مریخ‌نورد «کنجکاوی» ناسا به‌تازگی به منطقه‌ای تازه در سطح مریخ رسیده است؛ جایی که پر از ساختارهای سنگی غیرمعمول است. این الگوهای متقاطع که به آن‌ها «الگوهای شبکه‌ای» (Boxwork Patterns) گفته می‌شود، کاملاً با هر آنچه تاکنون در مریخ دیده شده متفاوت هستند. کنجکاوی اکنون برای اولین بار آن‌ها را از نزدیک بررسی می‌کند.
سوالات جدید درباره تاریخ مریخ
تصاویر و داده‌های تازه، پرسش‌های بزرگی درباره آنچه میلیاردها سال پیش در مریخ رخ داده ایجاد کرده‌اند.
مریخ: سیاره‌ای که زمانی پر از آب بود
مریخ زمانی محل جریان رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و شاید حتی اقیانوس‌ها بوده است. اما به مرور آب‌های سطحی خود را از دست داده و به بیابان یخ‌زده‌ای که امروز می‌شناسیم تبدیل شده است. یافته‌های جدید نشان می‌دهند که احتمالاً آب زیرزمینی مدت‌ها پس از خشک شدن دریاچه‌های سطحی در مریخ باقی مانده است.
بررسی ساختارهای شبکه‌ای در مریخ
تحقیقات در دهانه گیل
دانشمندان آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (JPL) در حال مطالعه این الگوهای شبکه‌ای در دهانه گیل هستند؛ محلی که مریخ‌نورد در آن فرود آمده و سال‌ها مشغول کاوش بوده است.
در زمانی که این منطقه شکل گرفته، دریاچه‌های دهانه گیل مدت‌ها پیش خشک شده بودند. اما شواهد جدید نشان می‌دهند که آب‌های زیرزمینی همچنان جاری بوده‌اند.
شکل‌گیری الگوهای شبکه‌ای
کنجکاوی مجموعه‌ای از برآمدگی‌های کوتاه و متقاطع را کشف کرده است که به صورت شبکه‌ای منظم کنار هم قرار دارند؛ ساختاری که زمین‌شناسان معتقدند زمانی ایجاد می‌شود که مواد معدنی در شکاف‌های سنگ در اثر حرکت آب ته‌نشین می‌شوند.
با گذشت زمان، بادهای مریخ سنگ‌های نرم اطراف این شکاف‌های پرشده با مواد معدنی را فرسایش داده و برآمدگی‌های سخت و سیمانی‌شکل را باقی گذاشته‌اند.
راز برآمدگی‌های مریخی
گستردگی الگوهای شبکه‌ای
این برآمدگی‌ها که شباهت زیادی به جدول‌های شکسته دارند، کیلومترها در دامنه‌های کوه شارپ امتداد یافته‌اند؛ کوهی که کنجکاوی از سال ۲۰۱۴ در حال صعود از آن است.
سوالات کلیدی درباره سخت شدن برآمدگی‌ها
به گفته اشوین واساوادا، دانشمند پروژه کنجکاوی، یکی از بزرگ‌ترین سوالات این است که چرا این برآمدگی‌ها به این شکل سخت شده‌اند و چرا فقط در این منطقه مشاهده می‌شوند؟
واسـاوادا می‌گوید: «همچنان که به حرکت ادامه می‌دهیم، ساختار برآمدگی‌ها و مواد معدنی آن‌ها را بررسی می‌کنیم تا مطمئن شویم فرضیه ما درباره نحوه شکل‌گیری آن‌ها درست است.»
داستان مریخ در لایه‌های کوه شارپ
سفری در زمان
کوه شارپ از لایه‌های مختلف سنگ ساخته شده که هر یک داستانی از دوره‌ای متفاوت از اقلیم مریخ روایت می‌کنند. مریخ‌نورد کنجکاوی با بالا رفتن از این کوه، در واقع در حال سفر در زمان است؛ از لایه‌های قدیمی‌تر و مرطوب‌تر در پایین به دوره‌های خشک‌تر در بالاترین قسمت.
کشف مواد معدنی خاص
کنجکاوی اکنون در لایه‌ای غنی از سولفات منیزیم قرار دارد؛ مواد معدنی نمکی که زمانی تشکیل می‌شوند که آب تبخیر شود. این موضوع نشان می‌دهد که این بخش از کوه در دوره‌ای خشک‌تر شکل گرفته است. اما مریخ یک بار دیگر دانشمندان را شگفت‌زده کرد.
تفاوت‌های شیمیایی غیرمنتظره
سنگ بستر بین این الگوهای شبکه‌ای ترکیب شیمیایی متفاوتی نسبت به سایر قسمت‌های کوه شارپ دارد. همچنین حاوی شکاف‌های کوچکی است که با رگه‌های سفید روشن از سولفات کلسیم پر شده‌اند؛ یک ماده معدنی نمکی دیگر که از حضور آب حکایت می‌کند.
بازگشت رگه‌های سولفات کلسیم
این رگه‌های سولفات کلسیم پیش‌تر در لایه‌های قدیمی‌تر و غنی از رس در بخش‌های پایین‌تر کوه مشاهده شده بودند. اما تا کنون در این منطقه غنی از سولفات دیده نشده بودند.
ابigail فریمن، معاون پروژه کنجکاوی می‌گوید: «این موضوع واقعاً تعجب‌آور است. این رگه‌های سولفات کلسیم در لایه‌های پایین تقریباً همه جا بودند، اما هرچه بالاتر رفتیم ناپدید شدند. حالا تیم علمی بسیار هیجان‌زده است که بفهمد چرا دوباره ظاهر شده‌اند.»
جستجوی نشانه‌های حیات گذشته
حفاری برای کشف پاسخ‌ها
برای بررسی بیشتر، کنجکاوی در تاریخ ۸ ژوئن سنگی به نام «آلتادنا» را حفاری کرد. گرد و غبار حاصل از حفاری برای تجزیه و تحلیل شیمیایی به ابزارهای داخل مریخ‌نورد منتقل شد.
دانشمندان می‌خواهند بیشتر درباره ترکیب شیمیایی این منطقه عجیب و تفاوت آن با لایه‌های قدیمی‌تر بدانند.
نمونه‌برداری از ساختارهای بزرگ‌تر
تیم تحقیقاتی قصد دارد نمونه‌های بیشتری از مناطق دارای الگوهای شبکه‌ای بزرگ‌تر جمع‌آوری کند. این نمونه‌ها ممکن است شامل مولکول‌های آلی یا سایر نشانه‌های حیات گذشته باشند که در مواد معدنی حفظ شده‌اند.
ارتباط مریخ با خشک‌ترین مناطق زمین
نام‌گذاری‌های جدید در نقشه مریخ
کنجکاوی فقط در حال جمع‌آوری داده نیست، بلکه نقشه خود را هم به‌روز می‌کند. هر منطقه‌ای که مریخ‌نورد کاوش می‌کند، نام مستعاری دریافت می‌کند تا دانشمندان بتوانند ویژگی‌های مختلف را راحت‌تر پیگیری کنند.
تا کنون این نام‌ها از مناطق اطراف آزمایشگاه JPL در کالیفرنیا انتخاب می‌شدند. به عنوان مثال، سنگ «آلتادنا» به نام شهری در نزدیکی JPL نام‌گذاری شده که اوایل امسال دچار آتش‌سوزی شده بود.
تغییر الگوی نام‌گذاری
اما حالا که کنجکاوی وارد منطقه جدیدی در سفر مریخی خود شده، الگوی نام‌گذاری تغییر کرده است. تیم تحقیقاتی اکنون نام‌هایی را از «سالار دِ یونی» در بولیوی (بزرگ‌ترین کویر نمکی زمین) و بخش‌هایی از صحرای آتاکامای شیلی انتخاب می‌کند.
این مناطق، از خشک‌ترین نقاط زمین هستند و اغلب توسط اخترزیست‌شناسان به عنوان شبیه‌ترین مناطق به مریخ مطالعه می‌شوند.
سوالات جدید درباره گذشته مریخ
معماهای حل‌نشده
همچنان سوالات بی‌پاسخ زیادی باقی مانده است. چرا این الگوهای شبکه‌ای فقط در این منطقه دیده می‌شوند؟ چرا رگه‌های سولفات کلسیم در این ارتفاع دوباره ظاهر شده‌اند؟ این اثرات معدنی چه اطلاعاتی درباره آخرین روزهای حضور آب در مریخ به ما می‌دهند؟
کنجکاوی به آرامی در حال حل این معماهاست. با هر نمونه جدید، هر تصویر و هر برآمدگی، ما یک قدم به درک بهتر از آنچه مریخ در گذشته بوده و شاید آنچه می‌توانسته پشتیبانی کند نزدیک‌تر می‌شویم.
