گرمایش در نواحی قطب شمال می‌تواند میکروب‌های فسیل‌شده‌ای را که در یخ‌ها و خاک منجمد این منطقه دفن شده‌اند، بیدار کند. نگرانی دانشمندان این است که این پاتوژن‌ها باعث شیوع بیماری‌هایی مانند بروسلوز، تولارمی و ای.کولای شوند.
این هشدار از سوی تیمی بین‌المللی از دانشمندان مطرح شده است که در زمینه سلامت انسان، حیوان و محیط زیست در شمال فعالیت دارند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی ممکن است بیماری‌های عفونی را در سطح جهانی گسترش دهد. متخصصان می‌گویند که ذوب یخ‌ها باعث می‌شود مردم و صنایع بیشتری وارد این منطقه شوند. همچنین، دمای بالاتر می‌تواند میکروب‌های خطرناکی را که هزاران سال در یخ خوابیده‌اند، فعال کند.
گرمایش قطب شمال، تهدیدی برای بروز بیماری‌ها
این تیم پژوهشی روی لایه یخ‌زده دائمی خاک (پرمفراست) متمرکز شده است، لایه‌ای که بخش‌های وسیعی از قطب شمال را پوشش می‌دهد. با گرم شدن زمین، این لایه یخی ذوب می‌شود و میکروارگانیسم‌های باستانی را که از بقایای حیوانات یا مواد آلی دیگر به‌جامانده‌اند، آزاد می‌کند.
اگر این پاتوژن‌ها دوباره فعال شوند، ممکن است برای حیات‌وحش قطبی و جوامع محلی تهدیدآفرین باشند. حتی در برخی موارد، ممکن است بیماری‌هایی ظاهر شوند که انسان مدرن هرگز با آن‌ها مواجه نشده است.
خالد مِگاهد عباس از دانشگاه شارجه و نویسنده همکار این پژوهش می‌گوید: «ذوب شدن پرمافراست ممکن است باکتری‌ها یا ویروس‌های باستانی را که هزاران سال منجمد بوده‌اند، آزاد کند.»
دانشمندان داده‌ها را از مطالعات دانشگاهی و اسناد دولتی در کانادا، آلاسکا، گرینلند و اروپای شمالی گردآوری کرده‌اند. یافته‌های آنان نشان می‌دهد که قطب شمال سریع‌تر از بسیاری از نقاط دیگر جهان در حال تغییر است.
فرصت‌های اقتصادی و تهدیدات میکروبی
افزایش دما و ذوب یخ‌های دریایی باعث می‌شود صنایعی مانند کشتیرانی، معدن و گردشگری به سمت شمال کشیده شوند. هرچند این اتفاق فرصت‌های اقتصادی را فراهم می‌کند، اما افراد بیشتری را در معرض میکروب‌های غیر فعال‌شده قرار می‌دهد.
شیوع جهانی عفونت‌های جدید
شاید تغییرات اقلیمی در قطب شمال در ظاهر مسئله‌ای دور از ذهن به نظر برسد، اما نویسندگان مقاله تأکید می‌کنند که اثرات آن فراتر از مناطق شمالی است.
عفونت جدیدی که در منطقه‌ای دورافتاده پدید می‌آید، می‌تواند از طریق سفرهای انسانی یا مهاجرت حیوانات وحشی به سرعت گسترش یابد. عباس هشدار می‌دهد: «آنچه در قطب شمال اتفاق می‌افتد، فقط در قطب شمال باقی نمی‌ماند.»
این دگرگونی‌ها تأثیرات موجی دارند: از گرمایش قطبی که شهرهای ساحلی سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، تا الگوهای جوی که شرایط آب‌وهوایی جهانی را تغییر می‌دهند. این شرایط همچنین اکوسیستم‌های محلی را بر هم می‌زنند و انتقال بیماری‌ها از حیوان به انسان را محتمل‌تر می‌سازند.
ارتباط مستقیم سلامت قطب شمال با سلامت جهانی
با باز شدن مسیرهای جدید دریایی، مسیرهای تجاری کوتاه‌تر می‌شوند. ورود گردشگران بیشتر به مناطق قطبی باعث انتقال میکروب‌ها به شهرهای میزبان جدید می‌شود.
این موضوع به‌ویژه نگران‌کننده است، چرا که بیماری‌هایی که بین انسان و حیوان منتقل می‌شوند (بیماری‌های زئونوتیک) در گذشته منجر به شیوع‌های بزرگی شده‌اند – از جمله کووید-۱۹.
گرمایش قطب شمال و خطرات بیماری
این پژوهش بر رویکرد «سلامت واحد» (One Health) تأکید می‌کند؛ رویکردی که انسان، حیوان، گیاه و محیط زیست را به عنوان بخشی از یک نظام به‌هم‌پیوسته در نظر می‌گیرد.
دانشمندان معتقدند که نظارت بر سلامت حیوانات در شرایط گرم‌شدن قطب شمال برای شناسایی زودهنگام بیماری‌ها ضروری است.
همچنین خواستار همکاری گسترده‌تر میان دامپزشکان، سازمان‌های زیست‌محیطی و مسئولان سلامت عمومی هستند.
از طریق پایش حیات‌وحش قطب شمال، آزمایش منابع آبی و آموزش جوامع محلی در مورد خطر بیماری‌ها، می‌توان هشدارهای زودهنگام نسبت به تهدیدات عفونی دریافت کرد.
اهمیت دانش سنتی بومیان قطب شمال
پژوهش نشان می‌دهد که ساکنان قطب شمال – که بیشتر آن‌ها از جوامع بومی هستند – می‌توانند دیدگاه‌های حیاتی ارائه دهند. دانش سنتی و مشاهدات روزانه آنان تغییرات رفتاری حیوانات را سریع‌تر از هر برنامه نظارتی رسمی شناسایی می‌کند.
استفاده از این دانش محلی می‌تواند به بهبود اقدامات پیشگیرانه و واکنشی کمک کند. در نهایت، این موضوع از انسان، حیات‌وحش و محیط زیست وسیع‌تر محافظت می‌کند.
ذوب پرمافراست و نیاز به اقدام فوری
با وجود این خطرات قریب‌الوقوع، نویسندگان مقاله می‌گویند که اطلاعات حیاتی هنوز ناقص است. در پایش بیماری‌ها و شناخت کنونی، به‌ویژه در مورد نحوه رفتار پاتوژن‌های نوظهور در شرایط قطبی، شکاف‌هایی وجود دارد.
بررسی آنان همچنین بر ضرورت تقویت سیستم‌های پایش بیماری‌ها برای شناسایی و مهار سریع هرگونه شیوع تاکید دارد.
دولت‌ها، سازمان‌های سلامت عمومی و صنایع محلی باید برای شناسایی مناطق پرخطر و جمعیت‌های آسیب‌پذیر با هم همکاری کنند.
به گفته عباس، بسیاری از گروه‌های غیردانشگاهی – از جمله صنایع شمالی و نهادهای بهداشت عمومی – شروع به توجه به این مسائل کرده‌اند.
سیاست‌گذاران و رهبران تجاری درباره کاهش خطرات و حفظ امنیت فعالیت‌های قطبی نگران هستند؛ به‌ویژه که پیشگیری از همه‌گیری به اولویتی جهانی تبدیل شده است.
پژوهشگران امیدوارند این توجه منجر به اقدامات ایمنی قوی‌تر و حفاظت بهتر از محیط زیست در شمال دور شود. همچنین تاکید می‌کنند که گرمایش قطب شمال می‌تواند پیش‌درآمدی برای مشکلات مشابه در سایر مناطق باشد.
پاتوژن‌های باستانی در مکان‌های غیرمنتظره
ذوب شدن مناطق سیبری یا یخچال‌های مرتفع ممکن است میکروب‌هایی را آشکار کند که هزاران سال از چرخه طبیعت خارج شده‌اند.
اگر انسان به تغییرات اقلیمی ادامه دهد، ممکن است بارها با کشف پاتوژن‌های باستانی در مکان‌های غیرمنتظره مواجه شویم. چنین وضعیتی می‌تواند سیستم‌های بهداشت جهانی را با چالش جدی روبرو کند.
دانشمندان، گرمایش قطب شمال را هم یک هشدار و هم یک فرصت می‌دانند. جوامع می‌توانند از طریق پایش، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای و بهره‌گیری از دانش بومی با این واقعیت جدید سازگار شوند.
این شامل بازنگری در پروژه‌های توسعه‌ای در مناطقی است که پرمافراست قبلاً به‌عنوان سد طبیعی در برابر بیماری عمل می‌کرد.
با برنامه‌ریزی دقیق و مداخلات زودهنگام، جامعه جهانی می‌تواند خطر شیوع بیماری‌های جدید را کاهش داده و از یکی از شکننده‌ترین مناطق زمین محافظت کند.
