شب ادراری در کودکان، وضعیتی است که در آن کودک به هنگام خواب از خود اختیاری ندارد و به صورت غیر‌کنترل و غیر ارادی، در رختخواب خود ادرار می‌کند. شب ادراری، از مشکلات میلیون‌ها کودک در سراسر جهان، و همچنین بعضی از بزرگسالان و سالمندان است.
شب ادراری چیست؟
اگر چه ادرار‌های مکرر هنگام خواب، در کودکان زیر ۵ سال رایج است، اما مفهوم شب ادراری و نگرانی آن توسط والدین، برای کودکان بالای ۵ سال است. برآورد شده است که ۵ تا ۱۰ درصد از کودکان ۷ ساله مرتبا جای خواب خود را خیس می‌کنند. شب ادراری در میان پسران نسبت به دختران بیشتر است، اما علت این تفاوت جنسیتی هنوز شناخته شده نیست. همچنین یک مولفه ژنتیکی وجود دارد، به طوری که اگر مادر در کودکی خود سابقه شب ادراری داشته باشد، احتمال شب ادراری در کودک او بالاتر می‌رود.
شب ادراری می‌تواند تأثیری جدی بر کیفیت زندگی کودکان و خانواده آنها داشته باشد.
چنین شرایطی ممکن است برای کودکان بسیار ناراحت کننده باشد، با این حال، اغلب توسط والدین و پزشکان ناچپیز و بی اهمیت در نظر گرفته می‌شود.
کودکانی که کنترل ادرار خود را ندارند، ممکن است از اعتماد به نفس‌شان در اجتماع کاسته شود و در سنی که ظاهر شخصی و تصویر و خویشتن شناسی، برای توسعه روابط اجتماعی مطلوب در کودک بسیار مهم است، احساس شرم کنند. شب ادراری همچنین با کاهش عملکرد‌های روزانه، از جمله عملکرد‌های درون مدرسه و اجتماع همراه است.
بیش از نیمی از والدین که فرزندشان دچار شب ادراری هستند اجازه نمی‌دهد که کودک‌شان دور از خانه باشد، بنابراین اغلب از فعالیت‌های اجتماعی مانند زندگی در خوابگاه و سفرهای مدرسه‌ای دور می‌مانند. همچنین فقدان درک کودک می‌تواند باعث نا‌امیدی در والدین و در نتیجه احساس ناراحتی و شرم در کودک شود.
چه چیزی موجب شب ادراری می‌شود؟
یک تصور غلط از شب ادراری این است که چنین مشکلی علت روانشناسی دارد – تحقیقات گسترده نشان می‌دهد که این تصور اشتباه است. هیچ بیماری یا دلیل آسیب شناسی برای اکثر کودکانی که جای خود ا خیس می‌کنند وجود ندارد. مشکل شب ادراری اغلب با رشد و بالا رفتن سن کودک برطرف می‌شود.
به طور کلی، شب ادراری در دوران کودکی عامل اصلی شناخته شده‌ای ندارد و تقصیر کودک نیست. این عارضه اغلب به علت تولید بیش از حد ادرار در شب و یا ظرفیت کم مثانه است. همچنین احتمال عوامل ژنتیکی نیز وجود دارد. تقریبا دو سوم کودکانی که رختخواب خود را خیس می‌کنند، یک یا هر دو والد آنها دارای سابقه شب ادراری هستند.
علل رایج شب ادراری عبارتند از:
عدم بیدار شدن و استفاده از دستشویی – به طور معمول هنگامی که مثانه پر است، یک سیگنال به مغز فرستاده می‌شود تا فرد را از خواب بیدار کند و به دستشویی بکشاند. با این حال، کودکان زیر پنج سال ممکن است خواب عمیقی داشته باشند و بیدار نشوند. این به دلیل عدم توسعه کامل اعصاب است که سیگنال‌ها را در امتداد ستون فقرات از مغز به مثانه می‌فرستد. علاوه بر این، حتی زمانی که بچه‌ها از خواب بیدار می‌شوند، ممکن است بیش از حد از تاریکی بترسند و به توالت نروند.
مصرف مایعات زیاد قبل از خواب – در مقایسه با بزرگسالان، کودکان دارای مثانه با ظرفیت کمتری هستند و در صورتی که در طول شب یا قبل از خواب مایعات زیادی مصرف کنند، احتمال شب ادرای در آنها بیشتر می‌شود.
مصرف کافئین قبل از خواب – نوشیدنی‌های حاوی کافئین قبل از خواب ممکن است منجر به افزایش شب‌ادراری شود زیرا کافئین یک نوع دیورتیک است که خروجی ادرار را افزایش می‌دهد. کافئین در نوشیدنی‌هایی مانند چای، قهوه، نوشابه و هات‌چاکلت یافت می‌شود، که برای جلوگیری از شب ادرای باید حتما از خوردن آنها جلوگیری شود.
کمبود وازوپرسین – تولید بیش از حد ادرار ممکن است ناشی از کمبود وازوپرسین باشد. وازوپرسین هورمونی است که تولید ادرار را تنظیم می‌کند.
سندرم مثانه بیش بیش فعال – بعضی از کودکان ممکن است از سندرم مثانه بیش فعال رنج ببرند، وضعیتی که باعث می‌شود عضلات مثانه به طور مداوم منقبض شوند و منجر به دفع بیش از حد ادرار از مثانه شود.
شرایط پزشکی مرتبط با آن:
- دیابت نوع ۱
- بیش فعالی
- یبوست مزمن – یک روده پر می‌تواند بر روی مثانه فشار وارد کند
- آپنه خواب
- راه رفتن در خواب
- برخی از عفونت‌ها – عفونت‌های دستگاه ادراری که همچنین می‌تواند باعث ادرار بی اختیارانه کودک در طول روز شود.
- سرطان مثانه در افراد مسن‌تر
تجربیات عاطفی:
- رفتن به مدرسه یا خانه جدید
- معرفی یک خواهر و برادر جدید
- اختلاف والدین
- افسردگی بالینی
استرس‌های احساسی و عاطفی (به عنوان مثال از طریق تنبیه)، می‌تواند این وضعیت را وخیم‌تر کند.
اگر کودک‌مان رختخواب خود ا خیس کرد، چه باید کنیم؟
روش‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید برای مدیریت شب ادرای کودک خود، بدون نیاز به مشورت با پزشک یا متخصص، در خانه انجام دهید:
- اطمینان حاصل کنید که کودک شما در شب دسترسی آسانی به توالت داشته باشد (به عنوان مثال، روشن گذاشتن چراغی کم نور برای کمک به کودک برای رفتن به توالت بدون مشکل و یا ترس)
- قرار دادن یک روکش ضد آب بر روی تشک کودک
- گذاشتن یک دستگاه زنگ هشدار مجهز به سنسور رطوبتی در کنار کودک تا در صورتی که رطوبت تشخیص داده شود، کودک را به طور خودکار بیدار کند – این باعث می‌شود تا کودک شما عادت کند که در صورت نیاز به ادرار، به توالت برود.
- اعمال کرم‌های ضد خارش و تحریک پوست مرتبط با ادرار به باسن و داخل ران کودک
نکته: کودک خود را در اواسط شب به منظور رفتن به توالت بیدار نکنید.
اگر پس از ۷ سالگی، شب ادراری به طور مکرر اتفاق می‌افتد، بهتر است به یک پزشک کودک مراجعه شود. تشخیص این بیماری شامل به دست آوردن یک تاریخچه دقیق از علائم کودک و زمان و فرکانس خواب او است.
از والدین خواسته می‌شود تا یک دفترچه تهیه کنند و تعداد دفعات شب ادراری کودکان خود در هر هفته و همچنین میزان مصرف مایعات در روز و تعداد دفعات رفتن کودک به دستشویی را ثبت کنند و به منظور برخی آزمایشات و تشخیص برخی وضعیت‌های اساسی، این اطلاعات را به دکتر خود گزارش دهند.
برخی از این آزمایش‌های تشخیصی عبارتند از:
- ارزیابی قند خون برای بررسی دیابت نوع۱
- آزمایش ادرار، اگر کودک مشکوک به عونت مجاری ادراری باشد
- سونوگرافی شکمی برای آزمایش اختلالات دستگاه ادراری و حضور سنگ‌ها
پاداش دادن به فرزندتان برای پیروی از دستورالعمل‌های خواب و تکنیک‌های مدیریتی می‌تواند تا حد زیادی روحیه و اعتماد به نفس کودک را بالا ببرد و شرایط را بهبود بخشد. تنبیه کودکان به دلیل شب ادراری یا شرمگین کردن او می‌تواند در واقع جنبه فیزیکی شب ادرای را بدتر کند. بنابراین والدین باید از تنبیه، سرزنش و تهدید کودک خود در صورت خیس کردن رختخواب‌شان، خودداری کنند، چرا که این اقدامات تنها شرایط را بدتر می‌کند.
چگونگی غلبه بر شب ادرای
درمان موفقیت‌آمیز شب ادرای، بار بزرگی که بر روی کودک و خانواده او قرار دارد را از بین می‌برد.
شب ادرای می‌تواند و باید درمان شود، اما با این وجود ، تقریبا نیمی از والدین به دنبال کمک کودک خود نیستند، زیرا بسیاری از آنها معتقدند که در نهایت این مشکل از بین می‌رود. در حقیقت، اگر چنین مشکلی درمان نشود، لزوما به تنهایی از بین نمی‌رود و گاهی اوقات می‌تواند تا آخر عمر ادامه یابد. تقریبا ۱ نفر در هر ۱۰۰ نفر همچنان در بزرگسالی، مشکل شب ادراری دارند.
در اکثر موارد، شب ادراری در دوران کودکی به هیچ درمان خاصی نیاز ندارد و معمولا با پشتیبانی و تغییرات شیوه زندگی والدین (از جمله تکنیک‌های مدیریتی که در بالا ذکر شد) برطرف می‌شود.
درمان‌های خاص
برخی درمان‌های خاص می‌تواند برای درمان کودکانی بکار رود که دارای یک سری علل اساسی شب ادرای هستند. این درمان‌ها عبارتند از:
- آنتی بیوتیک برای عفونت‌های دستگاه ادراری
- کاهش میزان گلوکز برای دیابت نوع ۱
- تجویز دسموپسین، یک فرم مصنوعی هورمون وازوپرسین است که تولید ادرار را تنظیم می‌کند.
- استفاده از “اوکسی بوتینین”، برای استحکام عضلات مثانه و افزایش ظرفیت آن برای نگهداری ادرار
- استفاده از ایمی‌پرامین برای درمان اختلالات خلقی مانند اختلالات هراس یا افسردگی، که ممکن است موجب تشدید شب ادرای در کودک شود.
شب ادراری، با مدیریت دقیق در خانه و کم کردن اختلالات عاطفی ناشی از سرزنش کودک، می‌تواند بطور طبیعی بهبود یابد. اگر این مشکل در سن هفت سالگی حل نشد، ممکن است علل اساسی وجود داشته باشد که می‌تواند به طور موثر با دارو درمان شود.
