باستان‌شناسان در پمپئی دو تندیس تقریباً به اندازه واقعی کشف کرده‌اند که به نظر می‌رسد تصویر یک زوج رومی باشد. این کشف در گورستانی نزدیک دروازه سارنو انجام شد؛ همان دروازه‌ای که روزگاری بازرگانان و مسافران را به این شهر پرجنب‌وجوش خوشامد می‌گفت.
پمپئی در سال ۷۹ میلادی به طور ناگهانی، در پی فوران آتشفشان وزوو، نابود شد؛ اما این فاجعه، بسیاری از جزئیات زندگی روزمره آن زمان را در زیر خاکستر حفظ کرد.
این یافته‌های جدید توجه گابریل زوچتریگل، مدیر پارک باستان‌شناسی پمپئی، را به خود جلب کرده است. او قصد دارد تمام سرنخ‌هایی که این تندیس‌ها درباره صاحبانشان ارائه می‌دهند را کشف کند.
بررسی اسرار نهفته در نکرُپولیس پمپئی
کشف گورستانی با چندین مقبره و کوزه خاکستر
در زیر قرن‌ها آوار، یک نکرُپولیس با چندین قبر و کوزه‌های حاوی خاکستر ظاهر شد. در یکی از این سازه‌های تدفینی، پژوهشگران دیواری متمایز با شیارهای تراشیده کشف کردند که هر کدام برای نگهداری بقایای خاکستر طراحی شده بود.
«این مرد می‌تواند شوهر این زن باشد، اما شاید هم پسرش باشد. چون کتیبه‌ای وجود ندارد، نمی‌توانیم با قطعیت بگوییم.»
— گابریل زوچتریگل
در بخش مرکزی دیوار، نقش برجسته‌ای دیده می‌شود که دو نفر را در کنار هم نشان می‌دهد.
نمادهای مقدس در نقش برجسته‌های رومی
در این تصویر، زن شاخه‌هایی از برگ‌های درخت غار را در دست دارد؛ آیتمی که اغلب با آیین‌های پاکسازی در مراسم‌های رومی مرتبط بوده است. او همچنین ظرفی را در دست دارد که برخی پژوهشگران معتقدند ممکن است حاوی طومار یا بخور باشد.
نشانه‌هایی از مقام اجتماعی
گابریل زوچتریگل درباره این زن می‌گوید:
«او قطعاً زنی بسیار مهم در طبقه نخبگان محلی به نظر می‌رسد.»
لباس پرآرایش این زن، شامل شنلی که روی تونیک افتاده، نشان‌دهنده جایگاه بالای اجتماعی اوست.
آیا این زن یک کاهنه بوده است؟
نشانه‌های احتمالی کاهن بودن
پژوهشگران به جواهرات این زن، به ویژه گردنبند نیم‌ماه شکل او (لونولا)، اشاره کرده‌اند که ممکن است دلیلی بر نقش ویژه او در زندگی مذهبی باشد. این آویز به طور سنتی توسط دختران جوان رومی برای محافظت قبل از ازدواج استفاده می‌شد.
مگان جی دی‌لوزیو، پژوهشگر در زمینه کاهنان رومی، می‌گوید:
«او مورد احترام گسترده‌ای قرار داشته است.»
طرز ایستادن و اشیایی که در دست دارد ممکن است نشان‌دهنده خدمت او به الهه سرس باشد؛ خدایی که با محصولات کشاورزی و باروری مرتبط است.
جایگاه اجتماعی و قدرت زنان در پمپئی
در پمپئی باستان، زنانی که در خدمت ایزدان بودند اغلب حقوقی فراتر از زنان خانه‌دار عادی داشتند. این زنان در مراسم‌های عمومی و جشن‌ها نقش برجسته‌ای ایفا می‌کردند.
متون تاریخی از زنانی نام می‌برند که عنوان «کاهنه عمومی» را داشتند؛ سمتی که هم جایگاه اجتماعی و هم حمایت مالی برای آنان فراهم می‌کرد.
تحلیل پوشش مرد در نقش برجسته
نشانه‌هایی از شهروندی رومی
مرد در تصویر، توگایی ساده پوشیده است؛ لباسی که نشان‌دهنده شهروندی رومی بدون تجمل اضافی است. این انتخاب لباس ممکن است شخصیت عمل‌گرای او را نشان دهد، نه وابستگی به طبقه اشراف بسیار ثروتمند.
توجه به جزئیات هنری
جزئیات دقیق در چین‌های لباس و ظرافت در طراحی کفش‌ها، مهارت برجسته هنرمندان رومی را به نمایش می‌گذارد.
نمایش زندگی واقعی در هنر
اینکه هر دو پیکره حالتی زنده و واقعی دارند، برای پژوهشگران جذاب است. به نظر می‌رسد هدف از ساخت این تندیس‌ها نمایش افراد عادی با حفظ اهمیت اجتماعی‌شان بوده است.
نگاهی به آیین‌های تدفینی در روم باستان
آرامگاه‌ها، مکانی برای یادبود
قوانین رومی معمولاً دفن در داخل شهر را ممنوع می‌کردند؛ بنابراین خانواده‌ها مقبره‌هایی در امتداد جاده‌های ورودی به شهر می‌ساختند. این مقبره‌ها نه تنها محل دفن، بلکه مکانی برای یادبود و گردهمایی خانوادگی بودند.
بقایای آیین‌های تدفین
باستان‌شناسان در نزدیکی مقبره‌ها بقایایی از شراب، روغن و ادویه‌ها یافته‌اند. این آیین‌ها برای حفظ ارتباط با درگذشتگان اهمیت داشتند.
نمونه‌ای نادر از هنر جنوب ایتالیا
ویژگی‌های هنری منحصر به فرد
کارشناسان قدمت این نقش برجسته‌ها را به دوره جمهوری متأخر (قرن دوم تا اول پیش از میلاد) نسبت می‌دهند؛ زمانی که چنین آثاری کمیاب بوده‌اند. جزئیات ظریف این مجسمه‌ها اهمیت ویژه‌ای به این کشف می‌بخشد.
نمایش هویت خانوادگی
بیشتر هنرهای تدفینی جنوب ایتالیا ساده‌تر بودند، اما این پیکره‌های نزدیک به اندازه واقعی با پیچیدگی‌شان برجسته شده‌اند. محققان معتقدند خانواده‌ای که این آثار را سفارش دادند قصد داشتند هویت خود را به شکلی پررنگ نمایش دهند.
نمایشگاه جدید در پمپئی: «زن بودن در پمپئی باستان»
مرمت و بازسازی آثار
این تندیس‌ها به زودی در نمایشگاهی با عنوان «زن بودن در پمپئی باستان» به نمایش در خواهند آمد. بازدیدکنندگان می‌توانند روند مرمت و بازگرداندن رنگ‌ها و بافت‌های اصلی این آثار را مشاهده کنند.
بررسی بقایای رنگ
پژوهشگران برنامه دارند بقایای رنگ یا لاک روی تندیس‌ها را تحلیل کنند. این بررسی می‌تواند نقش احتمالی زن به عنوان یک کاهنه و دیدگاه‌های مردم پمپئی نسبت به دین را روشن‌تر کند.
از هنر تدفینی تا زندگی روزمره در روم
بیان موقعیت اجتماعی از طریق مقبره‌ها
خانواده‌های پمپئی اغلب از تزئینات آرامگاه برای نمایش جایگاه اجتماعی خود استفاده می‌کردند. این تندیس‌ها، در مسیر اصلی ورودی شهر، قطعاً توجه هر رهگذری را جلب می‌کردند.
پیام‌های نهفته در تصاویر
تصاویر موجود بر مقبره‌ها راهی برای برقراری ارتباط درباره تبار، وظایف و ایمان خانوادگی بود. فرهنگ رومی ارزش زیادی برای دیده شدن عمومی قائل بود و ساخت بنای یادبودی زیبا راهی برای ماندگاری در حافظه جمعی بود.
اهمیت کشفیات جدید پمپئی در عصر حاضر
بازتاب آرزوها و ایمان‌های شخصی
این کشفیات به ما یادآوری می‌کنند که انسان‌های گذشته نیز جاه‌طلبی‌های فردی، روابط خانوادگی و تعهدات مذهبی داشتند. داستان‌های آنان در طول قرن‌ها همچنان طنین‌انداز است.
نقش نابودی و حفظ تاریخ
گرچه فوران آتشفشان دنیای آنان را نابود کرد، اما همین واقعه سبب شد این صحنه‌ها برای نسل‌های آینده حفظ شوند.
امید به کشفیات بیشتر
باستان‌شناسان امیدوارند حفاری‌های بیشتر در اطراف دروازه سارنو، نشانه‌های بیشتری از زندگی اجتماعی منطقه را آشکار کند. هر اثر جدید درک ما از آداب و رسوم رومی، به ویژه نحوه تعادل بین نقش‌های اجتماعی و دینداری فردی را گسترده‌تر می‌کند.
بازنگری در دسته‌بندی هنر باستان
تحلیل این نقش برجسته‌ها ممکن است پژوهشگران را به بازاندیشی در طبقه‌بندی هنر باستانی وا دارد. ترکیب سبک شخصی با سنت‌های گسترده‌تر، حاکی از فرهنگی پویا و انعطاف‌پذیر است.
این مطالعه در مجله E-Journal Scavi di Pompei منتشر شده است.
