اگر شما یک قورباغه نر خاکستری باشید و به دنبال جفت بگردید، بهتر است صدایی سریع و یکنواخت داشته باشید. معمولاً ماده‌ها همین نوع صدا را انتخاب می‌کنند. اما وقتی محیط پر سر و صدا و آشفته می‌شود، اوضاع تغییر می‌کند. نرهایی که صدای جذابی ندارند، ناگهان شانسی برای انتخاب شدن پیدا می‌کنند.
انتخاب در محیط آرام و پر سر و صدا
در شرایط آرام که ماده‌ها فقط صدای دو نر را هم‌زمان می‌شنوند، انتخابشان واضح است. آنها نری را انتخاب می‌کنند که صدای واضح‌تر و ریتمیک‌تری داشته باشد.
اما وقتی چهار یا حتی هشت نر با هم صدا می‌دهند، اوضاع پیچیده می‌شود. انتخاب ماده‌ها غیرقابل‌پیش‌بینی می‌شود. این فقط مشکل قورباغه‌ها نیست؛ بلکه به پدیده‌ای گسترده‌تر به نام «اضافه‌بار انتخاب» مرتبط است.
هرج و مرج در گروه‌های قورباغه‌ها
در طبیعت، قورباغه‌ها در گروه‌های پر سر و صدا که «کُر» نامیده می‌شود جمع می‌شوند. تصور کنید یک برکه کم‌عمق در بهار که ده‌ها نر هم‌زمان صدا می‌زنند. این مثل یک صحنه آشنایی در کلوب شلوغ است.
پژوهشگران دریافتند شرایط شلوغ این گروه‌ها ممکن است برای ماده‌ها بیش از حد گیج‌کننده باشد و آنها نتوانند بهترین جفت را به‌درستی انتخاب کنند. اینطور نیست که ماده‌ها علاقه‌ای به انتخاب نداشته باشند، بلکه نمی‌توانند تفاوت نرها را تشخیص دهند.
پروفسور «جسی تانر» از دانشگاه تنسی ناکسویل، سرپرست تیم تحقیقاتی در این زمینه می‌گوید:
«از آنجایی که انتخاب جفت توسط ماده‌ها می‌تواند محرک تکامل باشد، نتایج ما نشان می‌دهد که تکامل ممکن است کندتر از چیزی باشد که قبلاً تصور می‌کردیم.»
او اضافه کرد: «برخی از نرهایی که چندان جذاب نیستند همچنان ممکن است جفت پیدا کنند، مخصوصاً اگر از فضاهای شلوغ استفاده کنند؛ جایی که ماده‌ها کمتر قادر به تمایز میان نرهای جذاب و غیرجذاب هستند.»
وقتی انتخاب دشوار می‌شود
پدیده اضافه‌بار انتخاب در رفتار انسان هم دیده می‌شود. وارد فروشگاه می‌شوید تا خمیر دندان بخرید و با ۵۰ برند روبه‌رو می‌شوید. ممکن است گیج شوید، چیزی تصادفی بردارید یا اصلاً خرید نکنید. همین وضعیت در اپلیکیشن‌های دوست‌یابی هم رخ می‌دهد.
تانر توضیح داد: «ما می‌خواستیم بفهمیم تصمیم‌گیری برای جفت‌یابی در محیط‌های شلوغ، جایی که اضافه‌بار انتخاب ممکن است مشکل‌ساز شود، چگونه می‌تواند تکامل صداها را هدایت کند.»
او افزود: «از آنجا که نرهایی که توسط ماده‌ها انتخاب می‌شوند ژن‌های خود را به نسل بعد منتقل می‌کنند، این انتخاب جفت می‌تواند باعث تغییر جمعیت در طول زمان شود.»
وقتی حیوانات – درست مثل انسان‌ها – با گزینه‌های بیش از حد روبه‌رو می‌شوند، فرآیند تصمیم‌گیری آنها مختل می‌شود. این باعث می‌شود نرهای کمتر جذاب شانس بیشتری برای انتخاب داشته باشند – نه به این دلیل که جذاب‌تر شده‌اند، بلکه چون انتخاب‌کننده دچار سردرگمی شده است.
اضافه‌بار انتخاب در سایر حیوانات
این پدیده فقط مختص قورباغه‌ها نیست. دانشمندان اکنون بررسی می‌کنند که این اثر در سایر حیوانات هم دیده می‌شود یا خیر. مثلاً زنبورهای درشت و سوسک‌های چوبی نیز مورد مطالعه قرار دارند.
تانر گفت: «آزمایشگاه ما در تلاش است بفهمد که اضافه‌بار انتخاب و سر و صدا هر کدام چه نقشی در دشواری تصمیم‌گیری ماده‌های قورباغه برای انتخاب جفت دارند.»
«ما همچنین بررسی می‌کنیم که آیا این اضافه‌بار انتخاب به‌طور کلی در گونه‌های مختلف رخ می‌دهد یا فقط به برخی گونه‌ها محدود است.»
تجربه با جیرجیرک‌ها
تانر که پیش‌زمینه‌ای در روان‌شناسی و زیست‌شناسی دارد، علاقه‌اش به رفتار حیوانات را از دوران کارشناسی و با مطالعه انتخاب جفت آغاز کرد. او بعدها به صدا و نقش آن در ارتباطات حیوانات علاقه‌مند شد.
این علاقه باعث انجام مطالعاتی روی جیرجیرک‌ها شد. مانند قورباغه‌های درختی، جیرجیرک‌های نر هم با صدا جفت جذب می‌کنند. مطالعه‌ای روی جفت‌یابی جیرجیرک‌ها نشان داد که محیط‌های پر سر و صدا ممکن است یا مانع شنیدن صدای نرها توسط ماده‌ها شود یا آنها را بیش از حد گیج کند. مشخص نبود کدام عامل اصلی مشکل است.
تانر گفت: «در طول آن مطالعه مشخص شد کار ما با هر دو احتمال هم‌خوان است؛ هم اینکه صداهای متعدد باعث می‌شود ماده‌ها صدای نرها را نشنوند و هم اینکه آنها دچار اضافه‌بار انتخاب شوند.» او افزود: «پژوهش فعلی ما به دنبال جدا کردن این دو عامل است.»
وقتی معمولی بودن کافی است
این تحقیق لایه جدیدی به درک دانشمندان از تکامل اضافه می‌کند. معمولاً سیگنال‌های قوی‌تر – مثل صدای سریع‌تر قورباغه – انتظار می‌رود در طول زمان غالب شوند و در جمعیت پخش شوند.
اما اگر شرایط شلوغ باعث شود ماده‌ها نتوانند به‌طور مداوم بهترین‌ها را انتخاب کنند، تکامل کند می‌شود و ویژگی‌های متوسط مدت بیشتری باقی می‌مانند.
این محاسبات بقا را تغییر می‌دهد. در طبیعت، بهترین بودن همیشه کافی نیست – گاهی فقط معمولی بودن هم می‌تواند نتیجه‌بخش باشد، مخصوصاً وقتی جمعیت پر سر و صدا و انتخاب‌ها بیش از حد باشد.
نتایج کامل این مطالعه در مجله Proceedings of the Royal Society B Biological Sciences منتشر شده است.
جمع‌بندی
این پژوهش نشان می‌دهد که شلوغی محیط می‌تواند روند تکامل را کند کند و به نرهای معمولی شانس بیشتری برای بقا بدهد. در طبیعت، گاهی «کافی بودن» جایگزین «بهترین بودن» می‌شود.
نظر شما چیست؟ آیا اضافه‌بار انتخاب در زندگی انسان‌ها هم دیده می‌شود؟ دیدگاه خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
