با ادامه گرم شدن اقیانوس‌ها و افزایش وقوع پدیده‌های سفیدشدگی مرجان‌ها در سراسر جهان، دانشمندان اثربخشی پروژه‌های بازسازی را که با هدف نجات برخی از باارزش‌ترین و زنده‌ترین اکوسیستم‌های زمین انجام می‌شوند، مورد بررسی دقیق قرار داده‌اند.
🔹 بازسازی مرجان‌ها؛ راهکاری ناکافی در برابر تخریب گسترده
بازسازی مرجان‌ها، راهی رایج اما ناکافی
بازسازی به یکی از استراتژی‌های رایج برای کمک به بهبود صخره‌های آسیب‌دیده تبدیل شده است. اما یک مطالعه بین‌المللی جدید نشان می‌دهد که بسیاری از این تلاش‌ها ممکن است ناکام بمانند – نه به این دلیل که جهت‌گیری اشتباهی دارند، بلکه چون با سرعت تخریب‌ها هم‌راستا نیستند.
سفیدشدگی مرجان‌ها؛ پدیده‌ای ناشی از استرس گرمایی
سفیدشدگی زمانی رخ می‌دهد که مرجان‌ها تحت استرس دمایی، جلبک‌های همزیست موجود در بافت‌های خود را دفع می‌کنند. این جلبک‌ها که عامل رنگ‌های درخشان مرجان‌ها نیز هستند، نقش مهمی در تأمین مواد مغذی ایفا می‌کنند. بدون آن‌ها، مرجان‌ها سفید شده و اگر استرس ادامه یابد، ممکن است از بین بروند.
گرم‌شدن دریاها – عمدتاً به دلیل تغییرات اقلیمی – عامل اصلی این پدیده است، اگرچه عواملی مانند آلودگی و صید بی‌رویه نیز آسیب‌پذیری صخره‌ها را افزایش می‌دهند.
🔹 روش‌های بازسازی مرجان‌ها و محدودیت‌های آن‌ها
باغبانی مرجانی؛ روش غالب
رایج‌ترین روش بازسازی، “باغبانی مرجانی” است. این روش شامل پرورش قطعات مرجان در پرورشگاه‌های زیرآبی و سپس انتقال آن‌ها به نواحی آسیب‌دیده صخره‌هاست.
روش‌های دیگر
- حذف گونه‌هایی که از مرجان تغذیه می‌کنند مانند برخی ماهی‌های طوطی‌ماهی
- توزیع اسپرم مرجان‌ها به نواحی جدید
- دستکاری میکروبیوم‌های اطراف مرجان برای افزایش احتمال بقا
با این حال، مطالعه اخیر نشان می‌دهد که مقیاس این مداخلات با گستردگی بحران تناسب ندارد.
🔹 چرا بسیاری از پروژه‌های بازسازی شکست می‌خورند؟
محدودیت در مقیاس و هزینه بالا
به گفته پروفسور کوری بردشاو، اغلب پروژه‌ها فقط در سطح چند صد تا چند هزار متر مربع انجام می‌شوند، در حالی که بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸، حدود ۱۴٪ از صخره‌های مرجانی جهان (معادل ۱۲٬۰۰۰ کیلومتر مربع) از بین رفته‌اند.
مشکلات شایع در پروژه‌های بازسازی
- هزینه‌های بالای هر هکتار
- استفاده از روش‌های تایید نشده یا فاقد نظارت مناسب
- تمرکز بر صخره‌هایی که به شدت تخریب شده و به شدت مستعد سفیدشدگی مجدد هستند
- نبود برنامه‌ریزی مؤثر و عدم جمع‌آوری و گزارش‌دهی منسجم داده‌ها
مطالعه هیچ الگوی ثابتی بین شرایط محیطی و موفقیت پروژه‌ها نیافت، به این معنا که هنوز مشخص نیست چه عواملی موفقیت پروژه‌های بازسازی را تضمین می‌کنند.
🔹 ارتباط بازسازی مرجان‌ها با تغییرات اقلیمی
اهمیت حیاتی صخره‌های مرجانی
صخره‌های مرجانی زندگی بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان را پشتیبانی می‌کنند؛ از تأمین غذا گرفته تا اشتغال در حوزه گردشگری و محافظت طبیعی در برابر طوفان‌ها و فرسایش سواحل.
پیش‌بینی آینده‌ای نگران‌کننده
برخی برآوردها نشان می‌دهند که در چهار دهه گذشته، پوشش صخره‌های مرجانی حداقل ۵۰٪ کاهش یافته است. اگر تغییرات اقلیمی ادامه یابد، این رقم تا پایان قرن می‌تواند به بیش از ۹۰٪ کاهش یابد.
بازسازی؛ ابزاری ارزشمند اما ناکافی
به گفته پژوهشگران، اتکای بیش از حد به بازسازی ممکن است نوعی امیدواری کاذب ایجاد کند. پروفسور بردشاو توضیح می‌دهد:
«اگرچه بازسازی مرجان‌ها می‌تواند در برخی شرایط ابزار ارزشمندی باشد، اما تحقیقات ما نشان می‌دهد که هنوز – و شاید هرگز – امکان گسترش آن در حدی که تأثیر بلندمدت و قابل توجهی بر اکوسیستم‌ها داشته باشد وجود ندارد.»
🔹 فراتر از بازسازی فکر کنیم
رویکردی جامع‌تر و راهبردی‌تر
نویسندگان این مطالعه تأکید دارند که این موضوع نباید دلیلی برای دست کشیدن از حفاظت از مرجان‌ها باشد، بلکه باید باعث تفکر راهبردی‌تر شود؛ برای مثال تمرکز بر صخره‌هایی که کمتر آسیب دیده‌اند یا مقاومت بیشتری نسبت به گرما دارند.
ترکیب بازسازی با سایر اقدامات حفاظتی
به گفته کللیا مولà، نویسنده اصلی مطالعه، تقویت راهکارهای مکمل می‌تواند تاب‌آوری اکوسیستم را افزایش داده و موفقیت پروژه‌های بازسازی را بیشتر کند.
🔹 جمع‌بندی: بازسازی بدون کنترل تغییرات اقلیمی بی‌نتیجه است
در نهایت، محققان توافق دارند که هیچ مقدار از تلاش‌های بازسازی، بدون تلاش جدی برای کاهش تغییرات اقلیمی، کافی نخواهد بود.
پروفسور بردشاو هشدار می‌دهد:
«این واقع‌گرایی باید به بحث‌های سازنده درباره زمان و مکان مناسب برای بازسازی منجر شود. اما حقیقت این است که بدون کند کردن سرعت و شدت تغییرات اقلیمی، قدرتی برای نجات صخره‌های مرجانی از نابودی گسترده در قرن پیش رو نخواهیم داشت.»
این مطالعه در نشریه Nature Ecology and Evolution منتشر شده است.
