دمای جهانی در آوریل ۲۰۲۵ و در مجموع سال جاری، زنگ خطر را برای دانشمندان و ناظران محیط زیست در سراسر جهان به صدا درآورده است. بر اساس تحلیل‌های جدید، آوریل گذشته دومین آوریل گرم ثبت‌شده در تاریخ بود؛ اما این فقط بخش کوچکی از داستان است.
در حالی‌که برخی پیش‌بینی‌ها از کاهش نسبی دما در سال جاری حکایت داشت، این امیدها به‌سرعت رنگ باخته‌اند. زمین اکنون در مسیر عبور از آستانه ۱.۵ درجه سانتی‌گراد نسبت به دوران پیشاصنعتی قرار دارد، آن هم برای دومین سال متوالی؛ آستانه‌ای که در توافق‌نامه پاریس به‌عنوان مرز بحرانی تعیین شده است.
نقش لانینا و واقعیت متفاوت
رابرت رود، دانشمند ارشد در موسسه برکلی ارث، توضیح می‌دهد: «رویداد لانینای اخیر، به اندازه‌ای که معمولاً انتظار می‌رود، باعث خنک شدن زمین نشده است.»
شرایط بهاری در قاره‌ها تنها اندکی از گرمای شدید کاسته و همین موضوع، توجه جهانی را به الگوهای گرم‌شونده‌ی پایدار جلب کرده است.
تحلیل داده‌های دمایی در آوریل ۲۰۲۵
مقایسه با دوران پیشاصنعتی
تحقیقات نشان می‌دهد که دمای آوریل ۲۰۲۵، حدود ۱.۴۹ درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰ بوده است؛ دمایی که بسیار نزدیک به رکورد سال گذشته یعنی آوریل ۲۰۲۴ قرار دارد.
از میان ۲۲ ماه گذشته، ۲۱ ماه دمایی بالاتر از ۱.۵ درجه را ثبت کرده‌اند؛ مرزی که سال‌هاست به‌عنوان «خط قرمز اقلیمی» شناخته می‌شود.
مناطق با بیشترین گرما
حدود ۴ درصد از سطح زمین در آوریل امسال، گرم‌ترین دمای ثبت‌شده تاریخ خود را تجربه کرده است. هرچند شدت گرما در مناطق مختلف متفاوت بوده، اما همگی از یک روند مشترک حکایت دارند: گرمایش زمین در حال تشدید است.
الگوهای گرمایش در سراسر جهان
زمین، داغ‌تر از همیشه
دما در مناطق خشکی، گرم‌ترین میانگین ثبت‌شده برای ماه آوریل از سال ۱۸۵۰ تاکنون را داشته است. سطح اقیانوس‌ها نیز چندان عقب نمانده و سومین آوریل گرم تاریخ را ثبت کرده‌اند، بدون هیچ نشانه‌ای از خنک‌شدن.
نمونه‌های خاص؛ از خاورمیانه تا قطب‌ها
در بخش‌هایی از خاورمیانه، دما به سطحی بی‌سابقه رسید؛ نشانه‌ای از اینکه حتی تغییرات ملایم در گرمایش جهانی می‌توانند به‌راحتی الگوهای اقلیمی محلی را به رکوردهای جدید تبدیل کنند.
این پدیده‌ها، نتیجه روند بلندمدت افزایش دمای جهانی هستند که تأثیرات گرماهای معمول را چند برابر می‌کنند.
سال ۲۰۲۵ در مسیر ثبت گرم‌ترین سال تاریخ
پیش‌بینی‌ها چه می‌گویند؟
دانشمندان همواره پدیده‌ای به‌نام ENSO (نوسانات جنوبی ال‌نینو) را تحت نظر دارند، زیرا تأثیر زیادی بر تغییرات اقلیمی کوتاه‌مدت دارد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که شرایط فعلی در وضعیت خنثی باقی خواهند ماند، هرچند احتمال تغییر به ال‌نینو در اواخر سال وجود دارد.
رویداد لانینای اخیر، برخلاف انتظار، نتوانست زمین را به‌طور محسوس خنک کند. حالا نگاه‌ها به‌سمت شکل‌گیری فاز جدید ال‌نینو معطوف شده؛ پدیده‌ای که می‌تواند میانگین دمای جهانی را حتی بیشتر افزایش دهد.
احتمال ثبت رکوردهای جدید
بر اساس داده‌های کنونی:
- احتمال ثبت گرم‌ترین سال تاریخ: ۱۸٪
- احتمال قرارگیری در جایگاه دوم: ۵۳٪
- احتمال عبور از میانگین سالانه ۱.۵ درجه: ۵۲٪
این آمار، نشان می‌دهد که فرصت بشر برای جلوگیری از عبور از آستانه ۱.۵ درجه‌ای بسیار محدود شده است.
رکوردهای پی‌در‌پی؛ از اروپا تا قطب جنوب
اروپا نیز در حال گرم شدن است
میانگین دمای اروپا در آوریل حدود ۹.۳۸ درجه سانتی‌گراد بود که ششمین آوریل گرم تاریخ قاره محسوب می‌شود. بیشتر مناطق اروپا، دمایی بالاتر از نرمال را تجربه کردند، به‌جز نقاطی از ترکیه و شمال‌شرقی قاره که خنک‌تر از حد معمول بودند.
تضاد میان قطب‌ها
قطب جنوب و غرب آن نیز روند گرمایش را دنبال کردند، در حالی که شرق قطب جنوب دمایی کمتر از حد معمول داشت.
در قطب شمال، وسعت یخ دریایی حدود ۳٪ پایین‌تر از میانگین بود و این ماه را به ششمین آوریل با کمترین پوشش یخی در سوابق ماهواره‌ای تبدیل کرد.
در جنوبگان نیز، وسعت یخ دریایی ۱۰٪ پایین‌تر از میانگین قرار داشت؛ وضعیتی که می‌تواند بر اکوسیستم‌های دریایی تحت فشار تأثیر بگذارد.
اثرات گسترده بر منابع طبیعی
بارش‌های شدید در برخی نقاط اروپا باعث سیل و رانش زمین شد، در حالی‌که مناطق مرکزی آمریکای شمالی دچار خشکسالی بودند. این تفاوت‌ها در بارش، مدیریت منابع را پیچیده‌تر کرده و تأثیرات گرمایش جهانی را به شکل محلی نمایان می‌کنند.
فشار جهانی برای کنترل بحران اقلیمی
راه‌حل چیست؟
کارشناسان همچنان بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌عنوان اصلی‌ترین راه برای مهار افزایش دمای جهانی تأکید می‌کنند.
در کنار آن، اقداماتی مانند جنگل‌کاری مجدد، تقویت سواحل در برابر طوفان‌ها و توسعه زیرساخت‌های پایدار نیز باید با شتاب بیشتری اجرا شوند.
زمان در حال پایان است
اگر این اقدامات به‌زودی عملی نشوند، رکوردهای دمایی اخیر ممکن است به وضعیت دائمی تبدیل شوند؛ نشانه‌ای از سیاره‌ای که هر روز گرم‌تر می‌شود.
نتیجه‌گیری
گرمایش زمین دیگر یک هشدار دور از ذهن نیست، بلکه واقعیتی جاری است. اگر مسیر فعلی ادامه یابد، نه‌تنها از آستانه ۱.۵ درجه عبور خواهیم کرد، بلکه پیامدهای آن را نیز به‌صورت آشکار در همه ابعاد زندگی خواهیم دید. هر کشور و منطقه‌ای در معرض خطرات خاص خود قرار دارد و تنها با همکاری جهانی، امیدی برای کنترل این بحران باقی خواهد ماند.
