل‌های کهن‌سال، چهار تا پنج برابر بیشتر از جنگل‌های بالغ، کربن در چوب‌های درون نهر ذخیره می‌کنند.»
وی افزود:
«در جنگل‌های بالغ نیز، مخزن کربن ناشی از چوب‌های مرده درون نهر، حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد بیشتر از چوب‌های افتاده روی زمین در منطقه‌ای با اندازه مشابه است.»
به بیان دیگر، گرچه نهرها بخش کوچکی از فضای جنگل را به خود اختصاص می‌دهند، اما سهم بزرگی در ذخیره‌سازی کربن دارند؛ به‌ویژه زمانی که پر از تکه‌های بزرگ چوب باشند.
اندازه‌گیری دقیق‌تر لازم است
پترز-کولر تأکید می‌کند:
«یکی از دلایل علاقه ما به این موضوع این است که در سال‌های اخیر، آگاهی بیشتری نسبت به نقش چوب‌های درون نهرها، دریاچه‌ها و دیگر سیستم‌های آبی در ذخیره‌سازی کربن ایجاد شده، اما این ذخیره‌سازی تاکنون به‌طور دقیق اندازه‌گیری نشده بود.»
برای یافتن پاسخ، تیم تحقیقاتی نهرهایی در جنگل تحقیقاتی هابارد بروک در نیوهمپشایر و جنگل‌های کهن پارک ایالتی آدیرونداک در نیویورک را مورد مطالعه قرار داد.
این مکان‌ها سابقه تحقیقاتی طولانی دارند و اطلاعات زمینه‌ای مهمی در اختیار محققان قرار دادند.
تأثیر چوب‌های بزرگ درون نهر
تمرکز پژوهشگران بر روی تکه‌های بزرگ چوبی بود که از درختان اطراف درون نهرها افتاده بودند. این تکه‌های چوب به دلیل حجم بالا و سطح تماس پایین، کندتر تجزیه می‌شوند. در نتیجه، تجزیه‌گران نمی‌توانند به‌راحتی آن‌ها را از بین ببرند و این یعنی کربن برای مدت زمان بیشتری در آن‌ها باقی می‌ماند.
جالب اینجاست که این چوب‌ها تنها نقش منفعل ندارند. در نهرهای کوچک مناطق مرتفع، این چوب‌ها معمولاً از یک طرف نهر تا طرف دیگر کشیده می‌شوند و سدهای طبیعی ایجاد می‌کنند. این سدها چوب‌های بیشتر، برگ‌ها و دیگر مواد آلی را نیز به دام می‌اندازند و باعث افزایش میزان کربن ذخیره‌شده می‌شوند.
نهرهای کوچک با نقش‌های بزرگ
سهم عظیم در چرخه کربن
گرچه این نهرها روی نقشه ممکن است کوچک و بی‌اهمیت به نظر برسند، اما حدود ۷۰٪ از طول رودخانه‌ها را تشکیل می‌دهند. از آنجا که اغلب در مناطق مرتفع قرار دارند، کمتر تحت تأثیر توسعه و ساخت‌وساز قرار می‌گیرند.
این ویژگی‌ها باعث می‌شود نهرهای کوچک به مکانی پایدار و مؤثر برای ذخیره‌سازی کربن تبدیل شوند، البته اگر شرایط مناسب فراهم باشد.
یافته‌هایی فراتر از انتظار
نیاز به دیدگاهی گسترده‌تر
مجموعه این یافته‌ها نشان می‌دهد که چوب‌های افتاده در نهرهای جنگلی می‌توانند نقش بسیار مهم‌تری در چرخه جهانی کربن داشته باشند نسبت به آنچه قبلاً تصور می‌شد.
پترز-کولر توضیح می‌دهد که تا پیش از این، این مخزن کربن به‌طور دقیق مورد اندازه‌گیری قرار نگرفته بود؛ به‌ویژه هنگام مقایسه جنگل‌های کهن‌سال با جنگل‌های بالغ.
دکتر کیتون بر این باور است که بخشی از این کم‌توجهی ناشی از شیوه‌های مرسوم تحقیق است:
«دانشمندان معمولاً یا فقط نهرها را مطالعه می‌کنند یا فقط جنگل‌ها را، و به روابط بین آن‌ها توجهی نمی‌شود.»
وی می‌افزاید:
«ارتباط بین نهر و جنگل ایستا نیست بلکه پویا است. یکی از پیام‌های اصلی ما این است که باید دید بلندمدت‌تری داشته باشیم و این‌ها را به عنوان سیستم‌های پویا ببینیم.»
نتیجه‌گیری: پایان کار درختان، آغاز یک مسیر تازه
این تحقیق به بینشی آرام اما مهم اشاره دارد: داستان ذخیره‌سازی کربن وقتی درختان می‌میرند پایان نمی‌یابد – بلکه در مسیری جدید به حرکت ادامه می‌دهد.
این مطالعه در نشریه علمی Ecosystems منتشر شده است.
