فیلم‌های جنگی معمولاً ما را به یاد صحنه‌هایی از سربازانی می‌اندازند که در خط مقدم جان خود را برای کشورشان فدا می‌کنند. اما واقعیت جنگ بسیار فراتر از میدان نبرد است و بسیاری از بهترین فیلم‌های جنگی تاریخ، بیش از آنکه به نبردهای خونین بپردازند، بر بُعد انسانی درگیری‌ها، زمینه‌های سیاسی خشونت و داستان‌های روزمره مقاومت تمرکز می‌کنند.
در بسیاری از موارد، حتی زمانی که صحنه‌ای از نبرد نشان داده نمی‌شود، تأثیر روانی جنگ بر مخاطب عمیق‌تر است؛ چرا که ذهن بیننده تصاویری به‌مراتب وحشتناک‌تر از آنچه روی پرده نمایش داده می‌شود خلق می‌کند. در ادامه به هشت فیلم برجسته‌ای می‌پردازیم که بدون نمایش مستقیم صحنه‌های نبرد، توانسته‌اند تجربه‌ای فراموش‌نشدنی از جنگ ارائه دهند.
فیلم The Pianist (2002)
جنگ جهانی دوم شاهد نبردهایی مشهور و هولناک همچون نبرد آردن یا حمله به نورماندی بود، اما بسیاری از قربانیان این جنگ هرگز سلاحی به دست نگرفتند و صرفاً زندگی روزمره‌شان زیر سایه هولوکاست نابود شد. رومن پولانسکی کارگردان لهستانی این فاجعه را در فیلم The Pianist با قدرت به تصویر کشید. آدرین برودی در نقش ولادیسلاو اشپیلمان، نوازنده یهودی، داستانی از دست دادن، بقا و رنج را روایت می‌کند. تمرکز فیلم بر سرگذشت یک فرد، آن را به نمادی از رنج بازماندگان هولوکاست بدل می‌سازد.
فیلم Grave of the Fireflies (1988)
معصوم‌ترین قربانیان جنگ همیشه کودکان هستند. انیمه Grave of the Fireflies ساخته ایسائو تاکاهاتا از استودیو جیبلی با شکستن قالب فانتزی‌های همیشگی این استودیو، روایتی تلخ از تلاش دو کودک یتیم ژاپنی برای بقا در ماه‌های پایانی جنگ اقیانوس آرام ارائه می‌دهد. فیلم با بی‌پرده‌ترین شکل ممکن نشان می‌دهد که جنگ چگونه انسانیت را می‌زداید، تا جایی که مرگ ناشی از قحطی به کابوسی اجتناب‌ناپذیر تبدیل می‌شود.
فیلم Quo Vadis, Aida? (2020)
یاسمینا ژبانیچ در فیلم Quo Vadis, Aida? سراغ فاجعه سربرنیتسا در جریان جنگ بوسنی رفت. اما به‌جای نمایش کشتار ۸ هزار مرد و پسر بوسنیایی، روایت را از نگاه آیدا، مترجم سازمان ملل، دنبال می‌کند. او در حالی که می‌کوشد خانواده‌اش را نجات دهد، باید وظایف شغلی خود را هم انجام دهد. این فیلم با بازی درخشان جاسنا دوریچیچ نشان می‌دهد در دل جنگ، تصمیم‌گیری برای نجات دیگران تا چه اندازه ناممکن و دردناک است.
فیلم The Best Years of Our Lives (1946)
بازگشت به زندگی عادی پس از جنگ برای بسیاری از کهنه سربازان تجربه‌ای دشوار است. فیلم The Best Years of Our Lives داستان سه سرباز آمریکایی را روایت می‌کند که پس از جنگ جهانی دوم تلاش می‌کنند دوباره با جامعه کنار بیایند. فیلم به طرز ظریفی شکاف‌های طبقاتی و تأثیر آنها بر زندگی بازگشتگان از جنگ را بررسی می‌کند. بازی هارولد راسل که خود یک جانباز واقعی بود و در جنگ هر دو دستش را از دست داده بود، نقطه اوج فیلم به شمار می‌رود.
فیلم Jojo Rabbit (2019)
تایکا وایتیتی در Jojo Rabbit با نگاهی طنزآمیز و انتقادی، جنگ جهانی دوم و نازی‌ها را دست‌مایه قرار داد. داستان پسربچه‌ای عضو «جوانان هیتلری» است که با جهان‌بینی کودکانه‌اش درگیر تبلیغات نازی‌ها می‌شود. هرچند فیلم تنها در پایان یک صحنه کوتاه از نبرد را نشان می‌دهد، اما تمرکز اصلی آن بر خطرات شست‌وشوی مغزی، باور کورکورانه و فاشیسم است. ترکیب طنز و تراژدی در این اثر یادآور تلخی پنهان جنگ در پشت ظاهر فریبنده ایدئولوژی‌هاست.
فیلم The Lives of Others (2006)
فیلم آلمانی The Lives of Others پیش از پایان جنگ سرد جریان دارد؛ زمانی که مردم آلمان شرقی زیر سایه نظارت دائمی زندگی می‌کردند. داستان از نگاه یک افسر استازی روایت می‌شود که مأمور زیر نظر گرفتن یک زوج هنرمند است، اما به‌تدریج تحت‌تأثیر زندگی آنان قرار می‌گیرد. کارگردان فلوریان هنکل فون دونرسمارک در این فیلم نشان داد حتی در سخت‌ترین و سرکوبگرترین جوامع نیز همدلی و انسانیت می‌تواند جرقه‌ای برای تغییر باشد.
فیلم Casablanca (1942)
Casablanca یکی از عاشقانه‌ترین فیلم‌های جنگی تاریخ سینماست که در دل جنگ جهانی دوم روایت می‌شود. این فیلم با بازی همفری بوگارت و اینگرید برگمن، داستان انتخاب دشوار میان عشق و مبارزه علیه نازی‌ها را به تصویر می‌کشد. فیلم با ترکیبی از طنز، احساس و تراژدی، به یکی از ماندگارترین آثار کلاسیک هالیوود بدل شد و همچنان پس از بیش از هشتاد سال، محبوبیت خود را حفظ کرده است.
فیلم Life Is Beautiful (1997)
واقعیت‌های تلخ زندگی در اردوگاه‌های نازی پیش‌تر بارها در سینما نمایش داده شده بود، اما فیلم Life Is Beautiful با کارگردانی، نویسندگی و بازی روبرتو بنینی رویکردی متفاوت داشت. او داستان پدری را روایت می‌کند که می‌کوشد با تخیل و شوخ‌طبعی، فرزند خردسالش را از وحشت‌های زندان و مرگ در امان نگه دارد. این فیلم به طرز درخشانی نشان می‌دهد چگونه عشق و امید می‌توانند حتی در سیاه‌ترین روزهای بشریت راهی برای بقا بیابند.
