سطح دریاها همیشه آن‌طور که به نظر می‌رسد پاکیزه نیست. درحالی‌که امواج ممکن است سطحی براق و شفاف به ما نشان دهند، در اعماق، داستانی متفاوت در حال رخ دادن است.
انباشت پلاستیک در اعماق دریا
مطالعات پیشین بیشتر بر زباله‌های شناور یا پلاستیک‌های رهاشده در سواحل تمرکز داشتند. اما پژوهش تازه‌ای پرده از واقعیتی هولناک برداشت: بستر عمیق دریای جنوب‌شرقی مدیترانه در حال تبدیل شدن به یک انبار عظیم برای بسته‌بندی‌های پلاستیکی به‌ویژه کیسه‌ها است.
دانشمندان دریافته‌اند که حوضه لوانت – بخشی عمیق در شرق مدیترانه در نزدیکی سواحل مصر، اسرائیل و ترکیه – یکی از آلوده‌ترین نقاط اعماق دریا در جهان است.
«در بررسی‌های خود با تورهای کف‌گیر، عمدتاً کیسه‌ها و بسته‌بندی‌های پلاستیکی یافتیم که بخش غالب زباله‌ها را تشکیل می‌دهند.» – شینگ-یو لی، دانشگاه حیفا
چرا پلاستیک‌های سبک به اعماق می‌رسند؟
این پرسش کلیدی مطرح شد: چطور ماده‌ای به این سبکی که برای شناوری طراحی شده، تقریباً یک مایل زیر آب قرار می‌گیرد؟
رویکرد جرم‌شناسی برای بررسی زباله
برای پاسخ، تیم پژوهشی هر قطعه پلاستیک را مانند یک «صحنه جرم» بررسی کرد. با استفاده از روش تحلیل چندنشانه‌ای، جزئیات دقیقی از ابعاد، شکل، رنگ، جنس، سطح و حتی ذرات چسبیده مانند قیر یا موجودات دریایی ثبت شد.
این روش فراتر از شمارش زباله‌ها بود. محققان توانستند بفهمند هر قطعه چطور به کف رسیده، چرا غرق شده و منبع احتمالی آن کجا بوده است.
نقش ترکیبات افزودنی
بیشتر زباله‌ها از جنس پلی‌اتیلن – ماده‌ای رایج در کیسه‌های خرید – بودند. این پلاستیک به‌طور طبیعی شناور است. اما افزودنی‌هایی مثل کربنات کلسیم (CaCO₃) وزن آن را افزایش می‌دهند و باعث غرق شدنش می‌شوند.
- پلاستیک‌های دارای CaCO₃ نزدیک به ساحل ته‌نشین شدند.
- پلاستیک‌های بدون افزودنی دورتر رانده شدند و سپس به کف رسیدند.
فشار، رسوبات ریز و عواملی مثل قیر، شن یا پوسته‌های ریز به ماندگاری این زباله‌ها در کف کمک می‌کنند. برخلاف سایر مناطق، در این بخش از دریا زیست‌لایه‌های میکروبی به‌خوبی رشد نمی‌کنند و وزن اضافی ایجاد نمی‌کنند.
منشأ زباله‌های پلاستیکی
این آلودگی فقط از سواحل محلی سرچشمه نمی‌گیرد. پژوهش نشان داد منابع زمینی از مصر، اسرائیل و ترکیه سهم بزرگی در این آلودگی دارند. همچنین حمل‌ونقل دریایی در آب‌های عمیق مؤثر است. جالب اینکه صید ماهی سهم قابل توجهی نداشت که احتمالاً ناشی از قوانین سختگیرانه اسرائیل است.
«سال‌ها در گزارش‌های پایش، تراکم بالای پلاستیک در این منطقه را ثبت کرده بودیم. این معما حل‌نشده بود. اکنون می‌دانیم چرا.» – دکتر یائل سگال، پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و علوم دریایی اسرائیل
تهدیدهای بلندمدت برای اکوسیستم
پلاستیک‌های بسته‌بندی ارزان و فراگیرند اما تجزیه‌ناپذیر. آن‌ها به ذرات کوچک‌تر می‌شکنند و صدها سال باقی می‌مانند. اکوسیستم‌های اعماق دریا شکننده‌اند و حضور پلاستیک می‌تواند زنجیره غذایی را مختل کند، سموم آزاد کند و گونه‌های ناشناخته را به خطر اندازد.
«مدیترانه شرقی آرام‌آرام به یک زباله‌دان دریایی عمیق تبدیل می‌شود. پلاستیک‌هایی که تنها چند دقیقه استفاده می‌کنیم، قرن‌ها در آنجا باقی می‌مانند.» – پروفسور ریویتال بوکمن
راه‌حل‌ها و اقدام‌های ضروری
این پژوهش نشان می‌دهد آلودگی پلاستیک فقط به سطح محدود نمی‌شود. پلاستیک‌ها مسیر طولانی می‌پیمایند، با آلاینده‌های دیگر ترکیب می‌شوند و به نقاط پنهان می‌رسند. بنابراین، نیاز به نگاه جامع‌تر و پایش سیستماتیک اعماق دریا وجود دارد.
پژوهشگران تأکید می‌کنند که کشورهای حاشیه این دریا باید برای پایش، پاکسازی و پیشگیری همکاری منطقه‌ای داشته باشند. در غیر این صورت، انباشت پلاستیک ادامه خواهد داشت و یکی از اسرارآمیزترین زیست‌بوم‌های سیاره را خفه خواهد کرد.
نتایج کامل این پژوهش در مجله Marine Pollution Bulletin منتشر شده است.
جمع‌بندی
اعماق مدیترانه شرقی به آرامی به گورستانی از پلاستیک بدل می‌شود. زباله‌هایی که برای لحظاتی کوتاه استفاده می‌کنیم، خطری ماندگار برای حیات دریایی رقم می‌زنند.
شما هم می‌توانید با کاهش مصرف پلاستیک، گامی در حفاظت از دریاها و آینده نسل‌های بعد بردارید.
نویسنده: رودیلون پوتول
