سامانه چکاوک، آخرین حلقه از نظام پرداخت الکترونیکی است که مبادله، پایاپای و پردازش و کارسازی چک‌ها را به صورت الکترونیکی بین بانک‌های کشور بر عهده دارد. در سال‌های اخیر با رشد و نفوذ شگرف پرداخت‌های کارتی و حوالجات الکترونیکی، بخش بزرگی از پرداخت‌های کشور از طریق سامانه‌هایی نظیر شتاب، شاپرک، ساتنا و پایا انجام می‌شود، لیکن چک به عنوان ابزاری برای پرداخت‌های تجاری همچنان واجد اهمیت به سزایی بوده و الحاق آن به نظام پرداخت الکترونیکی کشور ضرورتی اجتناب ناپذیر به شمار می‌رود.
دو هدف مهم برای سامانه چکاوک معین شده است.
هدف اول تسهیل و تسریع در مبادلات مبتنی بر چک است. چکاوک، با الکترونیکی شدن گردش چک بین بانک‌های کشور، فاصله جغرافیایی میان استان‌های کشور را از میان برداشته و کارسازی چک‌های بین‌بانکی را در سراسر کشور ظرف مدت یکسان انجام می‌دهد. همچنین با استقرار کامل چکاوک در کشور، مدت زمان تسویه و کارسازی چک‌های واگذار شده به بیست و چهار ساعت کاری و حتی کمتر کاهش می‌یابد.
هدف دوم، نظارت‌پذیر شدن مبادلات چک و پایش دقیق آنها به صورت الکترونیکی است تا اطمینان عمومی نسبت به استفاده از این ابزار ارتقا یابد. به دلیل تمام الکترونیکی شدن مبادلات چک و حذف گردش لاشه چک بین واحدهای بانک‌های مختلف، زمینه برخی از سوء‌استفاده‌ها از این ابزار از میان رفته و با اعمال کنترل دقیق بر حجم تعهدات بین بانک‌ها از طریق نمایشگرهای پایش مبادلات، اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی و خلق پول بدون پشتوانه، که در نهایت به افزایش بی رویه نقدینگی و تورم منجر می‌شود، تا حد زیادی کنترل و مدیریت خواهد شد.
گرچه حجم مبادلات چک بسیار کمتر از تعداد تراکنش‌های سامانه‌هایی نظیر شتاب و شاپرک است، اما نظر به لزوم پردازش فیزیکی چک در مبداء و کنترل انسانی اقلامی نظیر صحت امضا و پشت‌نویسی، چکاوک یکی از پرچالش‌ترین و پیچیده‌ترین سامانه‌های الکترونیکی کشور به شمار می‌رود. راه‌اندازی چکاوک مستلزم تمهیدات لجستیکی فراوان در نزدیک به بیست و دو هزار شعبه و آموزش قریب به دویست هزار نفر از کارکنان بانک‌هاست که ابعادی ملی و کم سابقه را در میان تمامی سامانه‌های الکترونیکی کشور و منطقه نشان می‌دهد. بدین لحاظ در برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی آن، تلاش و دقت فراوانی شد تا کاستی‌های اجتناب ناپذیر ناشی از تغییر بنیادی روش‌ها به حداقل خود برسد و لذا پیش از راه‌اندازی طرح چکاوک در استان تهران، این سامانه در سیزده استان کشور به صورت کامل راه‌اندازی شده و بسیاری از مشکلات و مسایل آن پیش از معرفی طرح در تهران مرتفع گردید. باید توجه داشت که در اجرای هر سامانه‌ای در عمل، مشکلات و مسایلی بروز می‌کند که از دامنه برنامه‌ریزی و حتی تجربیات پیشین نیزخارج است؛ لیکن هراس از این امر نباید توسعه و بهسازی سامانه‌های جدید و موجود را متوقف نماید؛ چرا که رکود و توقف در ایجاد سامانه‌های جدید بانکی، منجر به رکود در تمامی فعالیت‌های اقتصادی و آسیب‌پذیری آنها می‌گردد.
با توجه به نکات پیش‌گفت و نظر به گستردگی و اهمیت تهران به عنوان قطب اقتصادی و تجاری کشور و پراکندگی و تعداد زیاد شعب بانک‌ها در این استان، برخی ناهماهنگی‌ها و کاستی‌ها، که عمدتاً مربوط به تغییر روش‌های انجام کار بوده‌اند، منجر به تاخیر در کارسازی برخی چک‌های بین بانکی گردید که البته نسبت چک‌های تحت تاثیر قرار گرفته هرگز از ده درصد چک‌های واگذار شده فراتر نرفت. عملکرد ضعیف یکی از بانک‌های کشور، که حجم زیادی از چک‌های واگذار شده و عهده را به خود اختصاص می‌دهد، باعث گردید تا مشکلات بانک یاد شده عملاً به دیگر بانک‌ها تسری یافته و رفع آنها را مستلزم صرف زمان و تلاش مضاعف کند.
با همکاری شبانه‌روزی نظام بانکی کشور، تلاش شد تا این مشکلات در اسرع وقت حل شده و با توجه به عملکرد روزهای گذشته، پایداری تدریجی در عملکرد سامانه مشاهده شده و انتظار می‌رود در روزهای آینده مسایل و مشکلات پدید آمده به طور کامل مرتفع گردند.
بنا به سیاست‌های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، ایجاد سامانه‌های جدید باید شامل تعریف و اجرایی شدن حداقل سطح خدمات باشد. بر اساس سیاست گفته شده، این بانک از ابتدا در صدد بوده تا پس از استقرار سامانه چکاوک، نسبت به تعریف دقیق کیفیت خدمات مطابق با روال‌ها و بهروش‌های معمول بین‌المللی اقدام نماید. این روال‌ها تضمین می‌کنند که کارسازی چک‌ها بر اساس زمان‌بندی معینی صورت پذیرفته و در صورت عدم کارسازی در زمان مشخص شده، نسبت به اخذ هزینه التزام از عامل یا عاملان مربوط و پرداخت آن به مشتری اقدام شود. با توجه به مشکلات پیش آمده، اقدام در معرفی و اجرایی شدن سطح کیفی خدمت در سامانه چکاوک در اولویت قرار گرفته است.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به نمایندگی از نظام بانکی کشور، از همه هم‌میهنانی که به دلیل راه‌اندازی سامانه در روزهای گذشته دچار مشکل شده‌اند، صمیمانه پوزش می‌خواهد و به هم‌میهنان ارجمند اطمینان می‌دهد، ضمن رفع فوری مشکلات پیش آمده، حداکثر تلاش خود را به منظور پایداری و ارتقای کیفیت خدمات و نیز برخورد مناسب با بانک‌هایی، که به هر دلیل در ارایه خدمات خود نارسایی داشته‌اند، مصروف داشته و در صورت لزوم نسبت به معرفی بانک‌هایی که از ارایه خدمات مناسب ناتوانند، اقدام کند.
شکیبایی و هم‌دلی هم‌میهنان گرامی در روزهای آغازین اجرای هر طرح ملی، بزرگترین سرمایه و اصلی‌ترین دلگرمی خدمت‌گزاران آنها در نظام بانکی کشور برای توسعه و بهبود خدمات بانکی الکترونیکی است.
