درحالی‌که بیش از یکسال از شیوع ویروس کرونا در سراسر جهان می‌گذرد، بیش از ۱۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان به این ویروس مبتلا شده و دستکم ۲ میلیون و ۱۶۰ هزار نفر جان باخته‌اند.
واکسیناسیون در تعدادی از کشورهای جهان از ماه دسامبر سال ۲۰۲۰ آغاز شده و میلیون‌ها نفر دستکم نخستین واحد از واکسن را دریافت کرده‌اند.
پژوهشگران اکنون در حال آزمایش بر روی ۶۷ واکسن هستند. این واکسن‌ها به مرحله آزمایش بالینی رسیده‌اند و بر روی داوطلبان انسانی آزمایش می‌شوند. از این میان ۲۰ واکسن به مرحله نهایی آزمایش رسیده‌اند. دستکم ۸۹ نوع واکسن مراحل پیش‌بالینی و آزمایش بر روی حیوانات را طی می‌کنند.
این واکسن‌ها هر روز در حال توسعه و بروز شدن هستند. تا کنون ۴ واکسن پس از انجام آزمایشات و اطمینان کنار گذاشته شده و کار بر روی آن‌ها متوقف شده است.
واکسن‌های پیشتاز
در حال حاضر تنها واکسنی که تاییدیه نهایی را از سازمان جهانی بهداشت دریافت کرده واکسن فایزر-بیونتک است. دستکم ۱۴ واکسن دیگر مراحل نهایی گرفتن تاییدیه از سازمان جهانی بهداشت را می گذرانند و تا پایان فوریه دستکم ۳ واکسن دیگر و تا بهار امسال چندین واکسن دیگر نیز تاییدیه خواهند گرفت.
فهرست و روند پیشرفت این واکسن‌ها توسط سازمان جهانی بهداشت به طور مرتب گزارش می‌شود.
• فایزر- بیونتک
نام واکسن: کومیرناتی، NT162b2
اثربخشی: ۹۵ درصد
دفعات تزریق:۲ واحد به فاصله سه هفته
محل تزریق: تزریق عضلانی
نگهداری: فریزر در دمای منفی ۷۰ درجه سانتیگراد
تهیه و تولید: آلمان و آمریکا
تایید شده در: عربستان سعودی، بحرین، سوییس
تایید برای استفاده اضطراری در: آمریکا، اتحادیه اروپا و چند کشور دیگر
• مدرنا
نام واکسن: mRNA-1273
اثربخشی: ۹۴,۵ درصد
دفعات تزریق:۲ واحد به فاصله چهار هفته
محل تزریق: تزریق عضلانی
نگهداری: ۳۰ روز در یخچال، ۶ ماه در دمای منفی ۲۰ درجه
تهیه و تولید: آمریکا
تایید برای استفاده اضطراری در: آمریکا،بریتانیا، اتحادیه اروپا و چند کشور دیگر
• گامالیا
نام واکسن: اسپوتنیک وی ، گام-کووید-واک
اثربخشی: ۹۱,۴ درصد
دفعات تزریق: ۲ واحد به فاصله سه هفته
محل تزریق: تزریق عضلانی
نگهداری: فریزر
تهیه و تولید: روسیه
تایید شده برای استفاده اولیه در: روسیه
تایید برای استفاده اضطراری در: ایران و چندین کشور دیگر
• آکسفورد – آسترازنکا
نام واکسن: AZD1222
اثربخشی: ۶۲ درصد تا ۹۰ درصد ( بستگی به میزان تزریق)
دفعات تزریق: ۲ واحد به فاصله چهار هفته
محل تزریق: تزریق عضلانی
نگهداری: یخچال برای دستکم ۶ ماه
تهیه و تولید: بریتانیا و سوئد
تایید برای استفاده اضطراری در: بریتانیا، هند و چند کشور دیگر
• سن‌سینو
نام واکسن: کونویدسیا
اثربخشی: نامشخص
دفعات تزریق: یک بار
محل تزریق: تزریق عضلانی
نگهداری: یخچال
تهیه و تولید: چین
تایید برای استفاده محدود در: چین
• جانسون و جانسون
نام واکسن: Ad26.COV2.S
اثربخشی: نامشخص
دفعات تزریق: یک واحد
محل تزریق: تزریق عضلانی
نگهداری: تا دو سال یخ زده ( دمای منفی ۲۰ درجه سانتیگراد)، حداکثر سه ماه در یخچال ( دمای ۲ تا ۸ درجه سانتیگراد)
تهیه و تولید: آمریکا و بلژیک
• انستیتو وکتور
نام واکسن: اپی‌وک‌کرونا
اثربخشی: نامشخص
دفعات تزریق: ۲ واحد به فاصله سه هفته
محل تزریق: تزریق عضلانی
نگهداری: یخچال تا دو سال
تهیه و تولید: روسیه
تایید شده برای استفاده اولیه در: روسیه
• نواواکس
نام واکسن: NVX-CoV2373
اثربخشی: ۸۹.۳ درصد
دفعات تزریق: ۲ واحد به فاصله سه هفته
محل تزریق: تزریق عضلانی
نگهداری: یخچال
تهیه و تولید: آمریکا
آخرین خبرها از توزیع و واکسیناسیون
توزیع و واکسیناسیون سراسری کار آسانی نیست و با گذشت حدود ۲ ماه از آغاز واکسیناسیون مشکلات آن به تدریج نمایان می‌شوند.
توزیع واکسن در برخی کشورها با تاخیر مواجه شده و کند پیش می‌رود. برخی کمپانی‌ها میزان تحویل وعده داده خود را کاهش داده‌اند. اتحادیه اروپا «آسترازنکا» را متهم به خلف وعده کرده، اما کمپانی دارویی ادعای اتحادیه اروپا را رد کرده و می‌گوید مطابق مفاد قرارداد عمل می کند.
شرکت دارویی مدرنا نیز میزان تحویل واکسن کرونا به ایتالیا را ۲۰ درصد کاهش داده است.
اثر بخشی واکسن‌ها
تولید واکسن روند طولانی و دشواری است ولی گسترش ویروس کرونا و تبعات آن یک عزم جهانی برای ساخت سریع واکسن پدید آورد و در عرض یکسال جهان به واکسن موثر و ایمن دست یافت. با این وجود میزان اثر بخشی این واکسن‌ها متفاوت است. تاثیر بخشی واکسن به عوامل متعددی بستگی دارد، به عنوان مثال در آخرین خبرها آمده بود که واکسن «نواواکس» در اغلب موارد خوب کار می‌کند مگر در مورد گونه جهش یافته ویروس که در آفریقای جنوبی مشاهده شده است.
برخی گزارش‌ها هم از مواردی حکایت دارد که واکسن مدرنا و فایزر بر روی این گونه ویروس کم اثرتر عمل کرده اند.
آلمان هم توصیه کرده که واکسن آکسفورد تنها به افراد زیر ۶۵ سال تزریق شود زیرا داده مطمئنی در مورد اثربخشی آن برای افراد بالای ۶۵ سال وجود ندارد.
اختلاف اتحادیه اروپا و کمپانی داروسازی
اختلاف میان اتحادیه اروپا و آسترازنکا در روزهای پایانی ماه ژانویه شدت گرفت تا حدی که اتحادیه اروپا این کمپانی داروسازی را تهدید به اقدام قانونی کرد. اتحادیه اروپا گفته است که اگر این کمپانی آنچه را وعده داده تحویل ندهد جلوی صادرات محموله های واکسن را خواهد گرفت.
کشورهای عضو اتحادیه اروپا به نسبت برخی کشورها در زمینه واکسیناسیون شهروندانشان کند عمل کرده اند و اینک از کشورهایی نظیر اسرائیل، بریتانیا و آمریکا در زمینه واکسیناسیون عقب افتاده‌اند.
به گزارش خبرگزاری رویترز در برخی مراکز واکسیناسیون در آلمان، فرانسه و اسپانیا قرارهای واکسیناسیون لغو شده است.
واکسن برای فقرا و اغنیا
واکسیناسیون جهانی در مقیاس وسیع از سویه دیگری نیز بحث برانگیز شده است. توزیع واکسن میان کشورهای فقیر و ثروتمند به شکل عادلانه‌ای صورت نگرفته است.
رییس سازمان جهانی بهداشت پیش‌تر گفته بود که جهان در زمینه توزیع واکسن کووید-۱۹ در آستانه «فاجعه شکست اخلاقی» است.
کشورهای پیشتاز در واکسیناسیون
اسرائیل از نظر میزان واکسیناسیون شهروندان خود مقام اول را دارد، پس از آن امارات متحده عربی، بریتانیا و بحرین قرار دارند. ایالات متحده آمریکا، ایتالیا ، آلمان، فرانسه، چین و روسیه جایگاه‌های بعدی این فهرست را به خود اختصاص داده اند.
در حالی که اسرائیل در میان شهروندان اسرائیلی بیشترین میزان واکسیناسیون را انجام داده، واکسیناسیون هنوز در سرزمین‌های اشغالی فلسطین آغاز نشده است. کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل از اسرائیل خواسته که به قوانین بین‌المللی احترام بگذارد و واکسن را در اختیار فلسطینیان که در سرزمین‌های تحت اشغال آن زندگی می‌کنند، بگذارد.
نرخ واکسیناسیون و پایان پاندمی
تا بازگشت به روزگار پیش از کرونا راه طولانی در پیش مردم جهان است. برای پایان دادن به یک پاندمی، ویروس باید نه در سطح محلی و کشوری بلکه در سراسر جهان از بین برود. اگر مردم به تعداد کافی ( یا از طریق ابتلا یا از راه واکسیناسیون) در برابر کرونا ایمنی پیدا کنند می‌توان انتظار بازگشت به زندگی عادی را داشت. برای ایمنی عمومی نسبی دستکم بین ۵۵ تا ۸۰ درصد جمعیت باید ایمنی داشته باشد.
تا کنون بیش از ۸۶ میلیون و ۴۰۰ هزار واحد واکسن کرونا در ۶۰ کشور جهان به مردم تزریق شده است. نرخ واکسیناسیون بر اساس آخرین ارقامی که خبرگزاری بلومبرگ منتشر کرده ۴ میلیون و ۱۹۰ هزار واحد واکسن در روز است.
