کشفی شگفت‌انگیز در قلب تاریخ یونان باستان! باستان‌شناسان در شهر باستانی نوتیون (Notion) در ساحل ایونیه، گنجینه‌ای از سکه‌های طلای پارسی را درون یک کوزه سفالی کوچک کشف کردند. این گنجینه که به قرن پنجم پیش از میلاد بازمی‌گردد، شامل سکه‌های طلایی با طرح معروف «کماندار زانو‌زده» است؛ طرحی که نماد سکه‌های داریک هخامنشی به شمار می‌آید.
کوزه‌ای کوچک با ارزشی بزرگ
در نگاه نخست، شاید یک کوزه سفالی ساده چیز مهمی نباشد، اما برای باستان‌شناسان این کوزه نشانه‌ای از تصمیمی اضطراری در دوران آشوب است. کشف این کوزه در جریان کاوش‌های پروژه باستان‌شناسی نوتیون (NAP) به رهبری کریستوفر راته از دانشگاه میشیگان انجام شد. این تیم از سال ۲۰۲۲ با همکاری پژوهشگران ترکیه‌ای در حال حفاری این شهر باستانی بوده و در سال ۲۰۲۳ به این گنجینه طلایی دست یافت.
«کشف چنین گنجینه‌ای از فلزات گران‌بها در حفاری علمی کنترل‌شده بسیار نادر است. هیچ‌کس سکه‌های طلایی را دفن نمی‌کند مگر آنکه قصد بازگشت و برداشت آن‌ها را داشته باشد.» — کریستوفر راته
با این حال، سکه‌هایی که دفن و هرگز بازیابی نشده‌اند، معمولاً نشانه‌ای از بحران هستند. یک کوزه پر از سکه‌های ارزشمند زیر کف خانه‌ای مدفون‌شده، گواه تصمیمی شتاب‌زده در روزگار ناآرام است.
رازهای نهفته در سکه‌های طلای پارسی
سکه‌های به‌دست‌آمده از نوع داریک‌های هخامنشی هستند؛ سکه‌های طلایی استاندارد امپراتوری که از اواخر قرن ششم پیش از میلاد تا ۳۳۰ پیش از میلاد در سراسر امپراتوری رواج داشتند. طرح این سکه‌ها طی قرن‌ها تغییر چندانی نکرده است، اما تفاوت‌های ظریف در سبک آن‌ها به متخصصان امکان می‌دهد تا ترتیب تاریخی دقیق‌تری برای آن‌ها تنظیم کنند.
این سکه‌ها احتمالاً در ضرابخانه ساردیس (Sardis) – حدود ۱۰۰ کیلومتری شمال‌شرقی نوتیون – ضرب شده‌اند. ساردیس از دوران پادشاهان لیدیه مرکز اصلی ضرب سکه بود و در دوران حکومت پارس‌ها نیز این نقش را حفظ کرد.
شهر نوتیون؛ در مرز قدرت‌های یونان و پارس
نوتیون در ساحل ایونیه واقع شده؛ منطقه‌ای که قرن‌ها صحنه برخورد دو قدرت بزرگ یعنی آتن و پارس بود. این کشمکش‌ها بر سیاست‌های محلی، اتحادها و حتی سرنوشت ساکنان تأثیر گذاشت.
در سال ۴۲۷ پیش از میلاد، فرمانده آتنی به نام پاچس (Paches) با نیرنگی بی‌رحمانه علیه نیروهای طرفدار پارس در اطراف نوتیون اقدام کرد؛ رخدادی که توسیدید، تاریخ‌نگار یونانی، آن را ثبت کرده است. این رویداد ساختار سیاسی شهر را تغییر داد و آن را زیر نظارت آتن قرار داد.
چند دهه بعد، در ۴۰۶ پیش از میلاد، نبردی دریایی در نزدیکی نوتیوم سبب تغییر در فرماندهی و استراتژی نظامی آتن در واپسین سال‌های جنگ پلوپونزی شد.
چالش تاراج سکه‌های پارسی
بیشتر گنجینه‌های شناخته‌شده از سکه‌های داریک نه توسط باستان‌شناسان، بلکه به دست جویندگان گنج کشف شده‌اند؛ افرادی که بدون ثبت دقیق محل و لایه‌ی باستانی، تنها به ارزش مادی سکه‌ها توجه دارند. در نتیجه، ارزش تاریخی این یافته‌ها از بین می‌رود.
اما گنجینه نوتیون با ثبت دقیق موقعیت و تاریخ کشف، یک استثناست. این مجموعه نه‌تنها شامل سکه‌هایی از طلا، بلکه یک مدرک تاریخی ارزشمند است که می‌تواند تاریخ ضرب سکه‌های طلایی هخامنشی را با دقت بیشتری مشخص کند.
چرا زمینه‌ی باستان‌شناسی اهمیت دارد؟
زیبایی طلا چشمگیر است، اما آنچه برای تاریخ‌نگاران ارزش دارد، زمینه کشف است. چون این سکه‌ها در لایه‌ای مشخص و همراه با سایر آثار یافت شده‌اند، تاریخ‌گذاری آن‌ها دقیق و قابل اعتماد است. این دقت به پژوهشگران امکان می‌دهد ارتباط سکه‌ها با دوره‌ای خاص از زمان را بررسی کنند و پرسش‌هایی درباره نظام پرداخت، تدارکات و اداره امپراتوری را با شواهد واقعی پاسخ دهند.
اهمیت گسترده‌تر این کشف
چنین کشفیات، فراتر از حوزه سکه‌شناسی (Numismatics) هستند. آن‌ها پیوند مستقیمی میان سیاست، اقتصاد و تاریخ برقرار می‌کنند. سکه‌ها نشان می‌دهند چگونه امپراتوری‌ها از پول به عنوان ابزاری برای کنترل، پرداخت و گسترش نفوذ استفاده می‌کردند.
در مورد نوتیون، این گنجینه تصویری زنده از زندگی در مرز میان دو قدرت بزرگ، آتن و پارس، ارائه می‌دهد. برای پژوهشگران تاریخ ایران باستان، این یافته نه‌تنها جدول زمانی سکه‌های هخامنشی را دقیق‌تر می‌کند بلکه اهمیت نظام مالی امپراتوری را نیز برجسته می‌سازد.
ارتباط میان مزد، سیاست و امپراتوری
اگر هر داریک برابر با یک ماه حقوق سرباز بوده باشد، چنین گنجینه‌ای نشانه‌ای از ساختار مالی سازمان‌یافته است. در دوران هخامنشی، سکه‌ها برای پرداخت به نیروهای مزدور، متحدان و کارگزاران محلی استفاده می‌شدند.
نویسندگان کلاسیک نیز اشاره کرده‌اند که مزد ماهانه یک سرباز معمولاً یک داریک بوده و در برخی دوره‌ها افزایش یافته است. پژوهشگران اکنون وزن، میزان طلای خالص و شباهت قالب‌های ضرب این سکه‌ها را با نمونه‌های دیگر مقایسه می‌کنند تا محل دقیق و زمان تولید آن‌ها را بیابند.
«این کشف از بالاترین اهمیت برخوردار است. بافت باستان‌شناسی دقیق آن، می‌تواند ترتیب زمانی سکه‌های طلای هخامنشی را با جزئیات بی‌سابقه‌ای روشن کند.» — اندرو میدوز، دانشگاه آکسفورد
عکس‌ها از پروژه باستان‌شناسی نوتیون، دانشگاه میشیگان
اگر به تاریخ ایران باستان و گنجینه‌های طلایی علاقه دارید، مقاله‌های مرتبط درباره سکه‌های هخامنشی را نیز در بخش تاریخ مطالعه کنید و دیدگاه خود را با ما به اشتراک بگذارید!
نظری دارید؟
دیدگاه یا واکنش خود را با ما به اشتراک بگذارید؛ مشتاق شنیدن نظرات ارزشمند شما هستیم.
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
