بامبل‌بی‌ها معمولاً به‌عنوان حشراتی ساده و غریزی شناخته می‌شوند؛ موجوداتی که کمتر کسی انتظار دارد چیزی شبیه «احساس» را انتقال دهند. اما پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که این حشرات کوچک توانایی‌هایی بسیار پیچیده‌تر از تصور ما دارند.
بر اساس یک مطالعه تازه، بامبل‌بی‌ها نه‌تنها سریع یاد می‌گیرند، بلکه شرایط محیطی را می‌فهمند و رفتار خود را به‌طرزی انعطاف‌پذیر تنظیم می‌کنند. این تحقیق همچنین نوعی «انتقال هیجانی» را بین زنبورها آشکار می‌کند؛ پدیده‌ای که در آن، احساس یا پیش‌بینی یک زنبور می‌تواند بر رفتار زنبور دیگر تأثیر بگذارد.
زنبورها چگونه احساس را منتقل می‌کنند؟
انتقال هیجان در بسیاری از حیوانات اجتماعی دیده می‌شود. یک فرد حالتی احساسی پیدا می‌کند و دیگری به آن واکنش نشان می‌دهد. این انتقال به هماهنگی گروه کمک می‌کند.
محققان دانشگاه پزشکی Southern Medical در چین به دنبال بررسی این بودند که آیا چنین رفتاری در حشرات نیز رخ می‌دهد یا خیر. بامبل‌بی‌ها، به دلیل زندگی در کلنی‌های شلوغ و تصمیم‌گیری‌های مداوم در طول روز، گزینه‌ای ایده‌آل برای این تحقیق بودند.
آموزش زنبورها: از تشخیص رنگ تا تغییر رفتار
در نخستین مرحله، پژوهشگران یک آموزش ساده طراحی کردند. زنبورها یاد گرفتند که یک رنگ خاص از «گل مصنوعی» با وجود شکر همراه است و رنگ دیگر فاقد پاداش است. یادگیری به سرعت انجام شد، گاه تنها پس از چند بار مراجعه.
پس از اینکه الگو برای زنبورها روشن شد، برخی از آن‌ها وارد حالت مثبت شدند و نقش «نمایش‌دهنده» را ایفا کردند. زنبور دیگر تنها این نمایش‌دهنده را مشاهده می‌کرد و سپس با گل‌هایی با رنگ‌های جدید و مبهم روبه‌رو می‌شد؛ رنگ‌هایی که دقیقاً بین پاداش و بی‌پاداش قرار داشتند.
زنبورهای ناظر با سرعت بیشتری به سراغ رنگ‌های جدید رفتند و علاقه بیشتری نشان دادند؛ نشانه‌ای از اینکه آن‌ها تحت تأثیر پیش‌بینی مثبت زنبور نمایش‌دهنده قرار گرفته بودند.
مکانیسم انتقال احساس در زنبورها
دانشمندان می‌خواستند بدانند این تغییر احساسی چگونه منتقل می‌شود. تماس فیزیکی و بو از آزمایش حذف شد. تنها «دیدن» باقی ماند، اما انتقال همچنان اتفاق افتاد.
ناظر تنها با چند لحظه مشاهده حرکات ظریف بدن زنبور نمایش‌دهنده رفتار خود را تغییر می‌داد. حتی یک شیب کوچک در بدن یا یک حرکت خاص کافی بود تا تصمیم بعدی زنبور تحت تأثیر قرار گیرد.
این نتیجه نشان می‌دهد که مغزهای کوچک نیز می‌توانند نشانه‌های اجتماعی را بفهمند و بر اساس آن تصمیم‌گیری کنند؛ بدون تقلید کورکورانه.
چرا این توانایی برای کلنی مهم است؟
این نوع واکنش گروهی به زنبورها کمک می‌کند تا سریع‌تر با محیط متغیر سازگار شوند. ممکن است در تصمیم‌گیری برای جمع‌آوری غذا، یافتن منابع یا حتی محافظت از لانه نقش داشته باشد.
- کمک به جلوگیری از صرف انرژی بیهوده
- افزایش هماهنگی هنگام پروازهای جمعی
- انتقال سریع امید یا انتظار مثبت در گروه
این یافته‌ها مسیر جدیدی را برای درک رفتار حشرات اجتماعی باز می‌کند؛ به‌ویژه حشراتی که به نشانه‌های بصری برای تصمیم‌گیری تکیه می‌کنند.
چگونه حالت ذهنی یک زنبور، گروه را شکل می‌دهد؟
پژوهش نشان می‌دهد که زنبورها یکدیگر را با دقت می‌خوانند. زنبوری که یک هم‌گروهی با رفتار مطمئن می‌بیند، خود نیز با اعتماد بیشتری رفتار می‌کند. این انتقال سریع می‌تواند عملکرد گروهی را در کلنی تقویت کند.
تصور کنید ده‌ها زنبور با مشاهده یک پیشگام مطمئن، مسیر درست را سریع‌تر پیدا کنند. این «موج اعتماد» ممکن است روند جست‌وجوی غذا را به شکل چشمگیری بهبود دهد.
درک جدید از ارتباطات در دنیای حشرات
معمولاً ارتباط بین زنبورها با «بو»، «رقص» یا مسیرهای شیمیایی توضیح داده می‌شود. اما این تحقیق نشان می‌دهد که نشانه‌های ساده بصری – مانند یک مکث، یک چرخش یا یک الگوی حرکتی – می‌تواند نقش بزرگی در شکل‌دهی رفتار داشته باشد.
هرچند زنبورها انسان نیستند، اما همچنان به تغییر حالت و رفتار یکدیگر واکنش نشان می‌دهند. این رفتار نشان می‌دهد که حتی یک مغز کوچک می‌تواند نشانه‌های اجتماعی را پردازش کرده و تصمیم‌گیری هوشمندانه انجام دهد.
این یافته‌ها درک ما از توانایی‌های موجودات کوچک را گسترش می‌دهد و نشان می‌دهد که طبیعت همچنان پر از شگفتی‌های ناشناخته است.
این مطالعه در مجله Science منتشر شده است.
