دانشمندان به پیشرفتی بزرگ در حوزه سلامت زنبورهای عسل دست یافته‌اند: یک منبع غذایی مصنوعی که می‌تواند کلنی‌های زنبور عسل را بدون نیاز به گرده طبیعی زنده نگه دارد.
این دستاورد می‌تواند صنعت زنبورداری را متحول کند و نقشی حیاتی در کاهش نرخ نگران‌کننده فروپاشی کلنی‌ها ایفا کند، پدیده‌ای که امنیت غذایی جهانی را تهدید می‌کند.
همکاری علمی ده‌ساله برای رسیدن به این نقطه
این پروژه نتیجه‌ی همکاری یک دهه‌ای میان دانشگاه ایالتی واشینگتن (WSU) و شرکت APIX Biosciences مستقر در بلژیک است.
در آزمایش‌های میدانی وسیع در مزارع تجاری در ایالت واشینگتن، رژیم جدید نه‌تنها موفق عمل کرد، بلکه در زنده نگه‌داشتن و شکوفایی کلنی‌های دچار سوءتغذیه عملکردی بسیار موفق داشت.
نوار انرژی برای زنبورها
غذای جدید به شکل نوارهای فشرده‌ای است که شباهت زیادی به نوارهای انرژی انسانی دارد و مستقیماً در داخل کندو قرار داده می‌شود. این نوارها حاوی ترکیبی کامل از مواد مغذی هستند که زنبورها به‌طور طبیعی از رژیم متنوع گرده به‌دست می‌آورند.
فرآیند مصرف توسط کلنی‌ها
زنبورهای کارگر جوان، این غذا را پردازش کرده و به لاروها و زنبورهای بالغ منتقل می‌کنند. مشابه حیوانات اهلی یا خانگی که با خوراک‌های تجاری تغذیه می‌شوند، این نوآوری اولین بار است که امکان تغذیه کامل زنبورها با یک رژیم مصنوعی را فراهم کرده است.
«تا پیش از این مطالعه، زنبورهای عسل تنها جانوران اهلی بودند که امکان تغذیه با خوراک مصنوعی برایشان وجود نداشت،»
پاتریک پیلکینگتون، مدیرعامل APIX Biosciences آمریکا
او افزود: «این مطالعه علمی نشان می‌دهد که در شرایط میدانی، استفاده از این رژیم غذایی جایگزین گرده، بهبود قابل‌توجهی در سلامت کلنی‌ها نسبت به روش‌های فعلی به همراه دارد.»
چرا زنبورها به رژیم مصنوعی نیاز دارند؟
چالش‌های زیست‌محیطی برای زنبورهای عسل
در سال‌های اخیر زنبورهای عسل با تهدیدهای زیادی مواجه شده‌اند. تغییرات کاربری زمین، توسعه شهرنشینی، کشاورزی تک‌محصولی، و رویدادهای شدید آب‌وهوایی باعث کاهش مداوم منابع گرده شده‌اند.
براندون هاپکینز، استاد بوم‌شناسی گرده‌افشان‌ها در دانشگاه WSU می‌گوید:
«زنبورهای عسل همه‌چیزخوارند و نمی‌توانند تمام نیازهای تغذیه‌ای خود را از یک منبع به‌دست آورند. آن‌ها برای بقا به تنوع غذایی نیاز دارند، اما یافتن منابع پایدار گرده روز‌به‌روز برایشان دشوارتر می‌شود.»
پیامدهای سوءتغذیه
در صورت کمبود تغذیه، کلنی‌ها بیشتر در معرض بیماری، انگل، و استرس ناشی از گرده‌افشانی محصولات قرار می‌گیرند. در سال‌های اخیر، نرخ مرگ کلنی‌ها به حدی رسیده که بسیاری از زنبورداران آن را غیرقابل‌تحمل می‌دانند.
مواد تشکیل‌دهنده این غذای مصنوعی
کشف ایزوفوکواسترول: عنصر حیاتی برای سلامت زنبورها
یکی از مهم‌ترین کشفیات علمی در این رژیم غذایی، شناسایی «ایزوفوکواسترول» است؛ مولکولی گیاهی که در گرده یافت می‌شود و برای سلامت زنبورها ضروری است.
در آزمایش‌ها، کلنی‌هایی که نوارهای حاوی ایزوفوکواسترول دریافت کردند، توانستند یک فصل کامل بدون دسترسی به گرده زنده بمانند.
در مقابل، کلنی‌هایی که این ماده را دریافت نکردند با افت شدید مواجه شدند، از جمله کاهش تولید لارو، نشانه‌های فلج شدن در زنبورهای بالغ، و حتی فروپاشی کامل کلنی.
فرمولاسیونی کامل برای تغذیه زنبورها
به‌جز ایزوفوکواسترول، این نوارها حاوی تمام مواد مغذی ضروری هستند که زنبورها برای حفظ سلامت خود به آن‌ها نیاز دارند؛ حتی زمانی‌که گرده طبیعی در دسترس نیست یا از کیفیت پایینی برخوردار است.
نتایج امیدبخش آزمایش‌های میدانی
آزمایش در شرایط واقعی
برای بررسی عملکرد این رژیم در شرایط واقعی، محققان دانشگاه WSU کلنی‌های دچار سوءتغذیه را برای گرده‌افشانی زغال‌اخته و آفتابگردان – دو محصول با کیفیت پایین گرده – اعزام کردند.
کلنی‌هایی که رژیم جدید را دریافت کردند، نه‌تنها زنده ماندند بلکه رشد قابل‌توجه و نرخ بقاء بالاتری از خود نشان دادند، در مقایسه با کلنی‌هایی که از خوراک‌های تجاری یا بدون تغذیه کمکی استفاده کردند.
«بعضی زنبورداران دیگر برای گرده‌افشانی زغال‌اخته اقدام نمی‌کنند، چون کلنی‌ها آسیب می‌بینند یا می‌میرند و هزینه گرده‌افشانی ضررها را جبران نمی‌کند،»
هاپکینز گفت:
«اما اگر این منبع غذایی کمکی در اختیارشان باشد، ممکن است به آن مزارع بازگردند، چون می‌دانند زنبورهایشان بیشتر احتمال بقاء دارند.»
ده سال تحقیق و توسعه
تلاشی مشترک از سه گروه علمی
تیری بوگارت، نویسنده اصلی مطالعه و رئیس APIX Biosciences می‌گوید:
«این کار حاصل تلاش علمی عظیم سه تیم است.»
این گروه‌ها شامل بنیان‌گذاران و دانشمندان APIX (که هزاران ترکیب مواد اولیه را آزمودند)، متخصصان زنبور عسل دانشگاه WSU، و زنبورداران حرفه‌ای و گروه‌های توسعه‌ای بودند که امکان آزمایش‌های میدانی در مقیاس بزرگ را فراهم کردند.
آن ماری فوول، نویسنده مشترک مقاله، هماهنگی همکاری‌های زنبورداری را بر عهده داشت.
آینده رژیم غذایی مصنوعی برای زنبورها
با توجه به وابستگی روزافزون صنعت کشاورزی به خدمات گرده‌افشانی زنبورهای عسل، معرفی یک رژیم غذایی مصنوعی قابل‌اعتماد می‌تواند به پایداری کلنی‌ها در برابر استرس‌های زیست‌محیطی کمک کند.
«ما اطمینان داریم که این محصول تأثیر مثبتی بر زنبورداران و کشاورزان خواهد داشت، زمانی‌که در اواسط سال ۲۰۲۶ در آمریکا به بازار عرضه شود،»
پیلکینگتون گفت.
«در همین حال، با WSU و جامعه زنبورداری سراسر ایالات متحده همکاری می‌کنیم تا بهترین روش استفاده از این ابزار جدید در محیط‌های کشاورزی را توسعه دهیم.»
در شرایطی که زنبورداران سال‌به‌سال با بحران کاهش کلنی مواجه‌اند، این پیشرفت علمی کورسویی از امید را روشن می‌کند؛ راهی ملموس برای حمایت بهتر از حشراتی که نقشی حیاتی در تغذیه جهان دارند.
این مطالعه در نشریه Proceedings of the Royal Society B Biological Sciences منتشر شده است.
