متان شاید مثل دی‌اکسیدکربن در تیتر خبرها دیده نشود، اما اثر آن بر بحران اقلیمی بسیار فراتر از وزنش است. این گاز با سرعت زیادی زمین را گرم می‌کند و برخلاف CO₂، صدها سال در جو باقی نمی‌ماند.
کاهش انتشار متان در همین لحظه می‌تواند دمای زمین را سریع‌تر از هر اقدام دیگری کاهش دهد.
افزایش مداوم انتشار متان در جهان
پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که انتشار متان در جهان همچنان رو به افزایش است و تجارت جهانی تقریباً یک‌سوم این انتشار را به خود اختصاص داده است. این خبر اصلاً خوشایند نیست؛ به‌ویژه آن‌که بیشترین افزایش انتشار در کشورهای در حال توسعه و به‌خصوص در آسیا و اقیانوسیه رخ می‌دهد.
این مناطق با سرعت در حال رشد هستند:
- ساخت کارخانه‌های بیشتر
- گسترش کشاورزی
- افزایش تولید انرژی
و تمام این موارد موتور اصلی تولید متان محسوب می‌شوند.
چه چیزی شرایط را وخیم‌تر می‌کند؟
این گزارش انتشار متان را در ۱۶۴ کشور و ۱۲۰ بخش اقتصادی از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳ ردیابی کرده است و یکی از جامع‌ترین تحلیل‌ها در نوع خود به شمار می‌رود.
یافته‌ها نشان می‌دهند که کشورهای توسعه‌یافته توانسته‌اند اقتصاد خود را رشد دهند و هم‌زمان انتشار متان را کاهش دهند، اما کشورهای در حال توسعه چنین موفقیتی نداشته‌اند و انتشار متان در این مناطق رو به افزایش است.
رشد صنعتی در این کشورها به‌سرعت در حال رخ دادن است، به‌ویژه در مناطقی که دسترسی محدودی به فناوری‌های پاک‌تر دارند. این موضوع باعث شده است دستاوردهای کشورهای ثروتمند در کاهش انتشار، توسط افزایش انتشار در مناطق دیگر خنثی شود.
«تجارت جهانی مسئول تقریباً ۳۰٪ از انتشار متان است.» — پژوهشگران
با تغییر الگوهای تجاری – به‌خصوص تجارت بین کشورهای در حال توسعه (موسوم به تجارت جنوب-جنوب) – انتشار متان از کشورهایی افزایش می‌یابد که هنوز زیرساخت‌ها یا مقررات لازم برای مدیریت این گاز را ندارند.
چرا انتشار متان مهم است؟
متان به‌اندازه دی‌اکسیدکربن در جو باقی نمی‌ماند، اما قدرت گرمایش آن در یک بازه ۲۰ ساله حدود ۸۰ برابر بیشتر است. این گاز از زمان آغاز عصر صنعتی مسئول تقریباً ۳۰٪ گرمایش جهانی بوده است.
متان فقط زمین را گرم نمی‌کند، بلکه به آلودگی هوا هم کمک می‌کند؛ آلودگی‌ای که سالانه باعث مرگ زودرس حدود ۱ میلیون نفر می‌شود.
از آن‌جا که متان سریع‌تر از CO₂ تجزیه می‌شود، کاهش انتشار آن می‌تواند در عرض چند سال به تثبیت دمای جهانی کمک کند، نه در چند دهه.
«متان طول عمر کوتاهی در جو دارد، بنابراین کاهش آن می‌تواند تأثیر فوری داشته باشد.» — پروفسور یولی شان، دانشگاه بیرمنگام
شان همچنین تأکید کرد: «با نزدیک شدن به COP30، یافته‌های ما ضرورت اقدام هماهنگ جهانی را نشان می‌دهند، به‌خصوص در مناطق در حال توسعه که انتشار متان با بیشترین سرعت در حال افزایش است.»
منابع اصلی انتشار متان
برخی از بزرگ‌ترین منابع انتشار متان آشنا هستند:
- حفاری نفت و گاز
- دامپروری
- تولید کودهای شیمیایی
- پسماندها و زباله‌ها
این مطالعه به‌طور ویژه به بخش کود اشاره می‌کند که نیازمند توجه بیشتری است، زیرا تولید کود سهم بزرگی در انتشار متان دارد و تقاضای آن هم رو به افزایش است.
راهکارهای پیشنهادی برای کاهش انتشار متان:
- استفاده از فناوری‌های پیشرفته شناسایی نشت در صنایع نفت و گاز
- بهبود خوراک دام برای کاهش انتشار ناشی از فرآیند هضم
- ایجاد سیستم‌های هوشمند مدیریت پسماند
- کاهش مصرف گوشت قرمز برای کم‌کردن تقاضای صنایع پرانتشار
«این مطالعه نقشه راهی برای سیاست‌گذاران ارائه می‌دهد تا متان را در استراتژی‌های ملی اقلیمی ادغام کنند.» — پروفسور کلاوس هوباسک، دانشگاه خرونینگن
پیشرفت فناوری و بهبود بهره‌وری
با وجود افزایش انتشار کل متان، پیشرفت‌هایی حاصل شده است. از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۲۳ میانگین ضریب انتشار متان جهانی تقریباً ۶۷٪ کاهش یافته است.
به بیان ساده، امروز برای ایجاد همان میزان فعالیت اقتصادی، مقدار بسیار کمتری متان تولید می‌شود.
کشورهای توسعه‌یافته نشان داده‌اند که می‌توان هم‌زمان با رشد اقتصادی، انتشار متان را کاهش داد. این موفقیت به لطف روش‌های تولید پاک‌تر و مصرف هوشمندانه‌تر انرژی بوده است. اما بدون کمک بین‌المللی، کشورهای در حال توسعه نمی‌توانند به‌راحتی همین مسیر را دنبال کنند.
جمع‌بندی
نبرد با تغییرات اقلیمی به‌اندازه کافی دشوار است و افزایش مداوم انتشار متان این نبرد را سخت‌تر می‌کند.
این تحقیق نشان می‌دهد که کاهش انتشار متان – به‌ویژه در مناطق در حال رشد – می‌تواند به‌سرعت دمای زمین را کاهش دهد و سلامت عمومی را بهبود بخشد.
متان فقط یک مسئله زیست‌محیطی نیست؛ این گاز به اقتصاد، سلامت و آینده اقلیمی ما گره خورده است. اقدام فوری می‌تواند روند گرمایش را کند کرده و فرصتی برای اجرای استراتژی‌های بلندمدت کاهش CO₂ فراهم کند.
این پژوهش کامل در مجله Nature Communications منتشر شده است.
🌍 اگر به آینده زمین اهمیت می‌دهید، این مطلب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و درباره نقش متان در گرمایش زمین آگاهی‌رسانی کنید. تصمیم‌های کوچک ما می‌توانند تأثیر بزرگی بر کاهش انتشار این گاز داشته باشند.
