یکی از بزرگ‌ترین منابع آلودگی میکروپلاستیک‌ها در محیط زیست، ساییدگی و فرسایش تایرهای وسایل نقلیه موتوری هنگام حرکت بر روی جاده‌هاست. اما دوچرخه‌ها چطور؟ به‌خصوص دوچرخه‌های کوهستانی که مستقیم از میان جنگل‌ها و مسیرهای طبیعی عبور می‌کنند؟
تیمی از دانشمندان دانشگاه بایرویت آلمان به این سوال پرداختند و اولین مطالعه‌ی واقعی در مورد میزان موادی که تایر دوچرخه‌های کوهستانی در طبیعت بر جای می‌گذارند را انجام دادند. هدف آن‌ها؟ بررسی این مسئله که آیا حتی شیوه‌های حمل‌ونقل سازگار با محیط زیست هم در بحران میکروپلاستیک‌ها نقش دارند یا نه.
آشنایی با میکروپلاستیک‌های حاصل از تایرها
هر بار که یک خودرو در جاده حرکت می‌کند، تایرهایش کمی ساییده می‌شوند – و این سایش منجر به آزاد شدن ذرات ریز پلاستیکی در محیط می‌شود.
تایرها از ترکیبی از لاستیک مصنوعی، پلیمرهای پلاستیکی و افزودنی‌های شیمیایی ساخته می‌شوند. به‌مرور زمان، ذرات ریز از آن‌ها جدا شده و وارد هوا، خاک یا منابع آبی می‌شوند.
این ذرات می‌توانند در کنار جاده‌ها ته‌نشین شوند، وارد کانال‌های فاضلاب شهری شوند یا توسط باد پراکنده شده و در نهایت وارد رودخانه‌ها، اقیانوس‌ها و حتی هوایی که تنفس می‌کنیم شوند.
مشکل بزرگ‌تر از چیزی‌ست که اکثر مردم تصور می‌کنند. در واقع، آلودگی میکروپلاستیک ناشی از تایرها یکی از بزرگ‌ترین منابع میکروپلاستیک در محیط زیست است – حتی بیشتر از کیسه‌ها یا بطری‌های پلاستیکی.
این ذرات به‌راحتی تجزیه نمی‌شوند و می‌توانند به زندگی آبزیان آسیب برسانند، زنجیره غذایی را آلوده کنند و حتی سلامت انسان را به خطر بیندازند.
دوچرخه‌های کوهستانی هم میکروپلاستیک آزاد می‌کنند
تیم تحقیقاتی آزمایشی ساده اما تاثیرگذار طراحی کردند: ۹ دوچرخه‌سوار کوهستانی تایرهای نو دریافت کردند و از آن‌ها خواسته شد طبق روال همیشگی رکاب بزنند.
مسیرها با استفاده از GPS ثبت شدند و تایرها در فواصل مشخص در آزمایشگاه وزن شدند تا میزان ساییدگی مشخص شود.
نتایج نشان داد که تایرهای دوچرخه کوهستان در هر ۱۰۰ کیلومتر حدود ۳.۵ گرم ماده آزاد می‌کنند. این مقدار در یک سال می‌تواند به ۸۸ گرم در هر دوچرخه برسد.
اگرچه این عدد قابل توجه به نظر می‌رسد، اما در مقایسه با وسایل نقلیه موتوری ناچیز است. تایر خودروها در هر ۱۰۰ کیلومتر حدود ۱۱ گرم میکروپلاستیک آزاد می‌کنند. در آلمان، بیش از نیمی از آلودگی میکروپلاستیکی مرتبط با جاده‌ها و بیش از یک‌سوم کل آلودگی‌های میکروپلاستیکی کشور از همین منبع ناشی می‌شود. در مقابل، دوچرخه‌سواری کوهستان کمتر از ۱٪ در این میان نقش دارد.
۵۰۰ کیلومتر اول مهم‌تر است
محققان دریافتند که بیشترین ساییدگی تایر در چند صد کیلومتر اول رخ می‌دهد. دلیل این موضوع، ساییدگی سریع لبه‌های خارجی تایر و جدا شدن باقی‌مانده‌های تولیدی مانند «موهای لاستیکی» کوچک روی تایرهای نو است.
نظر پژوهشگران درباره یافته‌ها
فابیان زومر، پژوهشگر دکتری، می‌گوید:
«مطالعه ما نخستین داده‌های قابل اعتماد در مورد سایش تایرهای دوچرخه کوهستان در شرایط واقعی را ارائه می‌دهد.
نتایج نشان می‌دهد که اگرچه تایرهای دوچرخه کوهستان مستقیماً در طبیعت میکروپلاستیک آزاد می‌کنند، اما مقدار آن در مقایسه با وسایل نقلیه موتوری بسیار کمتر است.
این موضوع یکی دیگر از مزایای دوچرخه‌سواری به‌عنوان روش حمل‌ونقل پایدار را نشان می‌دهد.»
آیا سایر دوچرخه‌ها هم میکروپلاستیک آزاد می‌کنند؟
پژوهشگران کار خود را تنها به دوچرخه‌های کوهستانی محدود نکرده‌اند. آن‌ها مطالعه‌ای جدید آغاز کرده‌اند که در آن نرخ سایش تایر در دوچرخه‌های جاده‌ای، دوچرخه‌های گریول (سنگ‌ریزه‌ای) و حتی دوچرخه‌های کوهستانی برقی مقایسه می‌شود.
همچنین، آن‌ها با آزمایشگاه پروفسور کریستیان لافورش، از مرکز تحقیقات میکروپلاستیک CRC 1357 همکاری دارند تا نمونه‌های محیطی را تجزیه‌وتحلیل کنند. این همکاری کمک می‌کند تا تصویر جامع‌تری از تعامل میکروپلاستیک‌های ناشی از تایر با طبیعت ترسیم شود.
چرا هنوز هم باید نگران میکروپلاستیک‌ها باشیم؟
اگرچه سهم دوچرخه‌های کوهستانی در آلودگی میکروپلاستیک بسیار کمتر از خودروهاست، اما آن‌ها هم بخشی از این معادله‌اند.
مسئله اصلی این است که میکروپلاستیک‌ها در جاهایی ظاهر می‌شوند که نباید باشند – خاک، رودخانه‌ها، اقیانوس‌ها، و حتی درون بدن انسان. و این ذرات تجزیه‌ناپذیر هستند؛ یک‌بار که در محیط آزاد شوند، ممکن است برای دهه‌ها باقی بمانند.
به همین دلیل، جمع‌آوری داده‌های دقیق از منابع مختلف – اعم از خودروها، لباس‌ها، کفش‌ها یا تایرهای دوچرخه – به ما کمک می‌کند تا راهکارهایی بهتر برای کاهش این آلودگی پیدا کنیم. همچنین، این اطلاعات می‌تواند به طراحی هوشمندانه‌تر، استفاده از مواد جدید در تایرها، بهبود فرآیندهای تولید یا حتی طراحی بهتر مسیرهای دوچرخه‌سواری منجر شود.
نتیجه‌گیری: مسئله‌ای فراتر از دوچرخه
این مطالعه شاید در مورد دوچرخه‌ها باشد، اما در اصل درباره مسئله‌ای بزرگ‌تر است: اینکه چگونه عادت‌های روزمره‌مان با شبکه در حال گسترش آلودگی میکروپلاستیک در جهان مرتبط هستند.
درک این پیوندها، گامی‌ست به سوی انتخاب‌های آگاهانه‌تر – و شاید حتی ساخت تایرهایی بهتر در آینده.
