مطالعه‌ای جدید به سرپرستی پروفسور “خولیو مرکادر فلورین” بررسی کرده است که چگونه “هومو ارکتوس” (انسان راست‌قامت) در مناظر چالش‌برانگیز زندگی می‌کرده است. این پژوهش نشان می‌دهد که سازگاری‌های محیطی انسان‌های اولیه به‌طور شگفت‌انگیزی قابل توجه بوده است.
با استفاده از رویکردی چندرشته‌ای، پژوهشگرانی از دانشگاه کلگری، دانشگاه مانیتوبا و ۱۷ مؤسسه دیگر از سراسر جهان شواهد باستان‌شناسی و محیطی را از گودال اولدوای (Olduvai Gorge)، یکی از میراث‌های جهانی یونسکو در تانزانیا، بررسی کردند.
مرکادر بیان کرد: «ما نشان دادیم که انسان‌های اولیه – که به‌عنوان “هومینین” شناخته می‌شوند – چگونه توانستند در شرایط سخت زنده بمانند و پیشرفت کنند.»
گهواره بشریت
گودال اولدوای که اغلب به‌عنوان «گهواره بشریت» شناخته می‌شود، در طول سال‌ها انبوهی از یافته‌های باستان‌شناسی را به همراه داشته است. تیم پژوهشی مرکادر شواهدی کشف کرد که نشان می‌دهد “هومو ارکتوس” طی هزاران سال به‌طور مکرر به مکان‌های خاصی در این منطقه بازمی‌گشته است، که نشان‌دهنده استفاده استراتژیک از منابع است.
مرکادر توضیح داد: «با بررسی شواهد باستان‌شناسی، می‌توانیم ببینیم که هومو ارکتوس طی هزاران سال مکرراً به یک نقطه خاص از این منطقه بازمی‌گردد. این یک اردوگاه موقت نیست. ضخامت انباشتگی بقایای باستان‌شناسی و فسیل‌ها نشان می‌دهد که این گونه به‌طور هدفمند به مکان خاصی برای انجام فعالیت‌های خود مراجعه می‌کرده است.»
نگاهی به گذشته سخت شرق آفریقا
برای بازسازی شرایط محیطی در زمان “هومو ارکتوس”، تیم پژوهشی از تکنیک‌های مدل‌سازی پیشرفته استفاده کرد.
جِد کاپلان، یکی از نویسندگان مطالعه و رئیس پژوهشی کانادا در حوزه مدل‌سازی سیستم‌های جهانی در دانشگاه کلگری، با شبیه‌سازی مناظر شرق آفریقا، اقلیم، پوشش گیاهی و فشارهای اکولوژیکی که انسان‌های اولیه با آن‌ها روبه‌رو بودند را تحلیل کرد.
کاپلان گفت: «تغییرات شدید اقلیمی، مانند بیابان‌زایی، برای هومینین‌ها بسیار دشوار بود. اما آنچه در این مطالعه کشف کردیم این بود که شواهد زیادی از فعالیت هومینین‌ها در شرایط محیطی – مانند اقلیم و پوشش گیاهی – که نشان‌دهنده دوره‌های بسیار گرم و خشک است، وجود دارد.»
این یافته‌ها باورهای پیشین را که انسان‌های اولیه از محیط‌های سخت دوری می‌کردند، به چالش می‌کشد. در عوض، به نظر می‌رسد که “هومو ارکتوس” توانایی شگفت‌انگیزی برای سازگاری با شرایط مختلف و اغلب غیرقابل‌زیست داشته است.
سازگاری انسانی فراتر از انتظار
این پژوهش نشان می‌دهد که “هومو ارکتوس” دارای توانایی سازگاری مشابه با انسان‌های مدرن بوده است که حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار سال پیش ظهور کردند و در محیط‌های متنوعی از توندرای قطبی گرفته تا جنگل‌های بارانی استوایی پراکنده شدند.
کاپلان توضیح داد: «معروف است که با ظهور انسان‌های مدرن، ما بسیار سازگار شدیم. ما نه تنها در آفریقا پراکنده شدیم، بلکه شروع به زندگی در محیط‌های بسیار متفاوت کردیم – از توندرای قطبی گرفته تا بیابان‌های صحرا و جنگل‌های بارانی استوایی و همه چیز بین این دو.»
این مطالعه نشان می‌دهد که توانایی زنده‌ماندن در محیط‌های سخت منحصر به “هومو ساپینس” (انسان خردمند) نبوده است.
کاپلان اشاره کرد که “هومو ارکتوس” نه تنها در اکوسیستم‌های متنوعی از جنگل‌های بارانی تا بیابان‌ها زندگی می‌کرده است، بلکه احتمالاً مهارت‌های پیشرفته‌ای مانند ساخت ابزار، مدیریت منابع و حتی ساخت قایق برای عبور از تنگه‌های اقیانوسی را نیز نشان می‌داده است.
ارتباط و نوآوری
اگرچه هنوز مشخص نیست که آیا “هومو ارکتوس” دارای زبان گفتاری بوده است یا خیر، کاپلان حدس می‌زند که آن‌ها ممکن است به روش‌های دیگری ارتباط برقرار می‌کرده‌اند، که به آن‌ها در یافتن منابع حیاتی مانند آب، مواد اولیه ابزارسازی یا هیزم کمک می‌کرده است.
چنین رفتارهایی هوش و توانایی همکاری آن‌ها را برجسته می‌کند و زمینه را برای موفقیت نهایی “هومو ساپینس” فراهم می‌سازد.
کاپلان گفت: «هنوز مشخص نیست که آیا آن‌ها می‌توانستند صحبت کنند یا زبانی داشتند، اما ممکن است به روش‌های دیگری برای یافتن منابعی مانند آب یا سنگ‌های مناسب برای ساخت ابزار یا آتش ارتباط برقرار می‌کردند.»
درک تکامل انسانی
یافته‌های این مطالعه پیامدهای عمیقی برای درک تکامل و سازگاری انسان دارد. با نشان‌دادن اینکه “هومو ارکتوس” می‌توانسته در طیف وسیعی از محیط‌های سخت پیشرفت کند، این پژوهش دیدگاه ما را درباره تاب‌آوری و راهبردهای بقا در انسان‌های اولیه گسترش می‌دهد.
کاپلان گفت: «این پژوهش به درک بهتر سیاره ما و نقش انسان‌ها در آن کمک می‌کند.»
ماهیت میان‌رشته‌ای این پژوهش، که شامل متخصصان باستان‌شناسی، علم اقلیم گذشته و زیست‌شیمی بود، ارزش همکاری در پاسخ به پرسش‌های پیچیده درباره گذشته را برجسته می‌کند.
مرکادر بیان کرد: «این مطالعه نشان می‌دهد که چگونه پژوهش اقلیمی مدرن عمل می‌کند. این یک مدل برای بررسی علم اقلیم گذشته و پژوهش اقلیم کنونی است.»
دیدگاهی جدید درباره سازگاری انسان
این مطالعه درک ما از توانایی‌های انسان‌های اولیه را بازتعریف می‌کند. مدت‌ها پیش از ظهور انسان‌های مدرن، “هومو ارکتوس” تاب‌آوری و نوآوری را نشان داده و در محیط‌هایی از بیابان‌های خشک تا جنگل‌های انبوه شکوفا شده است.
یافته‌ها سازگاری یکی از برجسته‌ترین اجداد بشر را برجسته می‌کند و بینش ارزشمندی درباره چگونگی گسترش انسان‌ها به تقریباً تمام گوشه‌های سیاره ارائه می‌دهد.
با کنار هم قراردادن شواهد از رشته‌های علمی مختلف، پژوهشگران تصویری زنده از زندگی اجداد باستانی ما ارائه داده‌اند که منبع‌محوری آن‌ها را تأیید کرده و زمینه را برای کاوش بیشتر در مسیر تکاملی انسان فراهم می‌کند.
این مطالعه در مجله Nature Communications Earth & Environment منتشر شده است.
