دو گونه بدنام از موریانه‌های مهاجم در فلوریدا، اکنون با ترکیب ژنتیکی، گونه‌ای هیبریدی تشکیل داده‌اند که می‌تواند خساراتی به مراتب گسترده‌تر در سطح جهانی ایجاد کند. این کشف نگران‌کننده توسط تیمی به سرپرستی دکتر توماس شوونک از دانشگاه فلوریدا صورت گرفته است.
چرا این موریانه‌های جدید نگران‌کننده هستند؟
هر دو گونه اصلی، یعنی Coptotermes formosanus (موریانه زیرزمینی فورموسان) و Coptotermes gestroi (موریانه زیرزمینی آسیایی)، به توانایی بالا در تخریب چوب و نفوذ به محیط‌های جدید معروف هستند. اکنون، ترکیب این دو گونه می‌تواند منجر به ایجاد موریانه‌هایی با مقاومت بیشتر و قدرت گسترش بالاتر شود.
ویژگی‌های منحصر به‌فرد موریانه‌های هیبریدی
تحمل شرایط آب‌وهوایی مختلف
برخی از موریانه‌های هیبریدی ویژگی‌های هر دو والد را به ارث برده‌اند، از جمله تحمل دمایی بیشتر که به آن‌ها امکان بقا در مناطق متنوع‌تری را می‌دهد.
ادوار دوکن، از دانشگاه آزاد بروکسل، که در این تحقیق شرکت نداشته، گفته است:
«این یافته‌ها بسیار جالب و در عین حال هشداردهنده هستند. اگر این هیبریدها از لحاظ ژنتیکی پایدار باشند، می‌توانند به یک گونه فوق‌تهاجمی تبدیل شوند که در بسیاری از نقاط دنیا رشد کند و خسارات سنگینی به‌بار آورد.»
چگونه این موریانه‌ها می‌توانند گسترش یابند؟
قایق‌ها؛ راهی ساده برای مهاجرت جهانی
با توجه به حضور هر دو گونه والد در جنوب فلوریدا، شانس تلاقی آن‌ها سال‌به‌سال بیشتر می‌شود. شوونک هشدار داده که تنها مسئله زمان است تا این گونه‌ها هیبرید شوند. ترافیک دریایی بین‌المللی و قایق‌های تفریحی، به‌خصوص در سواحل فلوریدا، یک عامل خطر مهم در گسترش این موریانه‌ها به شمار می‌رود.
فلوریدا؛ سکوی پرتاب جهانی
فلوریدا با نزدیک به یک میلیون قایق تفریحی ثبت‌شده، بستری ایده‌آل برای گسترش ناخواسته موریانه‌های هیبریدی فراهم کرده است. نخستین کلونی تأییدشده هیبریدی تنها نیم مایل از یک منطقه پرتراکم از ماریناها پیدا شد؛ به‌طوری‌که امکان انتقال موریانه‌ها از طریق قایق‌های آلوده به دیگر سواحل، بسیار زیاد است.
ویژگی نگران‌کننده دیگر: توانایی تولیدمثل
نسل دوم موریانه‌های هیبریدی
نکته هشداردهنده در مورد این گونه هیبریدی، صرفاً بقای آن‌ها نیست، بلکه توانایی تولیدمثل نیز هست. محققان تایید کرده‌اند که موریانه‌های ماده هیبرید می‌توانند با هر دو گونه والد جفت‌گیری کرده و کلونی‌های نسل دوم ایجاد کنند.
در یکی از مطالعات، یک کلونی نسل دوم در کمتر از سه سال، بیش از هزار کارگر داشت؛ این میزان رشد، بیانگر قدرت بقاء و سازگاری بالای این موریانه‌هاست.
چالش‌های جدید برای کنترل آفات
بی‌اثر شدن روش‌های مرسوم
روش‌های رایج کنترل موریانه، بر اساس تفاوت‌های گونه‌ای طراحی شده‌اند. اما موریانه‌های هیبریدی با ویژگی‌های ترکیبی، می‌توانند به درمان‌های موجود پاسخ غیرقابل پیش‌بینی بدهند. این مسئله، فرایند کنترل را دشوارتر و کم‌اثرتر خواهد کرد.
چرا تشخیص زودهنگام مهم است؟
شناسایی سریع، کلید پیشگیری
تشخیص زودهنگام موریانه‌های هیبریدی می‌تواند از گسترش آن‌ها جلوگیری کند. اما این امر همیشه ساده نیست، چرا که برخی هیبریدها ظاهر میانه‌ای دارند و تشخیص آن‌ها بدون آزمایش ژنتیکی یا دانش تخصصی مشکل است.
روش‌های تشخیص پیشنهادی
- بررسی دقیق الوار قایق‌ها و سازه‌های چوبی
- توجه به شب‌پره‌های موریانه در ماه‌های گرم
- تمرکز بر ویژگی‌های بدنی مانند رنگ بدن یا اندازه بال‌ها
گام‌های عملی برای مقابله
- مالکان قایق‌ها باید بازرسی منظم از قسمت‌های چوبی داشته باشند.
- در صورت مشاهده نشانه‌هایی از آلودگی، باید با متخصصان تماس بگیرند.
- سازمان‌های عمومی باید منابع بیشتری برای پایش موریانه‌ها تخصیص دهند.
- آموزش عمومی درباره خطرات موریانه‌های هیبریدی ضروری است.
خطرات بلندمدت برای محیط‌زیست
موریانه‌های هیبریدی تنها تهدیدی برای ساختمان‌ها نیستند. این گونه‌ها می‌توانند به جنگل‌ها و زیست‌بوم‌های طبیعی نیز آسیب بزنند.
اثرات زیست‌محیطی احتمالی
- تغذیه از گونه‌های بومی درختان و گیاهان چوبی
- رقابت با گونه‌های تجزیه‌کننده بومی
- به‌هم‌ریختن چرخه‌های مواد مغذی در خاک
- ایجاد ناپایداری در تعادل زیستی جوامع طبیعی
نتیجه‌گیری
موریانه‌های هیبریدی کشف‌شده در فلوریدا، زنگ خطر جدی برای محیط‌زیست، اقتصاد و سلامت ساختمان‌ها در سراسر جهان هستند. اگر اقدامات پیشگیرانه، شناسایی زودهنگام و مدیریت هدفمند به‌کار گرفته نشود، ممکن است این آفت به بحرانی جهانی تبدیل شود.
این مطالعه در نشریه Proceedings of the Royal Society B منتشر شده است.
