جنگل‌های بارانی آمازون تنها یک منبع اکولوژیک عظیم نیستند، بلکه به‌عنوان تنظیم‌کننده‌ای طبیعی برای آب‌وهوای منطقه عمل می‌کنند. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که در صورت نابودی کامل این جنگل‌ها، شرایط آب‌وهوایی آمازون نه تنها خشک‌تر نمی‌شود، بلکه به‌شدت نوسانی و خشن خواهد شد. یعنی دوره‌های خشکی طولانی با بارش‌های سیل‌آسا، روزها و شب‌های گرم‌تر و بادهای شدیدتر جایگزین تعادل فعلی خواهند شد.
نتایج یک مطالعه پیشرفته اقلیمی
این پژوهش که توسط آریم یون و تیمی از موسسه ماکس پلانک برای هواشناسی با همکاری اتریش و آلمان انجام شد، از یک مدل جهانی با قدرت شبیه‌سازی طوفان بهره گرفت. این مدل توانایی تحلیل دقیق ریتم‌های همرفت روزانه در آمازون را دارد، چیزی که مدل‌های پیشین به‌طور دقیق نشان نمی‌دادند.
یافته‌ها نشان می‌دهد که قطع کامل جنگل‌ها زمان‌بندی و شدت باران، گرما و باد را تغییر می‌دهد. این تغییرات در مدل‌های قبلی که وضوح کمتری داشتند، به‌خوبی دیده نمی‌شد.
بارش سالانه فریب‌دهنده است
بسیاری از مطالعات گذشته نابودی آمازون را با کاهش بارندگی سالانه مرتبط می‌دانستند. اما این پژوهش نشان داد که آمار کلی بارندگی می‌تواند واقعیت زندگی مردم، کشاورزان و رودخانه‌ها را پنهان کند.
طبق شبیه‌سازی‌ها، مجموع بارندگی سالانه تغییر چشمگیری نمی‌کند، اما الگوی ساعتی بارش دگرگون می‌شود:
- افزایش تعداد ساعات خشک
- افزایش ۵۴ درصدی باران‌های بسیار شدید (بیش از ۵۰ میلی‌متر در یک ساعت)
- سه برابر شدن ساعات بدون بارش
دومینیک اسپراکلن، کارشناس مستقل، این مدل‌سازی را «بسیار چشمگیر» توصیف کرده و آن را ابزاری برای شبیه‌سازی بهتر واکنش اقلیم به جنگل‌زدایی دانسته است.
فیزیک تغییرات آب‌وهوایی آمازون
با حذف درختان، فرایند تبخیر و تعرق، سایه‌اندازی و زبری سطحی از بین می‌رود. در نتیجه سطح زمین خشک‌تر و گرم‌تر می‌شود و شروع همرفت دشوارتر خواهد بود. بنابراین ساعات بدون بارش بیشتر می‌شود. اما وقتی طوفان شکل می‌گیرد، شدت آن به دلیل همگرایی قوی‌تر رطوبت، بسیار بیشتر خواهد بود.
افزایش دما پس از جنگل‌زدایی
شبیه‌سازی‌ها نشان می‌دهد که:
- دمای حداقل روزانه حدود ۲٫۷ درجه سانتی‌گراد افزایش می‌یابد
- دمای حداکثر روزانه حدود ۵٫۴ درجه سانتی‌گراد بیشتر می‌شود
- میانگین افزایش دما نزدیک به ۳٫۸ درجه سانتی‌گراد خواهد بود
این تغییرات به معنای شب‌هایی به گرمی روزهای گذشته و ورود شاخص‌های استرس حرارتی به مناطق خطرناک‌تر است. کاهش تبخیر، افزایش گرمای محسوس و تغییر در تبادل انرژی سطحی از دلایل اصلی این گرمایش است.
بادهایی که مانع بازگشت جنگل می‌شوند
قطع جنگل‌ها سطح ناهموار و بلند تاج درختان را به زمینی صاف و باز تبدیل می‌کند. در نتیجه:
- سرعت میانگین باد بیش از سه برابر می‌شود
- تندبادهای شدید تقریباً دو برابر می‌شوند
این شرایط برای درختان جوان و کم‌ریشه که تلاش می‌کنند دوباره رشد کنند، بسیار مخرب است.
تأثیرات بر جوامع انسانی آمازون
بیش از ۳۰ میلیون نفر از جمله ۲٫۷ میلیون بومی در آمازون زندگی می‌کنند. افزایش بارش‌های شدید، دماهای بالاتر و بادهای طوفانی پیامدهایی چون:
- سیلاب‌های ناگهانی
- شرایط کاری دشوارتر
- خطرات بیشتر برای سلامت انسان
- تأثیر منفی بر کشاورزی و بازسازی جنگل
مدل‌سازی دقیق‌تر برای آینده‌ای پیچیده
آب‌وهوای آمازون ترکیبی از طوفان‌های بعدازظهر، گردش‌های شبیه نسیم دریا و جابجایی فصلی کمربندهای بارانی است. مدل‌های درشت‌مقیاس اغلب این پویایی‌ها را از دست می‌دهند. اما مدل جدید با وضوح ۵ کیلومتر توانست چرخه‌های روزانه دما، بارش و باد را به‌طور دقیق‌تر بازسازی کند.
خطر واقعی جنگل‌زدایی آمازون
این پژوهش نشان نمی‌دهد که جنگل‌زدایی بدون تغییر در بارندگی سالانه بی‌ضرر است. بلکه تأکید دارد که حتی در صورت ثابت ماندن مجموع بارش، شرایط زندگی مردم و طبیعت بسیار دشوارتر می‌شود.
نویسندگان تأکید می‌کنند که این مکانیسم‌ها حتی قبل از نابودی کامل جنگل‌ها فعال می‌شوند. بنابراین قطع بخشی از جنگل هم می‌تواند به نتایج مشابهی بینجامد.
جمع‌بندی
این مطالعه پیش‌چاپ که در EGUsphere منتشر شده، هشدار می‌دهد که نابودی آمازون به‌جای یک خشکی تدریجی، باعث آب‌وهوایی بی‌رحم‌تر و پرنوسان‌تر خواهد شد. بارش‌های شدیدتر، روزها و شب‌های داغ‌تر و بادهایی که بازگشت جنگل را دشوارتر می‌کنند، چهره‌ای متفاوت از خطر واقعی جنگل‌زدایی به نمایش می‌گذارند.
📌 نظر شما درباره نقش آمازون در تعادل اقلیمی جهان چیست؟ دیدگاهتان را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید و این مقاله را برای آگاهی بیشتر دیگران ارسال کنید.
