باور نکردنی است اما واقعی! در حقیقت در دنیای حیوانات موجودات زیادی هستند که در یک منطقه خاکستری بین ماده بودن و نر بودن زندگی می‌کنند!
گونه‌های کمی از حیوانات هستند که با هر دو نوع اندام جنسی نر و ماده به دنیا می‌آیند. بقیه این نوع حیوانات می‌توانند در صورت نیاز جنسیت خود را از نر به ماده یا برعکس تغییر دهند. این کار بسته به نیاز حیوان یا محیطی که در آن زندگی می‌کند انجام می‌گیرد. دلایل این تغییر جنسیت بسیار متفاوت است. گاهی این اتفاق فرایندی طبیعی است که به موجود اجازه می‌دهد از لحاظ تولید مثل دستش باز باشد و انعطاف پذیری داشته باشد. اما علل دیگر این اتفاق خیلی هم طبیعی نیستند. گاهی تغییر جنسیت این موجودات به علت گرم شدن کره زمین و آلودگی محیط زیست‌شان اتفاق می‌افتد.
با ۱۱ موجودی که می‌توانند این فرایند شگفت انگیز تغییر جنسیت را انجام دهند آشنا شوید:
دلقک ماهی
نارنجی روشن با ۳ خط سفید، این ماهیهای پر جلوه که به خاطر فیلم “در جستجوی نمو” بسیار معروف شده اند، به خاطر توانایی تغییر جنسیت‌شان هم شناخته شده هستند. این به آن خاطر است که آنها نر ماده هستند و با توانایی ایفای نقش تناسلی به عنوان نر یا ماده به دنیا آمده اند. اما این ماهی‌ها از آن دسته نر ماده‌هایی نیستند که بتوانند تخم و اسپرم را همزمان تولید کنند. دلقک ماهی‌ها در واقع به عنوان نر یا ماده متولد می‌شوند و در صورت نیاز می‌توانند جنسیت خود را تغییر دهند.
اجتماع دلقک ماهی‌ها اینگونه کار می‌کند: دلقک ماهی‌ها در گروه‌هایی زندگی می‌کنند که تنها دو عدد از اعضا از لحاظ جنسی بلغ شده اند و بقیه کوچک‌تر هستند، تنها یک فرد نر بزرگ و ماده‌ای حتی بزرگ‌تر. بقیه اعضا کاملا شبیه به هم هستند از لحاظ جنسی بالغ نشده اند و همه نر هستند. اگر اتفاقی برای ماده بیوفتد که نتواند از لحاظ جنسی فعالیت داشته باشد، جفت نر خود را به ماده تبدیل می‌کند و بزرگ‌ترین نر گروه را به همسری برمی‌گزیند.
شاهین ماهی
این ماهیهای رنگی پر جنب و جوش در ابتدا به صورت ماده متولد می‌شوند و در صورتی که محیط بطلبد به نر تبدیل می شوند. زندگی این ماهی به این صورت است که یک نر با همه ماده‌های گروه جفتگیری می‌کند. در صورتی که تعداد ماده‌ها زیاد شود نر بزرگ‌ترین ماده گروه را تشویق به تغییر جنسیت و نر شدن می‌کند تا تعداد ماده‌ها را نصف کنند. اما بر خلاف خیلی از حیواناتی که جنسیت‌شان را تغییر می‌دهند و در همان جنسیت جدید می‌مانند، شاهین ماهی می‌تواند دوباره بعد از تغییر جنسیت به ماده، خود را نر کند. این در صورتی اتفاق می‌افتد که شاهین ماهی نر تعداد زیادی از ماده‌هایش را از دست بدهد، در این صورت شاهین ماهی ماده‌ای که به جنس نر تغییر جنسیت داده بود دوباره خود را به ماده تبدیل می‌کند.
خار ماهی
دانشمندان کشف کرده اند که در رودخانه‌های جنوب شرقی ایالات متحده بین ۷۰ تا ۹۰ درصد خار ماهیهای نر، دو جنسه هستند. آنها سلول‌های تخم نابالغی دارند که در درون بیضه‌هاشان قرار دارد. این وضعیت فقط در خارماهی‌هایی که در رودخانه یوکون آلاسکا زندگی می‌کنند مشاهده نمی‌شود.
مار ماهی رنگین
در حالی که اکثرمار ماهیهای رنگین از ابتدا به صورت نر یا ماده به دنیا می‌آیند و تا آخر عمر خود به همین صورت می‌مانند، بعضی از آنها نر ماده هستند. برای مثال مار ماهی نواری که در تصویر مشاهده می‌کنید، می‌تواند از نر به ماده تبدیل شود. در این نوع ماهی، بر خلاف دلقک ماهی، همه ماهی‌ها این تغییر جنسیت را انجام می‌دهند. تمام مار ماهیهای نواری در ابتدا نر به دنیا می‌آیند و بعدا طی فرایندی جالب و رنگارنگ به ماده تغییر جنسیت می‌دهند! ماهیهای نر تازه متولد شده در ابتدا به رنگ سیاه هستند و در قسمت عقبی نوارهایی زرد رنگ دارند. همین طور که ماهی نر بزرگ می‌شود و شروع به بارور کردن تخم‌ها می‌کند، به تدریج صورتش به رنگ آبی و زرد درمی‌آید. وقتی ماهی بزرگ‌تر می‌شود رنگارنگ تر شده و اندام‌های زنانه در می‌آورد.
نرم تن (حلزون بدون صدف) موزی
به رنگ زرد روشن هستند و تقریبا ۲۵ سانتی متر طول دارند (حالا اسمش با مسما تر به نظر می‌رسد، نه؟!). این نرم تنان هم به طور همزمان هم نر و هم ماده هستند، به این معنی که آنها از اعضای زنان و مردانه‌شان همزمان استفاده می‌کنند. نه اینکه بخواهند جنسیت‌شان را تغییر دهند. زندگی جنسی آنها تا حدی عجیب است.
با وجود اینکه هر نرم تن موزی می‌تواند خود باروری انجام دهد، اما آنها ترجیح می‌دهند برای این کار به دنبال جفت بگردند. و این آنجایی است که قصه عجیب می‌شود. زمانی که وقت جفتگیری فرا می‌رسد، دو نرم تن دور یکدیگر حلقه می‌زنند. سپس هر دوی آنها اندام جنسی بزرگ مردانه خود را (که گاهی اندازه‌اش به اندازه طول بدنش است) درون بدن دیگری فرو می‌کند تا با هم اسپرم رد و بدل کنند و تخم‌های یکدیگر را بارور کنند!
پروانه‌ها
دو جنس بودن تنها شامل نر مادگی نمی‌شود، یعنی گاهی این دو جنس بودن تنها در اندام تناسلی اتفاق نمی‌افتد. در بعضی موجودات این دو جنسی در سر تا سر بدن نمایان می‌شود. بله! این موجودات هر دو رنگ نر و ماده و هر دو نوع شخصیت را در خود نشان می‌دهند. به این گونه دو جنسیتی نادر گایناندرومورفیزم (gynandromorphism) می‌گویند. این حالت به خاطر یک اختلال ژنتیکی در هنگام تقسیم سلولی اتفاق می‌افتد که باعث می‌شود صفات مردانه و زنانه یا به طور تصادفی در قسمت‌های مختلف بدن ظهور کنند و یا نصف بدن صفات زنانه داشته باشد و نصف دیگر صفات مردانه.
سهره آمریکایی
دو جنسگی ناگهان در سهره آمریکایی هم پدیدار شد. سهر‌ای که در تصویر می‌بینید در یک نیمه بدن خود رنگ قرمز “نر” ار در یک نیمه بدن و رنگ قهوه‌ای – خاکستری را در نیمه دیگر بدنش نشان می‌دهد. بر اساس مطالعات دانشمندان سهره‌های دوجنسه نه تنها ظاهری متفاوت دارند که رفتارشان هم تغییر کرده است. دانشمندان از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ یکی از این سهره‌ها را زیر نظر گرفتند. آنها اظهار داشتن در طی این سال‌ها این سهره نه آواز خواند و نه جفتگیری کرد. نکته جالب تر آن است که بقیه سهره‌های عادی این افراد را کاملا در جامعه‌شان می‌پذیرفتند، این سهره‌های دو جنسه هرگز مورد آزار قرار نگرفتند و رفتار غیر عادی با آنها مشاهده نشد.
قورباغه‌ها
دانشمندان مشاهده کردن قورباغه‌هایی که در آزمایشگاه داشتند به طور خود به خودی تغییر جنسیت دادند. حالا آنها این اتفاق را در طبیعت هم مشاهده کرده اند، و این فرایندی طبیعی نیست. هر روزه تعداد بیشتر و بیشتری از قورباغه‌های نر تبدیل به ماده می‌شوند و اندام‌های تناسلی ماده در بدن آنها ظهور پیدا می‌کند. مقصر کیست؟ یک علف کشی معمول به نام “آترازین”!
مارها
در بعضی گونه‌ها، مانند مار مسین سر و cottonmouth، جنس ماده مار توانایی بکر زایی دارند (نوعی تولید مثل جنسی است که در آن از تخمک لقاح نیافته، یک نوزاد زنده به وجود می‌آید) یعنی آنها می‌توانند بدون جفتگیری با جنس نر تخمک‌های خود را بارور کنند. در حالی که این عمل از لحاظ تکنیکی تغییر جنسیت نیست، اما این موجودات این توانایی را دارند که به صورت همزمان عملکرد جنس نر و ماده را داشته باشند. در این فرایند گاهی به همراه سلول تخم، سلول خاصی به نام “بدن قطبی” تولید می‌شود که مانند اسپرم عمل می‌کند و تخمک را بارور می‌کند.
دانشمندان تا مدت‌ها تصور می‌کردند فرایند بکر زایی تنها در صورتی رخ می‌دهد که برای مدت زیادی حیوان نری در دسترس ماده نباشد، اما بعدا معلوم شد که این فرضیه اشتباه بوده است و حتی با وجود حیوان نر هم گاهی ماده‌ها بکر زایی انجام می‌دهند. چرا این کار را می‌کنند؟ باید منتظر تحقیقات بعدی بمانید!
اژدهای ریشو
این حیوان زیبا و ملوس (!) تغییر جنسیت را در درون تخم انجام می‌دهد! مطالعات نشان داده هنگامی که در دوره رشد جنین در داخل تخم دمای هوا بالا رود، جنین های جنس نر معمولا به ماده تغییر جنسیت می‌دهند. اما این تغییر جنسیت کامل رخ نمی‌دهد چرا که آنها از لحاظ ژنتیکی نر باقی می‌مانند، اما رفتار و نقش‌شان در زادآوری ماده است.
لاکپشت‌های دریایی سبز
مانند اژدهای ریشو، جنین لاکپشت‌های دریایی سبز هم به دما حساس هستند. هر چه شن‌هایی که تخم‌های لاکپشت در آن قرار دارند گرم‌تر باشند، نوزادان ماده بیشتری به دنیا خواهند آمد. در حقیقت مطالعات نشان داده به علت گرم شدن کره زمین ۹۹٫۸ درصد لاکپشت‌های دریایی سواحل نزدیک سد بزرگ ریف در استرالیا، ماده به دنیا می‌آیند. در سواحل دیگر که دما کمتر است، ۶۵ درصد نوزادان ماده و ۳۵ درصد آنها نر هستند.
