بسیاری از دانشجویان از هوش مصنوعی برای تقلب یا دور زدن روند مطالعه استفاده می‌کنند و خود من هم قطعاً از این دسته بوده‌ام. اما با معرفی حالت مطالعه‌ی ChatGPT، حالا مجبور می‌شوم خودم به سراغ حل مسئله بروم و جالب اینکه از این روند بدم نمی‌آید.
حالت مطالعه‌ی ChatGPT چه ویژگی‌ای دارد؟
ورود هوش مصنوعی به عرصه‌ی آموزش زمانی جدی شد که Google NotebookLM از مرحله آزمایشی به ابزاری عمومی تبدیل شد. این ابزار با امکان بارگذاری منابع شخصی و دریافت پاسخ از یادداشت‌ها، استاندارد تازه‌ای برای یادگیری تعاملی ایجاد کرد. شرکت OpenAI نیز با معرفی حالت مطالعه در ChatGPT به این چالش پاسخ داد.
برخلاف سبک همیشگی ChatGPT که پاسخ را مستقیم ارائه می‌دهد، حالت مطالعه از روش گام‌به‌گام و سقراط گونه استفاده می‌کند تا خود کاربر را به کشف پاسخ هدایت کند. یعنی شما یک سؤال وارد می‌کنید، اما به‌جای دریافت توضیح کامل، با مجموعه‌ای از پرسش‌های کوچک‌تر روبه‌رو می‌شوید که ذهن شما را به سمت جواب هدایت می‌کنند و خبری از دیوارهای متنی نیست.
مثالی از تجربه شخصی
مثلاً وقتی از ChatGPT درباره‌ی یک سؤال داروشناسی کمک خواستم، مدل معمولی فوراً وارد یک توضیح پیچیده شد. در حالی‌که حالت مطالعه من را با پرسش‌های هدفمند به سمت پاسخ سوق داد. حتی اگر از قبل پاسخ را می‌دانستم، حالت مطالعه حسی شبیه به تدریس خصوصی ایجاد می‌کرد و صادقانه بگویم، از برخی استادانم بهتر بود.
در موردی دیگر، از هر دو مدل خواستم یک مسئله را برایم حل کنند. مدل معمولی پاسخ نهایی را یک‌جا ارائه کرد، اما حالت مطالعه روند را قدم‌به‌قدم پیش برد. این قابلیت از ۲۹ ژوئیه ۲۰۲۵ برای همه کاربران واردشده به حساب‌های ChatGPT در دسترس قرار گرفته است، چه کاربران نسخه رایگان، چه Plus، Pro یا Team. دسترسی برای کاربران آموزشی نیز به‌زودی آغاز خواهد شد.
این قابلیت فقط برای موضوعات تحلیلی مفید است
از آنجا که حالت مطالعه مبتنی بر پرسش‌گری هدایت‌شده است، برای موضوعات حفظ‌کردنی مثل اسامی تجاری انسولین چندان کاربردی ندارد. چون در این‌گونه موارد، شما فقط باید پاسخ را بلد باشید. ChatGPT در چنین شرایطی چاره‌ای جز ارائه پاسخ ندارد، هرچند در دو مرحله این کار را انجام دهد.
حالت مطالعه قصد دارد شما را به تفکر وادارد
ChatGPT به طور عمدی در حالت مطالعه از دادن پاسخ مستقیم خودداری می‌کند. مثلاً وقتی به آن گفتم فقط پاسخ نهایی را می‌خواهم، پاسخ داد که در حالت مطالعه نمی‌تواند این کار را انجام دهد. اما بعد به نرمی با یک سؤال ساده کار را ادامه داد و وعده داد اگر ادامه بدهم، پاسخ را خواهم دید. وقتی دوباره پافشاری کردم که فقط جواب را می‌خواهم، باز هم مؤدبانه امتناع کرد، آن‌هم با تأکید روی عبارت study mode، انگار از من می‌خواست آن را خاموش کنم.
اما نکته جالب اینجاست: حتی بدون ترک این حالت، اگر کمی اسکرول کنید، پاسخ نهایی در یک کادر برجسته به‌وضوح در دسترس است. به نظر می‌رسد حالت مطالعه واکنش شرکت OpenAI به نگرانی معلمان از استفاده ابزاری دانش‌آموزان از ChatGPT باشد. این حالت واقعاً تعامل بیشتری ایجاد می‌کند، اما در عمل فقط برای کسانی مفید است که واقعاً قصد یادگیری دارند. چون کسی که فقط دنبال پاسخ است، بالاخره راهش را پیدا می‌کند.
حالت مطالعه به هدفش می‌رسد
از نظر من، حالت مطالعه بیشتر شبیه یک وصله است تا ارتقایی اساسی. آنچه من واقعاً از حالت Deep Research در ChatGPT خوشم می‌آید، این است که از ابتدا اطلاعات زمینه‌ای می‌خواهد. وقتی یک وظیفه به آن می‌دهم، با پرسش‌های روشن‌کننده پاسخ می‌دهد و وقتی جواب می‌دهم، دقیق و سریع به هدف می‌رسد. در مقایسه، حالت مطالعه این تعامل را به مدل‌های معمولی آورده است: مدل صبر می‌کند، منتظر پاسخ شما می‌ماند و سپس ادامه می‌دهد. همین باعث می‌شود فرایند یادگیری تعاملی‌تر و مفیدتر شود.
با اینکه Deep Research قابلیت‌هایی جدید را اضافه کرده، حالت مطالعه بیشتر شبیه یک GPT شخصی‌سازی‌شده به نظر می‌رسد. در هر حال، من از این رویکرد خوشم آمده و قصد دارم در ترم آینده از آن استفاده کنم و احتمالاً برای موضوعاتی خارج از حوزه‌ی تخصصی‌ام هم به کار خواهد آمد. با این حال، بعید می‌دانم این حالت بتواند رضایت کامل معلمان یا استادان را جلب کند.
