بسیاری از مردم تصور می‌کنند پیری حتماً با مشکلات جسمی همراه است. التهاب، یکی از پدیده‌هایی است که اغلب به‌عنوان بخش اجتناب‌ناپذیر از فرایند پیری در نظر گرفته می‌شود. این نوع التهاب تدریجی، که در نهایت به بروز بیماری‌های جدی منجر می‌شود، از سوی پزشکان به‌نام «پیری التهابی» یا inflammaging شناخته می‌شود.
اما آیا این روند واقعاً در همه موجودات زنده رخ می‌دهد؟ آیا می‌توان از آن اجتناب کرد؟ برخی دانشمندان با زیر سؤال بردن فرضیات قدیمی، به دنبال پاسخ‌های جدید هستند.
نقش لمورها در درک پیری
پیوند میان انسان و لمورها
دکتر الین گوئه‌وارا (Elaine Guevara) از دانشگاه دوک، متخصص پژوهش در زمینه پیری در نخستی‌سانان است؛ گروهی از جانوران که هم انسان و هم لمورها را شامل می‌شود. او اخیراً مطالعاتی را روی لمورها آغاز کرده تا به درک بهتری از روند پیری دست یابد.
اگرچه لمورها از نظر ظاهری با انسان فاصله دارند، اما از لحاظ زیستی اشتراکات فراوانی با ما دارند. یافته‌های اخیر گوئه‌وارا نشان می‌دهد که التهاب در دوران پیری ممکن است به اندازه‌ای که تصور می‌شد اجتناب‌ناپذیر نباشد.
مطالعه بر دو گونه مختلف
تحقیقات گوئه‌وارا بر دو گونه لمور متمرکز بود: لمور دم‌حلقه‌ای و لمور سیفاکا. این دو گونه در عین داشتن شباهت‌های زیستی، سبک زندگی متفاوتی دارند و طول عمر آن‌ها نیز یکسان نیست. این تفاوت‌ها، آن‌ها را به سوژه‌های مناسبی برای مقایسه تبدیل می‌کند.
آیا پیری التهابی واقعاً اجتناب‌ناپذیر است؟
یافته‌هایی که همه را غافلگیر کرد
هدف اصلی پژوهش بررسی علائم پیری التهابی در لمورها بود. فرض بر این بود که اگر التهاب با افزایش سن در هر دو گونه رخ دهد، می‌توان آن را بخشی طبیعی از روند پیری در تمام نخستی‌سانان دانست. اما نتایج به طرز شگفت‌انگیزی برخلاف انتظار بود.
گوئه‌وارا می‌گوید:
«برخلاف پیش‌بینی‌های ما، هیچ‌یک از دو گونه تغییر مرتبط با سن در نشانگرهای استرس اکسیداتیو نشان ندادند. حتی در مورد لمورهای دم‌حلقه‌ای، کاهش جزئی در التهاب مشاهده شد.»
بازنگری در مفاهیم سنتی
یافته‌ها نظریه رایج درباره اجتناب‌ناپذیری التهاب در پیری را به چالش می‌کشند. اگر لمورها این مسیر را طی نمی‌کنند، شاید سایر گونه‌ها، از جمله انسان، نیز بتوانند از آن دوری کنند.
کریستین درئا، یکی از پژوهشگران حاضر در این مطالعه، تأکید می‌کند که شواهد مشابهی در سایر نخستی‌سانان نیز مشاهده شده است. این امر احتمال اینکه پیری التهابی یک پدیده جهانی در میان همه گونه‌ها باشد را کاهش می‌دهد.
چرا پیری التهابی مهم است؟
تأثیرات گسترده بر سلامت
پیری التهابی فقط دغدغه دانشمندان نیست؛ این پدیده میلیون‌ها انسان را درگیر کرده است. بدن افراد سالمند اغلب درگیر یک نوع التهاب سطح پایین اما مزمن می‌شود که به مرور زمان می‌تواند منجر به بیماری‌هایی چون بیماری قلبی، سکته مغزی، دیابت، سرطان و آرتریت شود.
اگر محققان بتوانند دلایل بروز این التهاب مزمن را شناسایی کنند، شاید بتوانند راهکارهایی برای جلوگیری از آن ارائه دهند. یافته‌های به‌دست‌آمده از لمورها، کورسویی از امید به‌سوی چنین راه‌حل‌هایی گشوده‌اند.
دشواری‌های مطالعه بر لمورها
رویکردی ایمن و غیرتهاجمی
تحقیقات بر لمورها به دلیل محدودیت‌های اخلاقی و عملی کار ساده‌ای نیست. این جانوران نمی‌توانند درباره وضعیت سلامت خود صحبت کنند، بنابراین دانشمندان باید روش‌هایی غیرتهاجمی برای جمع‌آوری داده‌ها طراحی کنند.
کریستین درئا توضیح می‌دهد:
«در ابتدای پروژه، نقش ما برنامه‌ریزی، طراحی، هم‌فکری و جمع‌آوری نمونه‌ها بود.»
محققان نمونه ادرار لمورها را جمع‌آوری کردند تا بتوانند بدون آسیب‌زدن به حیوان، شاخص‌های استرس اکسیداتیو و التهاب را بررسی کنند. این پروژه در مرکز لمور دانشگاه دوک انجام شد، جایی که فقط پژوهش‌های غیرتهاجمی مجاز است.
آینده پژوهش‌های مربوط به پیری و لمورها
گوئه‌وارا اکنون قصد دارد مطالعات خود را به لمورهای وحشی گسترش دهد. او می‌گوید:
«دلایل خوبی برای باور به این موضوع وجود دارد که روند پیری در محیط طبیعی با شرایط اسارت متفاوت است. همین موضوع برای ارزیابی اینکه التهاب در انسان‌ها بیشتر جنبه زیستی دارد یا محیطی، بسیار آموزنده است.»
لمورهای وحشی در معرض چالش‌هایی هستند که در شرایط اسارت وجود ندارد. رژیم غذایی، سطح استرس، و میزان فعالیت آن‌ها تفاوت‌های قابل‌توجهی دارد.
این مطالعه می‌تواند نشان دهد که آیا محیط زندگی، مسیر پیری را شکل می‌دهد یا خیر. چنین یافته‌هایی می‌تواند درک ما از پیری در انسان‌ها را نیز بهبود بخشد.
لمورها، آغازگر پرسش‌های تازه درباره پیری
امروزه انسان‌ها بیش از گذشته عمر می‌کنند. اما بسیاری از سال‌های افزوده‌شده با بیماری همراه است. پیری التهابی یکی از دلایل اصلی این مسئله است.
گوئه‌وارا معتقد است یافته‌هایش گامی مهم در مسیر یافتن راه‌حل‌های نوین است:
«این بینش‌ها برای کاهش ناتوانی و بهبود کیفیت زندگی در سال‌های پایانی عمر ضروری هستند.»
این پژوهش نشان می‌دهد که پیری در گونه‌های مختلف یکسان نیست. لمورها با الگویی متفاوت پیر می‌شوند. بدون تجربه همان التهاب مزمنی که انسان‌ها معمولاً تجربه می‌کنند.
دانشمندان اکنون پرسش جدیدی در ذهن دارند:
آیا انسان‌ها نیز می‌توانند از پیری التهابی اجتناب کنند؟
پاسخ به این پرسش می‌تواند نگاه ما به پیری و مراقبت‌های بهداشتی در دوران سالمندی را تغییر دهد.
لمورها هنوز تمام پاسخ‌ها را ارائه نکرده‌اند، اما قطعاً گفت‌وگویی مهم را آغاز کرده‌اند.
این مطالعه در مجله Journal of Comparative Physiology B منتشر شده است.
