بیش از یک دهه است که بیماری تحلیل‌برنده ستاره‌های دریایی (Sea Star Wasting Disease – SSWD) سواحل اقیانوس آرام آمریکای شمالی را درگیر کرده است. این بیماری بازوهای ستاره‌های دریایی را از هم می‌درد، بدن آن‌ها را آب می‌کند و گونه‌های شاخصی مانند ستاره دریایی آفتابگردان را تا مرز انقراض پیش برده است.
اکنون نقطه عطفی به وجود آمده است: پژوهشگران یک گونه باکتریایی منفرد به نام Vibrio pectenicida را شناسایی کرده‌اند که می‌تواند تمامی علائم این بیماری مرگبار را ایجاد کند.
ابعاد کشف جدید
امید برای تشخیص زودهنگام
این دستاورد مسیر را برای تشخیص زودتر و در نهایت، استراتژی‌های پاسخ هوشمندانه‌تر هموار می‌کند، هرچند ماهیت پیچیده و سه‌بعدی محیط اقیانوس همچنان مداخله مستقیم را دشوار می‌سازد.
بحران ستاره‌های دریایی در اقیانوس آرام
گستره و سرعت بی‌سابقه بیماری
از سال ۲۰۱۳، شیوع بیماری از آلاسکا تا مکزیک گسترش یافته و بیش از ۲۰ گونه ستاره دریایی را تحت تأثیر قرار داده است.
- علائم اولیه: کاهش اشتها و ایجاد لکه‌های سفید کوچک
- مرحله پیشرفته: شل شدن بدن به دلیل آسیب به سیستم عروقی آبی، جدا شدن بازوها (که گاهی به‌طور مستقل حرکت می‌کنند) و در نهایت تبدیل شدن کل بدن به توده‌ای نرم در عرض چند روز
«این بیماری بسیار وحشتناک است، باعث می‌شود ستاره دریایی غذا خوردن را متوقف کند و بافت نرم بدنش تجزیه شود.» – هیوج کارتر، متصدی بی‌مهرگان دریایی در موزه تاریخ طبیعی لندن
پیامدهای اکولوژیکی شدید
- کاهش جمعیت: بیش از ۹۰٪ جمعیت ستاره‌های دریایی آفتابگردان از بین رفته‌اند.
- زنجیره اثرات: با کاهش این شکارچیان، جمعیت توتیاهای دریایی افزایش یافته و این امر باعث تخریب جنگل‌های کِلپ شده است.
- تأثیر بر انسان: نابودی جنگل‌های کلپ اکوسیستم دریایی و منابع انسانی وابسته به آن را تهدید می‌کند.
حل یک معمای دریایی
فرضیات اولیه و چالش‌ها
در سال‌های گذشته، ویروس‌ها به عنوان عامل احتمالی مطرح شدند، اما این فرضیه رد شد. مشکل اصلی این بود که ستاره‌های دریایی ظرف یک هفته پس از ابتلا به سرعت تجزیه می‌شوند و نمونه‌برداری به‌موقع دشوار است.
آزمایش‌های کلیدی
پژوهشگران در محیط آزمایشگاه ستاره‌های دریایی آفتابگردان را پرورش داده و آن‌ها را با بافت آلوده در تماس قرار دادند.
- تماس یا تزریق بافت آلوده: ۹۲٪ از ستاره‌های دریایی مردند.
- فیلتراسیون یا حرارت‌دهی بافت قبل از تماس: هیچ علائمی ظاهر نشد.
این نشان می‌داد که یک میکروارگانیسم زنده عامل بیماری است.
شناسایی قاتل ستاره‌های دریایی
مقایسه مایع همولنف (مشابه خون) بین نمونه‌های سالم و آلوده نشان داد تنها یک تفاوت اصلی وجود دارد: باکتری ویبریو.
پس از جداسازی و کشت خالص Vibrio pectenicida و تزریق آن به ستاره‌های دریایی سالم، علائم بیماری به سرعت ظاهر شد.
داده‌های میدانی هم این یافته را تأیید کردند: در بریتیش کلمبیا، این باکتری فقط پس از آغاز شیوع یافت شد.
پیشرفت بزرگ، اما بدون راه‌حل فوری
این نخستین بار است که پژوهشگران توانسته‌اند با یک پاتوژن منفرد کل بیماری را بازتولید کنند.
- مزیت: امکان پایش هدفمند و تشخیص سریع‌تر
- چالش: اجرای قرنطینه یا درمان در محیط باز و متغیر دریا بسیار دشوار است.
نقش تغییرات اقلیمی و گرمایش آب‌ها
مانند بسیاری از ویبریوها، V. pectenicida در شرایط گرم‌تر رشد بهتری دارد.
- گرمایش اقیانوس‌ها رشد این باکتری را تسریع می‌کند.
- دمای بالاتر باعث استرس بیشتر ستاره‌های دریایی و تضعیف سیستم ایمنی آن‌ها می‌شود.
این باکتری در آبزی‌پروری نیز به عنوان پاتوژن صدف اسکالوپ شناخته شده و سمومی ترشح می‌کند که احتمالاً بافت‌ها و سیستم عروقی آبی ستاره‌های دریایی را تخریب می‌کند.
اولویت‌های مقابله با شیوع‌های آینده
- نقشه‌برداری از پراکندگی V. pectenicida
- توسعه آزمایش‌های سریع تشخیص زودهنگام
- بررسی اثرات دما، شوری و مواد آلی بر چرخه رشد باکتری
- اجرای پروتکل‌های ایمنی زیستی و تقویت میکروبیوم ستاره‌های دریایی در محیط‌های کنترل‌شده مانند آکواریوم‌ها و مراکز پرورش
جمع‌بندی
شناسایی عامل بیماری، علم را از حدس‌وگمان به سمت اقدام هدفمند سوق داده است. هرچند کنترل کامل این بیماری در محیط باز اقیانوس نیازمند سال‌ها پژوهش و آزمون است، این کشف نقطه شروعی برای مدیریت بهتر و حفاظت از اکوسیستم‌های حساس دریایی است.
منبع: مجله Nature Ecology & Evolution
