جنگل‌ها ریه‌های زمین هستند. آن‌ها مناظر طبیعی را شکل می‌دهند، اکوسیستم‌ها را پایدار می‌کنند و کربن جذب می‌کنند. اما نرخ مرگ‌ومیر درختان در سراسر قاره‌ها رو به افزایش است.
دانشمندان هشدار می‌دهند که این روند تنها یک مسئله زیست‌محیطی نیست، بلکه پیامدهای اجتماعی عمیقی نیز دارد که هنوز به‌خوبی درک نشده‌اند.
«ما هنوز نمی‌دانیم آیا تغییرات اقلیمی باعث مرگ ۱۰ درصد از کل درختان جهان خواهد شد یا ۵۰ درصد آن‌ها» – سامولی یونتیلا، استاد دانشگاه هلسینکی
یونتیلا همراه با بیش از ۱۰۰ پژوهشگر از سراسر جهان، نزدیک به نیم میلیون مطالعه پایش جنگل در ۸۹ کشور و پنج قاره را بررسی کرده است. نتایج نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت‌های انسانی، اصلی‌ترین عامل این بحران است. افزایش دما، خشکسالی، آتش‌سوزی جنگل‌ها، طوفان‌ها، آفات و بیماری‌ها همگی به مرگ گسترده درختان دامن می‌زنند.
از دست رفتن کربن و توازن اقلیمی جنگل‌ها
در کشورهایی مانند فنلاند، جنگل‌ها به‌عنوان رکن اصلی سیاست‌های اقلیمی شناخته می‌شوند. زیرا درختان مخازن قدرتمند کربن هستند که انتشار گازهای گلخانه‌ای را متعادل کرده و از اهداف توافق پاریس برای محدود کردن گرمایش جهانی به کمتر از ۲ درجه سانتی‌گراد حمایت می‌کنند.
حفاظت از جنگل‌ها به معنای تضمین ادامه جذب کربن توسط آن‌هاست، حتی زمانی که دمای جهانی رو به افزایش است. در سطح جهانی، جنگل‌ها حدود ۲۰ درصد از دی‌اکسیدکربن ناشی از فعالیت‌های انسانی را جذب می‌کنند. اما نرخ بالای مرگ‌ومیر درختان، پیش‌بینی پایداری این ظرفیت را دشوار کرده است.
خشکسالی‌های گسترده، مانند خشکسالی آمازون در سال ۲۰۱۰، نشان داده‌اند که جنگل‌ها می‌توانند به‌سرعت از یک مخزن کربن به منبع انتشار آن تبدیل شوند.
پایش جنگل‌ها از آسمان
برای ردیابی سلامت جنگل‌ها، یونتیلا و همکارانش پروژه «رصدخانه سلامت اکوسیستم جهانی» را راه‌اندازی کرده‌اند. آن‌ها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، عکس‌های هوایی و ابزارهای بینایی ماشین، مرگ درختان را شناسایی می‌کنند.
«برای تعیین وضعیت مرگ یا حیات یک درخت، به دوره‌های پایش دست‌کم پنج‌ساله نیاز داریم. علاوه بر این، شناخت ویژگی‌های زیستگاه محلی و داشتن داده‌های مربوط به سن، اندازه و گونه درختان ضروری است» – یونتیلا
به گفته او، تنها در این صورت می‌توان روند مرگ‌ومیر درختان را در ارتباط با تغییرات اقلیمی تحلیل کرد. خبر خوب این است که فناوری‌های مدرن بسیاری از این نیازها را ممکن ساخته‌اند.
لزوم پایش دقیق‌تر جنگل‌ها
دانشمندان تأکید می‌کنند که پایش کارآمد جنگل‌ها نیازمند تکرار منظم بررسی‌هاست. تنها با مشاهده‌های مداوم می‌توان عوامل مرگ مانند خشکسالی، آتش‌سوزی، آفات و طوفان را با اطمینان شناسایی کرد.
اطلاعاتی مانند اینکه آیا درختان ایستاده مرده‌اند، ریشه‌کن شده‌اند، شکسته‌اند یا قطع شده‌اند، سرنخ‌های ارزشمندی ارائه می‌دهد. ترکیب پایش زمینی با سنجش‌ازدور، امکان تخمین دقیق‌تر از دست رفتن زیست‌توده و کربن را فراهم می‌سازد.
کمبود داده‌های جنگلی در جهان
مطالعه منتشرشده در ژورنال New Phytologist نشان می‌دهد که پایش مرگ‌ومیر جنگل‌ها با کمبود داده روبه‌روست. این مشکل به‌ویژه در آفریقا، آمریکای مرکزی و بخش‌هایی از روسیه شدیدتر است. در بسیاری از موارد، قطعات جنگلی موجودند اما اندازه‌گیری مجدد آن‌ها به‌طور منظم انجام نمی‌شود.
رفع این مشکل نیازمند سرمایه‌گذاری بلندمدت، استانداردهای مشترک و همکاری میان کشورهاست. بدون داده‌های منسجم، دانشمندان قادر نخواهند بود الگوهای محلی مرگ درختان را به محرک‌های اقلیمی جهانی پیوند دهند و این موضوع پیش‌بینی‌ها را تضعیف می‌کند.
محدودیت سنجش‌ازدور و اهمیت عدالت علمی
فناوری‌هایی مانند ماهواره و لیدار تنها سطح تاج درختان را رصد می‌کنند و مرگ درختان لایه‌های زیرین اغلب پنهان می‌ماند. ادغام داده‌های ماهواره‌ای با پایش‌های زمینی همچنان چالش‌برانگیز اما ضروری است. پهپادها و تصاویر با وضوح بالا می‌توانند جزییات بیشتری ارائه دهند، اما هزینه‌بر هستند و دسترسی به آن‌ها نابرابر است.
از سوی دیگر، پژوهشگران خواستار همکاری عادلانه‌تر جهانی هستند. بسیاری از جنگل‌های استوایی تنوع زیستی بالایی دارند، اما پایش آن‌ها به دلیل هزینه، دورافتادگی یا حتی مشکلات امنیتی دشوار است. در بسیاری از مطالعات، پژوهشگران کشورهای ثروتمند رهبری را در دست دارند و دانشمندان محلی صرفاً تأمین‌کننده داده محسوب می‌شوند. مدل عادلانه‌تر، توانمندسازی پژوهشگران بومی برای هدایت تحلیل‌ها و شکل‌دهی به سیاست‌ها خواهد بود.
راهکارهای مقابله با مرگ درختان
مرگ‌ومیر درختان یک چالش علمی و اجتماعی است. جنگل‌ها کربن ذخیره می‌کنند، منابع طبیعی فراهم می‌آورند و تنوع زیستی را حفظ می‌کنند. مقابله با این بحران نیازمند ترکیب فناوری‌های نوین با سیاست‌گذاری دقیق و داده‌های معتبر است.
ایجاد یک سیستم پایش جهانی مبتنی بر همکاری عادلانه می‌تواند مطالعات پراکنده را به پیش‌بینی‌های قدرتمند تبدیل کند. سلامت جنگل‌ها به سلامت جوامع انسانی گره خورده است. بنابراین این پژوهش نه‌تنها ضروری، بلکه فوری است.
نظر شما درباره آینده جنگل‌ها چیست؟ دیدگاهتان را در کامنت‌ها بنویسید یا این مقاله را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.
