روزی روزگاری، قاره جنوبگان تنها جایی برای دانشمندان و مأموریت‌های پژوهشی خاص بود. اما امروز، این سرزمین منجمد و دورافتاده مقصدی پرطرفدار برای گردشگران شده است. مسافران، جذب مناظر یخی بی‌پایان، نزدیکی با پنگوئن‌ها و نهنگ‌ها و تماشای یخچال‌هایی که گویی از آغاز زمان دست‌نخورده باقی مانده‌اند، هر فصل به‌سوی این سرزمین سفر می‌کنند. این افزایش محبوبیت، اگرچه هیجان‌انگیز است، اما نگرانی‌های جدی‌ای را درباره محیط زیست آسیب‌پذیر منطقه ایجاد کرده است؛ کارشناسان و فعالان محیط زیست اکنون خواستار اقدامات فوری برای حفظ تعادل شکننده این اکوسیستم هستند.
افزایش گردشگری در قطب جنوب
شهرت جدید جنوبگان تقریباً به‌صورت ناگهانی اتفاق افتاده است. کشتی‌های تفریحی لوکس، مسیر سفر به این ناحیه یخی را بیش از هر زمان دیگری آسان کرده‌اند. در همین حال، شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه تیک‌تاک، با ویدیوهایی از مهمانی‌های روی عرشه، شنا در چشمه‌های آب گرم و قدم‌زدن در میان کلونی‌های پنگوئن، عطش مردم برای سفر به این ناحیه را بیشتر کرده‌اند.
به گفته آن هاردی جغرافی‌دان دانشگاه تاسمانیا، «اثر تیک‌تاک» مانند طوفانی ناگهانی باعث افزایش علاقه عمومی به جنوبگان شده است. دو دهه پیش، تنها حدود ۲۰ هزار نفر در سال به این قاره سفر می‌کردند، اما در آخرین فصل گردشگری، این عدد به حدود ۱۲۵ هزار نفر رسیده است. چنین افزایشی، این پرسش را به ذهن می‌آورد که آیا این منطقه توان تحمل چنین حجمی از بازدید را دارد؟ در عین حال، تنوع فعالیت‌ها نیز به‌شدت افزایش یافته و شامل ماراتن روی یخ، قایق‌سواری، کوهنوردی، و حتی مراسم خصوصی شده است و همه این‌ها فشار بیشتری بر طبیعت دست‌نخورده جنوبگان وارد می‌کند.
خطرات زیست‌محیطی گردشگری انبوه
اکوسیستم جنوبگان نه‌تنها شکننده است، بلکه به‌شدت حساس نیز محسوب می‌شود. اختلال‌های کوچک ممکن است پیامدهای بزرگی داشته باشند. گردشگران، بدون اینکه بدانند، ممکن است بذر گیاهان، هاگ قارچ‌ها یا موجودات ریزی را با لباس و وسایل خود به این ناحیه بیاورند و تعادل طبیعی منطقه را بر هم بزنند. مواد شیمیایی مانند ضدآفتاب نیز می‌توانند وارد آب شده و با انتشار سموم، به جانوران دریایی آسیب بزنند (موجوداتی مانند کریل که پایه زنجیره غذایی‌اند، آسیب‌پذیری خاصی دارند). حضور انسان در مناطقی که قبل از این کاملاً بکر بودند، می‌تواند استرس مضاعفی به جانورانی مانند پنگوئن‌ها و فک‌ها وارد کند، جانورانی که چرخه طبیعی زندگی‌شان به هیچ‌وجه برای حضور مداوم انسان طراحی نشده است. البته نباید ردپای کربنی ناشی از سفرها را فراموش کرد؛ بیشتر مسافران با کشتی‌های بزرگ وارد منطقه می‌شوند، و همین باعث افزایش گازهای گلخانه‌ای، تسریع در ذوب یخ‌ها و افزایش دمای منطقه می‌شود.
شکاف‌های قانونی و نیاز به قوانین سخت‌گیرانه‌تر
بر خلاف بسیاری از مقاصد مشهور گردشگری که دارای قوانین سخت‌گیرانه برای حفاظت از محیط زیست هستند، جنوبگان از خلأ جدی در قوانین رنج می‌برد. اگرچه پیمان جنوبگان برخی اصول کلی را تعیین کرده، اما این محدودیت‌ها به‌راحتی قابل اجرا نیستند و دستورالعمل‌های مربوط به گردشگری نیز بسیار ضعیف هستند. همین خلأ باعث شده مدیریت گردشگران روزافزون دشوار باشد. پیشنهادهایی مانند سقف گذاری برای تعداد بازدیدکنندگان هر فصل، دریافت هزینه برای حفاظت از محیط زیست، و آموزش مسافران درباره نحوه کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی، از جمله راه‌حل‌های پیشنهادی هستند. هدف این پیشنهادها، حفظ تعادل میان منافع اقتصادی گردشگری و صیانت از محیط‌زیست منطقه است.
بهای سنگین محبوبیت
گردشگری جنوبگان ممکن است فرصت‌های اقتصادی جدیدی ایجاد کند، اما بهایی که برای آن پرداخته می‌شود یعنی تخریب زیبایی بکر منطقه، بسیار سنگین است. همان ویژگی‌هایی که مسافران را جذب می‌کنند مانند مناظر دست‌نخورده و حیات‌وحش منحصر‌به‌فرد، در معرض تهدید مستقیم هستند. فعالان محیط زیست یادآور می‌شوند که محافظت از جنوبگان تنها وظیفه‌ای منطقه‌ای نیست؛ بلکه مسئولیتی جهانی است. این قاره نقش مهمی در تنظیم اقلیم زمین و پشتیبانی از تنوع زیستی سیاره دارد و اگر آن را از دست بدهیم، بیش از یک مقصد گردشگری را از دست داده‌ایم.
