بر اساس پژوهش جدید دانشگاه ادینبرو، گربه‌هایی که به زوال عقل مبتلا می‌شوند می‌توانند در کمک به دانشمندان برای درک بهتر بیماری آلزایمر در انسان نقش مهمی ایفا کنند.
مغز این گربه‌ها تغییراتی مشابه با تغییراتی دارد که در افراد مبتلا به آلزایمر دیده می‌شود.
شباهت‌های اصلی در مغز گربه‌ها و انسان‌ها
یکی از برجسته‌ترین شباهت‌ها، تجمع پروتئین‌های مضر مانند آمیلوئید-بتا در مغز است. این پروتئین‌ها می‌توانند اطراف و داخل سیناپس‌ها – ساختارهای ریز انتقال‌دهنده سیگنال بین سلول‌های عصبی – جمع شوند و عملکرد آنها را مختل کنند.
با گذشت زمان، این آسیب ارتباط بین سلول‌های مغزی را دچار اختلال می‌کند و منجر به مشکلات حافظه، تفکر و رفتار می‌شود؛ همان‌گونه که در بیماران انسانی دیده می‌شود.
بروز زوال عقل در گربه‌ها
علائم رفتاری
گربه‌های مسن مبتلا به اختلال شناختی تغییرات قابل توجهی در رفتار نشان می‌دهند.
- افزایش تعداد و شدت میو کردن، به‌ویژه در شب
- گیج یا سردرگم شدن در محیط‌های آشنا
- تغییر در تعامل با صاحب، از جمله نیازمندی بیش از حد یا کناره‌گیری
- فراموش کردن عادت‌های قدیمی مانند استفاده از جعبه خاک و ایجاد مشکلات بهداشتی در خانه
- تغییر الگوی خواب و بیداری، شامل بی‌قراری شبانه و خواب بیشتر در روز
این نشانه‌ها شباهت زیادی به علائم بیماران انسانی مبتلا به آلزایمر دارند.
بررسی کاهش عملکرد شناختی در گربه‌ها
گروه‌های مورد مطالعه
پژوهشگران سه گروه از گربه‌ها را بررسی کردند:
- گربه‌های جوان
- گربه‌های مسن بدون زوال عقل
- گربه‌های مسن مبتلا به زوال عقل
یافته‌های کلیدی
در مقایسه این مغزها مشخص شد که گربه‌های مسن و گربه‌های مبتلا به زوال عقل هر دو دارای رسوبات آمیلوئید-بتا در سیناپس‌ها هستند.
سیناپس‌ها محل کلیدی انتقال پیام‌های الکتریکی و شیمیایی بین سلول‌های عصبی هستند و برای تفکر، حافظه و یادگیری حیاتی‌اند.
تجمع آمیلوئید-بتا در این نواحی باعث اختلال در انتقال پیام می‌شود و به سرعت توانایی‌های شناختی و حافظه را کاهش می‌دهد.
آنچه درون مغز رخ می‌دهد
این مطالعه نشان داد که موضوع فقط تجمع پروتئین نیست. در مناطقی که آمیلوئید-بتا وجود داشت، سلول‌های پشتیبان مغز – میکروگلیا و آستروسیت‌ها – فعال‌تر شدند.
این سلول‌ها وظیفه نگهداری مغز را بر عهده دارند، اما در این حالت شروع به بلعیدن سیناپس‌ها کردند.
فرآیند هرس سیناپسی به‌طور طبیعی در دوران رشد مغز اتفاق می‌افتد، اما در سنین بالا می‌تواند منجر به از دست رفتن ماندگار حافظه شود.
میکروگلیا به‌ویژه در نزدیکی پلاک‌های آمیلوئید-بتا تهاجمی‌تر عمل می‌کرد و سیناپس‌هایی را که قبلاً حاوی این پروتئین بودند جذب می‌کرد. آستروسیت‌ها هم این کار را انجام می‌دادند اما کمتر.
در گربه‌های مبتلا به زوال عقل، میزان آمیلوئید-بتا با تعداد سیناپس‌های حذف‌شده ارتباط نزدیکی داشت، اما این ارتباط در گربه‌های سالم مسن مشاهده نشد.
اهمیت این یافته‌ها برای انسان‌ها
بیشتر تحقیقات آلزایمر روی جوندگان انجام می‌شود، اما جوندگان به‌طور طبیعی دچار زوال عقل نمی‌شوند، در حالی که گربه‌ها می‌شوند. این ویژگی باعث می‌شود گربه‌ها مدل واقعی‌تری برای آزمون درمان‌های جدید و درک روند پیشرفت بیماری باشند.
دکتر رابرت مک‌گیشن از دانشکده دامپزشکی رویال (دیک) دانشگاه ادینبرو گفت:
«زوال عقل بیماری ویرانگری است، چه در انسان، چه در گربه و چه در سگ. یافته‌های ما شباهت‌های چشمگیر بین زوال عقل در گربه و آلزایمر در انسان را نشان می‌دهد. این فرصت را برای بررسی اینکه آیا درمان‌های نویدبخش انسانی می‌توانند به حیوانات سالخورده ما هم کمک کنند، باز می‌کند.»
مزایای پژوهش بر روی زوال عقل در گربه‌ها
پروفسور دنیل گان-مور، استاد پزشکی گربه در دانشکده دامپزشکی رویال (دیک)، گفت:
«زوال عقل در گربه‌ها برای خود حیوان و صاحبش بسیار ناراحت‌کننده است. با انجام مطالعاتی از این دست می‌توانیم بهترین روش‌های درمانی را پیدا کنیم. این نه‌تنها برای گربه‌ها و صاحبانشان، بلکه برای بیماران آلزایمری و خانواده‌هایشان هم مفید خواهد بود. زوال عقل در گربه‌ها یک مدل طبیعی عالی برای آلزایمر است، همه از آن بهره‌مند می‌شوند.»
این تحقیق تأکید می‌کند که فرآیندهای آسیب‌زای مشابه در انسان می‌توانند در گربه‌ها هم رخ دهند و هر دو گونه می‌توانند از درمان‌های آینده یکسانی بهره‌مند شوند.
نتایج این مطالعه در نشریه اروپایی علوم اعصاب (European Journal of Neuroscience) منتشر شده است.
