در نگاه اول ممکن است به نظر برسد که فیلم‌های فاجعه‌محور شاخص، بیشتر متعلق به دهه ۹۰ میلادی هستند؛ آثاری مانند Armageddon، Deep Impact و Independence Day که دوران طلایی این ژانر را رقم زدند. بااین‌حال، قرن بیست‌ویکم نیز آثار چشمگیری در این سبک ارائه کرده است؛ فیلم‌هایی که با جلوه‌های ویژه خیره‌کننده، داستان‌های انسانی و اضطراب نفس‌گیر، ژانر فاجعه را زنده نگه داشته‌اند. در ادامه، با ۱۰ فیلم برتر فاجعه‌محور قرن جدید آشنا می‌شویم.
فیلم San Andreas (2015)
با توجه به جایگاه دواین جانسون به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین ستارگان فیلم‌های اکشن، دیر یا زود قرار بود وارد دنیای فیلم‌های فاجعه‌محور شود. او در دهه ۲۰۱۰ چندین اثر در این ژانر بازی کرد، اما فیلم San Andreas از همه شاخص‌تر بود. در این فیلم، زلزله‌ای مهیب بر اثر شکاف سن‌آندریاس سرتاسر سواحل غربی آمریکا را می‌لرزاند و شخصیت ری (با بازی جانسون) باید خانواده‌اش را از میان ویرانی نجات دهد.
اگرچه San Andreas نقدهای متوسطی دریافت کرد، اما صحنه‌های پرهیجان و جلوه‌های بصری عظیم آن دقیقاً همان چیزی بود که طرفداران این ژانر انتظار داشتند. حضور بازیگرانی چون کارلا گوگینو، الکساندرا داداریو و پل جیاماتی نیز فیلم را تقویت کرد. با اینکه شایعاتی از ساخت دنباله آن شنیده شده، فعلاً خبری از قسمت دوم نیست.
فیلم Greenland (2020)
Greenland یکی از تحسین‌شده‌ترین فیلم‌های فاجعه‌محور سال‌های اخیر است. داستان درباره عبور یک دنباله‌دار مرگبار از نزدیکی زمین است، اما تمرکز اصلی فیلم بر روابط خانوادگی میان جان گاریتی (جرارد باتلر)، همسرش (مورنا باکارین) و پسرشان است.
همین جنبه انسانی سبب شد فیلم تحسین منتقدان را برانگیزد، زیرا به جای نمایش صرفِ ویرانی، بر احساسات و پیوندهای خانوادگی تمرکز می‌کند. گرچه بسیاری از تماشاگران انتظار فاجعه‌ای عظیم‌تر داشتند، Greenland نشان داد که ژانر فاجعه می‌تواند وجهی دراماتیک و انسانی نیز داشته باشد.
فیلم Deepwater Horizon (2016)
تمام فیلم‌های فاجعه‌محور درباره زلزله و سیل نیستند. فیلم Deepwater Horizon اثری است بر پایه حادثه واقعی انفجار سکوی نفتی در خلیج مکزیک در آوریل ۲۰۱۰؛ فاجعه‌ای که بزرگ‌ترین نشت نفت تاریخ آمریکا را رقم زد.
این فیلم که جنبه‌ای مستندگونه دارد، یکی از معدود آثار زندگی‌نامه‌ای ژانر فاجعه به شمار می‌رود. کارگردانی واقع‌گرایانه، اجرای قوی مارک والبرگ، کیت هادسون و دیلن اوبراین، و دقت فنی در بازسازی رویدادها باعث شد فیلم با تحسین گسترده منتقدان روبه‌رو شود و دو نامزدی اسکار کسب کند.
فیلم Contagion (2011)
در زمان اکران، فیلم Contagion بیشتر به‌عنوان یک تریلر علمی شناخته می‌شد، اما پس از همه‌گیری کووید-۱۹، اهمیت تازه‌ای پیدا کرد. فیلم ساخته استیون سودربرگ، گسترش یک ویروس مرگبار و تلاش دولت‌ها برای مهار آن را روایت می‌کند.
صحنه‌هایی از مردم با ماسک، کارکنان بیمارستان‌ها با لباس‌های حفاظتی و در نهایت کشف واکسن، امروز برای همه ما آشناست. Contagion یادآور این واقعیت است که فاجعه‌ها لزوماً از جنس طوفان یا زلزله نیستند؛ گاهی یک ویروس می‌تواند جهان را فلج کند. بازیگران مطرحی چون جود لا، ماریون کوتیار، مت دیمون و کیت وینسلت در این فیلم حضور دارند.
فیلم The Impossible (2012)
در ادامه موج فیلم‌های فاجعه بر پایه حوادث واقعی، فیلم The Impossible به سونامی سال ۲۰۰۴ در اقیانوس هند می‌پردازد. فیلم بر اساس تجربه واقعی ماریا بلون و خانواده‌اش ساخته شده است. این اثر اسپانیایی‌زبان که به انگلیسی فیلم‌برداری شده، بازی‌های درخشانی از ایوان مک‌گرگور، نائومی واتس و تام هالند (در نخستین نقش سینمایی‌اش) ارائه می‌دهد. واتس برای این نقش نامزد جایزه اسکار بهترین بازیگر زن شد. صحنه‌های واقع‌گرایانه سونامی و نمایش ترس و استیصال خانواده، The Impossible را به یکی از تأثیرگذارترین فیلم‌های فاجعه قرن بیست‌ویکم بدل کرده است.
فیلم Don’t Look Up (2021)
به‌ندرت پیش می‌آید فیلمی فاجعه‌محور نامزد اسکار بهترین فیلم شود، اما Don’t Look Up چنین کرد. این فیلم برخلاف اغلب آثار این ژانر، طنزآمیز است. داستان درباره دو ستاره‌شناس (جنیفر لارنس و لئوناردو دی‌کاپریو) است که کشف می‌کنند یک دنباله‌دار در مسیر برخورد با زمین قرار دارد، اما سیاست‌مداران و رسانه‌ها خطر را نادیده می‌گیرند.
آدام مک‌کی با نگاهی طعنه‌آمیز به دنیای سیاست و بی‌تفاوتی بشر نسبت به بحران اقلیمی، فیلمی خلق کرده که هم خنده‌دار است و هم تلخ. اگرچه واکنش‌ها به فیلم متنوع بود، اما حضور بازیگران بزرگی مانند مریل استریپ، جونا هیل و تیموتی شالامه، آن را به اثری بحث‌برانگیز و دیدنی تبدیل کرد.
فیلم The Wave (2015)
فیلم نروژی The Wave نمونه‌ای از سینمای فاجعه در خارج از هالیوود است. بسیاری از تماشاگران به دلیل زبان غیر انگلیسی از تماشای آن صرف‌نظر کردند، اما کسانی که فیلم را دیدند با اثری نفس‌گیر روبه‌رو شدند.
داستان از فروریختن شکاف کوهستانی Åkerneset و شکل‌گیری سونامی عظیمی به ارتفاع ۲۵۰ متر آغاز می‌شود. فیلم با جلوه‌های ویژه چشمگیر و حس واقع‌گرایانه‌اش، تجربه‌ای مهیج خلق می‌کند. The Wave در نروژ با استقبال گسترده روبه‌رو شد و حتی در فهرست اولیه نامزدهای اسکار بهترین فیلم بین‌المللی قرار گرفت.
انیمه Suzume (2022)
انیمیشن Suzume از معدود آثار پویانمایی ژانر فاجعه است. این فیلم ساخته ماکوتو شینکای، بخشی از سه‌گانه غیررسمی «فاجعه» محسوب می‌شود که شامل Your Name و Weathering with You نیز هست.
داستان درباره دختری نوجوان و مردی مرموز است که برای بستن دروازه‌هایی که هیولایی ماورایی از آن‌ها زلزله می‌آفریند، تلاش می‌کنند. انیمه Suzume از دنیای واقع‌گرایانه فاصله می‌گیرد و با استفاده از تخیل و جلوه‌های بصری فوق‌العاده، تجربه‌ای شاعرانه و احساسی خلق می‌کند. این فیلم با هفت نامزدی جایزه Annie یکی از برجسته‌ترین آثار انیمیشنی سال‌های اخیر است.
فیلم The Day After Tomorrow (2004)
رولند امریش، استاد بی‌رقیب ژانر فاجعه، با The Day After Tomorrow یکی از بهترین آثار خود را در قرن جدید ارائه داد. فیلم بر اساس کتاب The Coming Global Superstorm ساخته شده و فروپاشی جریان اقیانوسی آتلانتیک را نشان می‌دهد که منجر به وقوع طوفان‌ها، سیل‌ها و عصر یخبندان جدیدی می‌شود.
با وجود نقدهای متوسط، فیلم با سکانس‌هایی چون سونامی نیویورک و تلاش یک پدر (دنیس کواید) برای یافتن پسرش (جیک جیلنهال) تمام ویژگی‌های یک فیلم فاجعه‌محور کلاسیک را دارد. The Day After Tomorrow نماد کامل ژانر است: پرهیجان، عظیم و احساسی.
فیلم Twisters (2024)
فیلم Twister در سال ۱۹۹۶ یکی از محبوب‌ترین آثار فاجعه‌محور تاریخ بود، اما ساخت دنباله آن پس از حدود سه دهه همه را شگفت‌زده کرد. با این حال، فیلم Twisters فراتر از انتظارات ظاهر شد و حتی از نسخه اصلی نیز پیشی گرفت.
بر خلاف دنباله‌های ناامیدکننده‌ای مانند Independence Day: Resurgence، این فیلم توانست با بهره‌گیری از همان فرمول موفق قبلی و افزودن کاراکترهای جدید و صحنه‌های اکشن مهیب، تجربه‌ای هیجان‌انگیز ارائه دهد. گلن پاول و دیزی ادگار-جونز نقش‌های اصلی را ایفا می‌کنند و سکانس افتتاحیه فیلم از نفس‌گیرترین آغازهای این ژانر است. فیلم Twisters با امتیاز ۷۵ درصد در Rotten Tomatoes و فروش بالا در گیشه، نشان داد که ژانر فاجعه هنوز هم می‌تواند تماشاگران را میخکوب کند.
از سونامی و طوفان گرفته تا پاندمی و فاجعه‌های انسانی، این ۱۰ فیلم ثابت می‌کنند که در قرن بیست‌ویکم، ژانر فاجعه همچنان زنده است و می‌تواند هم هیجان و هم احساسات انسانی را در بالاترین سطح ممکن ارائه دهد.
